Наталля Хершэ: Мы яшчэ адзначым на вуліцах свабоднай Беларусі наша свята

Барацьба з хлуснёй і фальсіфікацыямі павінна быць паўсюднай.

Смелая і бескампрамісная Наталля Хершэ стала адным з сімвалаў беларускіх пратэстаў 2020-га года.

Наталля нарадзілася ў Воршы, 15 год таму яна з Беларусі пераехала жыць у Швайцарыю і атрымала грамадзянства гэтай еўрапейскай краіны. Аднак як толькі ў Беларусі пачаліся пратэсты, прыляцела ў Менск.

Наталлю затрымалі 19 верасня 2020 года пасля жаночага маршу і асудзілі на 2,5 гады за сарваную з АМАПаўца балаклаву. У калоніі Наталля адмовілася шыць форму сілавікам, за што патрапіла ў мужчынскую турму ў Магілёве. Пасля 17 месяцаў знаходжання за кратамі яе нечакана выпусцілі на волю.

У інтэрв'ю сайту Charter97.org Наталля Хершэ пра турэмны досвед, барацьбу з рэжымам і перамогу дэмакратыі ў Беларусі.

- Нядаўна швайцарскі часопіс уручыў вам прэмію «Мужнасць» за «бясстрашную барацьбу з дзяржаўным самавольствам». Ці стала для вас гэтая прэмія нечаканасцю?

- Яшчэ ў пачатку гэтага лета мне паведамілі аб намінацыі, але я не павінна была гэта выдаваць, трымаць у таямніцы.

28 кастрычніка адбылося ўручэнне прэміі, было пяць намінантаў. Я была на 80% упэўненая, што менавіта маю гісторыю ўдастояць гонару атрымаць прыз. У першую чаргу гэта звязанае з палітычнай сітуацыяй, якая склалася апошнім часам. Мне падаецца, што мая гісторыя больш наглядна раскрывае вострыя палітычныя тэмы.

- Наколькі наогул у Швайцарыі людзі знаёмыя з тым, што адбываецца ў Беларусі?

- Наконт вайны ва Украіне інфармаваная большасць еўрапейскіх жыхароў. А пра тое, што адбываецца ў Беларусі...Я цяпер знаходжуся ў санаторыі, мяне шмат хто не пазнае. Гэта звязанае ў тым ліку і з тым, што мая знешнасць змянілася з таго моманту, калі мяне вызвалілі. Тады ўсе бачылі, наколькі я была знясіленая.

Але некаторыя людзі прыгадваюць, кажуць, што сачылі за падзеямі ў Беларусі і за маёй гісторыяй. Аднак пра сітуацыю ў Беларусі ведаюць нямногія, скажам так. Я ўважаю за свой абавязак расказваць людзям пра тое, што адбывалася ў 2020 годзе, а таксама пра тое, што прадаўжаецца цяпер у яшчэ больш жорсткім варыянце.

- Якія гісторыі з беларускай рэчаіснасці больш за ўсё шакуюць еўрапейцаў?

- Мой апошні выступ адбыўся 4 лістапада на канферэнцыі ў бяспецы правядзення дэманстрацый у гарадах. Там было шмат розных людзей, у тым ліку - і людзі з паліцэйскіх структур. Ім было цікава, як праходзілі дэманстрацыі ў 2020-м годзе ў Беларусі, пачуць гэта ад рэальнага ўдзельніка тых падзеяў. Я ім гэта расказала, апісала сваё затрыманне. Затым да мяне падыходзіла шмат людзей, выказвалі сваю павагу, выказвалі словы падзякі за маю пазіцыю.

У канцы сваёй прамовы я яшчэ раз нагадала, што вельмі шмат палітвязняў застаюцца ў турмах Беларусі і сутыкаюцца з тымі ж нягодамі. Магчыма, нават многія знаходзяцца ў яшчэ больш складаных умовах утрымання. Рэпрэсіі ў Беларусі працягваюцца, ёсць шмат людзей, якія незаслужана пакутуюць у засценках беларускіх турмаў.

- Сярод беларускіх палітвязняў ёсць вельмі шмат жанчын. З чым ім сёння даводзіцца сутыкацца?

- Калі менавіта на жаночую тэму пераключыцца, то нават не ведаю. Калі я ўспамінаю свой час утрымання, то, вядома, аб знешнасці, аб нейкім добрым доглядзе за сабой можна проста забыцца.

Падчас знаходжання ў турме гэта проста немагчыма. Люстэрка, якое важна для кожнай жанчыны, як, напэўна, для ўсякага чалавека, усталяванае ў камеры ў вельмі нязручным месцы, самым цёмным. А перад ім яшчэ ўсталяваная шырокая рукамыйніца, праз якую ты да люстэрка не можаш падступіцца. І гэта зробленае з нейкім спецыяльным разлікам. Я ўвесь час здзіўляюся: чым трэба кіравацца, каб прыдумляць розныя спосабы, як чалавеку зрабіць яшчэ горш, каб у яго не было магчымасці нават паглядзець на сваё адлюстраванне ў люстэрку. Гэта мяне прыводзіць у шок, але гэта дробязь, канешне.

Умовы ўтрымання ў карцэры былі зусім жудаснымі. Я ўвогуле не магла ўявіць, што такое можа быць, што ў 21-м стагоддзі ёсць яшчэ такія выдасканаленыя метады пакарання. Пры дапамозе недахопу сну чалавека спрабуюць зламаць маральна, націснуць на яго, каб праз фізічныя болі знішчыць чалавека маральна. Вось гэта мяне, вядома, вельмі здзівіла і яшчэ больш настроіла на барацьбу з адміністрацыяй турмы, ды і з рэжымам агулам.

- У зняволенні вы адмовіліся шыць форму сілавікам. Чаму для вас гэта было так важна?

- Для мяне было прынцыпова важна, якую працу буду рабіць. Я ад працы не адмаўлялася і казала, што я згодная рабіць розную іншую працу, але не буду ўдзельнічаць у швейнай вытворчасці, працэсе пашыву ўніформы для міліцыі, АМАПу і такіх арганізацый.

Не ўяўляла сабе магчымым шыць для чалавека, які мяне абылгаў, які выставіў супраць мяне абсалютна сфальсіфікаваныя абвінавачанні. Яны не былі абгрунтаваныя ніякімі рэчавымі довадамі: драпіна не была сфатаграфаваная, зрэз пазногцяў мне не быў зроблены, хоць мяне вінавацілі ў тым, што я яго падрапала. Гэта значыць, мелі месца такія відавочныя абуральныя парушэнні.

Я гэтае абурэнне не магла перамагчы, для мяне было адназначна - у пашыве ўніформы не ўдзельнічаю. Пра гэта я заявіла адразу ж пасля апеляцыйнага суда, калі ён пакінуў пакаранне без змен. Я тады дадала, што не толькі адмаўляюся шыць уніформу, але і лічу сябе абавязанай змагацца ва ўсіх месцах майго зняволення, дзе б не была, з хлуснёй і фальсіфікацыямі, якія будуць стаяць у мяне на шляху. Гэтым я і займалася паўтара гады майго знаходжання ў турме. У час знаходжання ў Гомельскай калоніі я напісала сем скаргаў, якія, натуральна, былі разгледжаныя павярхоўна. Напэўна, я не чакала, што яны будуць разгледжаныя глыбока і дасканала, адказ быў адзін і той жа на ўсе сем скаргаў - «парушэнняў не выяўлена».

- У Беларусі цяпер значна больш палітвязняў, чым указваецца ў справаздачах праваабарончых арганізацый. Як цывілізаваны свет мог бы паўплываць на рэжым Лукашэнкі, каб вызваліць іх?

- Вызваленне палітычных зняволеных наўпрост звязанае з падзеннем рэжыму. І ў першую чаргу - не беларускага, а расейскага. Для ўсіх відавочная наўпроставая ўзаемасувязь. Пуцінскі рэжым разбурыцца праз перамогу ўкраінскага народа ў гэтай вайне. Свет павінен падтрымаць Украіну ўсімі спосабамі і ўсімі сродкамі. Гэта дапаможа і Беларусі.

— Ці застаяцеся вы аптымісткай, калі сёння гаворым пра Беларусь, яе перспектывы на свабоду і перамогу?

- Безумоўна, была, ёсць і, спадзяюся, буду аптымісткай у гэтым плане. Мяне ўвогуле вельмі моцна натхніў той маштабны пратэст беларусаў, якія выйшлі ў 2020-м годзе. Гэта паказала, колькі людзей нязгодныя з тым, што адбываецца цяпер у Беларусі.

Цяпер не губляю надзею, хоць сітуацыя зараз і выглядае па-іншаму. Многія беларусы вымушаныя былі пакінуць сваю радзіму, але я ведаю, што многія мараць вярнуцца і ўбачыць Беларусь зусім іншай, новай і свабоднай. Мы нават запланавалі з дзяўчынкамі, з якімі былі схопленыя на жаночым маршы, што сустрэнемся і яшчэ адзначым на вуліцах свабоднай Беларусі нашае свята.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]