Папулярны блогер расказаў, як прыніжалі людзей у савецкіх паліклініках

Пра «прывабнасць» бясплатнай медыцыны ў СССР.

Сёння будзе вялікі і цікавы допіс пра тое, як людзей прыніжалі ў савецкіх паліклініках. Я ўжо напісаў некалькі допісаў пра тое, з якім прыніжэннем звычайны савецкі чалавек сутыкаўся ў крамах, чэргах і нават у ЗАГСах, і наважыў напісаць асобны вялікі допіс пра знявагі ў савецкіх паліклініках — з якімі сутыкаўся практычна кожны, хто жыў у СССР, піша папулярны беларускі блогер Максім Міровіч.

Медыцына ў СССР уважалася «бясплатнай», пры гэтым напраўду ніякай бясплатнай не была, але стаўленне да пацыентаў было адпаведнае - кожны, хто прыходзіў у паліклініку, сутыкаўся з бясконцай колькасцю дробных зняваг і часта сыходзіў адтуль, як апляваны. Зрэшты, жыццё ў СССР выпрацоўвала свае рэфлексы, і большасць людзей, якія жывуць у саўку, папросту не заўважала ўсяго гэтага, жывучы паводле прынцыпу «ўваходзь не бойся, выходзь не плач».

Такім чынам, у сённяшнім допісе падрабязны і цікавы аповед аб прыніжэннях у савецкіх паліклініках.

У краіне бясплатнай медыцыны

Для пачатку некалькі слоў аб тым, як было арганізаванае медыцынскае абслугоўванне ў СССР. Сапраўды гэтак жа, як і «бясплатныя» кватэры, медыцына ў СССР таксама ўважалася «бясплатнай», але фактычна такой не з'яўлялася - грошы на «бясплатную» медыцыну вылічваліся з падаткаў грамадзян. Грамадзяне працавалі на прадпрыемствах, выраблялі карысны прадукт, які фармаваў ВУП і бюджэт краіны — адкуль затым браліся грошы на «бясплатныя» кватэры, медыцыну і адукацыю. Словам, адбывалася ўсё адно гэтак жа, як пры «праклятым капіталізме», за тым толькі выключэннем, што савецкія грамадзяне не былі ў курсе, колькі падаткаў яны плацяць і на што менавіта яны ідуць.

Зрэшты, платныя паліклінікі былі і ў СССР з «цалкам бясплатнай медыцынай». Такіх паліклінік было няшмат, але яны былі. Зразумела, абслугоўваліся ў іх не звычайныя грамадзяне, а тыя, у каго былі грошы і сувязі. У платных паліклініках нярэдка прымалі лекары вышэйшага ўзроўню, прафесары медыцыны і т. д., і якасць абслугоўвання там было несувымерна вышэйшай за звычайную. На фота — рэцэпт 1965 года, выпісаны ў такой платнай савецкай паліклініцы:

Што ж заставалася ўсім астатнім грамадзянам, у якіх не было грошай і сувязяў, а таксама «сваіх» лекараў? Заставалася запісвацца на прыём у звычайныя раённыя паліклінікі, у якіх звычайным грамадзянам даводзілася сутыкацца з цэлым шэрагам зневаг.

Знявагі ў савецкіх паліклініках

Уласна, усе тыя знявагі, пра якія я распавяду ў гэтым раздзеле, вынікаюць з той самай саўковай «фальшывай бясплатнасці». Як я ўжо напісаў вышэй - напраўду савецкая медыцына не была ніякай «бясплатнай», яна аплачвалася з падаткаў усіх працоўных грамадзян, але намінальна яна ўважалася за бясплатную — і гэта вельмі моцна атручвала дачыненні паміж пацыентамі і персаналам паліклінік. У паветры як бы ўвесь час лунала тое, што ўвесь персанал паліклінікі робіць велізарную ласку пацыентам, надаючы ім увагу, а пацыенты гэтага не цэняць, хамяць, усё ходзяць тут і ходзяць, і чаго ім дома не сядзіцца!

Гардэроб і рэгістратура

Як у львоўскай кавярні для мазахістаў пад назвай «Мазох», прыніжэнне пацыентаў савецкай паліклінікі пачыналася ўжо ля ўваходу — чалавека, які адкрыў дзверы ў паліклініку і зрабіў два крокі ад дзвярэй у бок рэгістратуры, тут жа сустракалі крыкамі з гардэроба — «мушчына! Здавайце верхнюю вопратку, вы нам тут мікробаў на

трасці хочаце?» Курткі і паліто ў савецкіх паліклініках чамусьці ўважаліся за галоўных носьбітаў мікробаў, а гардэроб — за адзінае месца аховы ад іх. Загад здаць куртку гучаў заўсёды жорстка і часта па-хамску - вас жа «бясплатна» сюды пусцілі, чаго вы хочаце!

Пасля атрымання халоднага металічнага нумарку пацыент накіроўваўся ў так званую рэгістратуру, дзе захоўвалася ягоная медыцынская карта. У найлепшым выпадку рэгістратура была адгароджаная ад пацыентаў шкляной сцяной, а ў найгоршым — мела проста маленькае невялікае акенца, размешчанае на ўзроўні геніталій дарослага чалавека, і для размовы з цёткай з рэгістратуры даводзілася згінацца ў тры пагібелі і пяць ці шэсць разоў называць сваё прозвішча, пакуль яна знойдзе вашу картку. Пакапаўшыся на паліцах з дзясяткамі аналагічных карт, цётка знаходзіла, нарэшце, і вашу патрапаную картку, пасля чаго з кіслым выглядам выдавала яе вам, альбо казала «ідзіце ўжо, прынясуць!».

Увесь персанал гардэроба і рэгістратуры працаваў заўсёды вельмі павольна, з выглядам нейкай сталай асуджанасці і тугі, але і да таго ж знаходзіўся ў сталай баявой гатоўнасці пачаць хаміць у адказ на нейкія настойлівыя просьбы ці проста пытанні.

Чарга

Здаўшы куртку з бацыламі ў гардэроб і атрымаўшы на рукі сваю патрапаную картку, пацыент накіроўваўся ў кабінет лекара. Каля кабінета заўсёды (заўсёды!) была чарга ад 2 да 10 і больш чалавек. У залежнасці ад тыпу прыёму чарга магла быць «жывой», «па талонах», а таксама «змяшанай». Жывой чаргой называлася звычайная чарга, як у краме, хто прыйшоў раней - той і першы ідзе да лекара. Чаргой па талонах называлася чарга з тых, хто мае талон на прыём да лекара з паказаным часам, а змяшанай называлася тая, дзе былі і «талоншчыкі», і «жывыя» — яны праходзілі альбо напераменку, альбо лекар сам іх выклікаў аднаго за адным.

У чарзе заўсёды быў скандал. «Жывыя» высвятлялі, хто з іх раней прыйшоў і наогул хто мае права на больш ранняе наведванне лекара. «Талоншчыкі» таксама ўвесь час лаяліся - часта час прыёму ссоўваўся, і неафіту з талончыкам «на 18 гадзін» уся чарга гучна і не заўсёды ветліва тлумачыла, што пойдзе ён не а 18, а 19-й, бо цяпер прымаюць тых, хто прыйшоў з талончыкам на 17. «Талоншчыкі» заўсёды ненавідзелі «жывых» - уважалі тых за шарлатанаў і аферыстаў, якія не паклапаціліся пра час прыёму да лекара загадзя, але больш за ўсіх ненавідзелі тых, хто падбягаў да кабінета з крыкамі «мне толькі спытаць» або «мне толькі паставіць пячаць» — іх ненавідзела ўся чарга гуртам і старалася не прапусціць у кабінет і ўсяляк выпхнуць ад дзвярэй далей — для чаго ля кабінета стаяў адзін з актыўных «чаргавікоў» і строга сачыў за парадкам. Наогул лаянка і высвятленне стасункаў было вельмі характэрнае для ўсякай савецкай чаргі, і паліклініка тут не выключэнне.

Тут яшчэ трэба напісаць і пра тое, што ўзяць талон на прыём да лекара было не так і проста — у паліклініках быў увесь час заняты тэлефон, часам у рэгістратуры проста не бралі слухаўку, а часам талонаў проста не было. Адным з маіх яскравых успамінаў дзяцінства сталі вось гэтыя бясконцыя званкі ў дзіцячую паліклініку падчас сезонных вірусных захворванняў - я ляжу з тэмпературай, а мама бясконца круціць дыск тэлефона, спрабуючы датэлефанавацца лекарам.

У кабінеце лекара. Паперка. Інфраструктура

Пасля зневажанняў у гардэробе, рэгістратуры і ў чарзе, савецкі пацыент нарэшце трапляў на прыём да лекара, дзе многае залежала ад, уласна, самога лекара. Не буду пісаць няпраўду - у СССР было шмат сапраўды нядрэнных лекараў, гуманістаў і энтузіястаў сваёй справы, але ў агульным і цэлым тэрапеўты былі вельмі сярэдняга ўзроўню, якія да таго ж досыць фармальна размаўлялі з пацыентам.

Спрыяў такой сітуацыі, па-першае, даволі нізкі заробак лекараў (асабліва ў параўнанні з развітымі краінамі), а па-другое - крайняя ступень загружанасці лекара, якому даводзілася прымаць за дзень па 20-30 і больш пацыентаў — што зразумела, адбівалася на якасці прыёму. У кабінеце звычайна сядзелі лекар і медыцынская сястра, якая адказвала за запаўненне папер і выпіску рэцэптаў, а сам прыём быў абмежаваны па часе існай чаргой — што таксама адбівалася на якасці прыёму. Калі лекар выпісваў той ці іншы рэцэпт або даведку, пацыенту даводзілася яшчэ раз ісці ў рэгістратуру, схіляць галаву каля акенца «для пячатак і штампаў» і атрымліваць на даведку пячатку паліклінікі.

Некалькі слоў трэба сказаць і пра інфраструктуру паліклінікі - часцей за ўсё інтэр'еры саўковых паліклінік выглядалі жудасна. Калі памяшканне было старым - то на праціснутых дошках падлогі быў абавязкова насланы рыжы лінолеум, праз які праступалі тыя самыя гарбатыя дошкі, святло ў калідорах было цьмяным, сцены пафарбаваныя алейнымі фарбамі, на саміх сценах замест карцін віселі самаробныя плакаты аб розных больках, якія ўзмацнялі і без таго панурую атмасферу. У прыбіральні абавязкова ўвесь час падцякаў або адзін кран рукамыйніка, або адзін унітаз, вада была толькі халоднай, дзверы не зачыняліся, ля рукамыйніка ляжаў маленькі кавалачак цёмна-карычневага смярдзючага гаспадарчага мыла.

У агульным і цэлым-савецкія паліклінікі былі вельмі малапрыемным «казённым» месцам, якія нагадваюць турму, якія добра паказвалі тое, як выглядае ўсё «бясплатнае».

Погляд «з таго боку». Замест эпілогу

У канцы допісу хочацца напісаць яшчэ некалькі слоў пра тое, як савецкая медыцына выглядала «з таго боку» — гэта значыць, з боку не пацыента, а лекара. У мяне ёсць некалькі знаёмых, якія ў часы СССР працавалі ў сістэме аховы здароўя і заўсёды ўспамінаюць тыя часы з уздрыгам. Загружанасць савецкіх лекараў была велізарнай. Участковаму лекару даводзілася ва ўсякае надвор'е абслугоўваць велізарныя ўчасткі, бегаючы па паверхах да ляжачых пацыентаў. Тыя лекары, хто сядзеў на прыёме, таксама былі перагружаныя — усе гэтыя чэргі ўзнікалі не на пустым месцы, а праз тое, што ў паліклініках не ставала лекараў.

Пры гэтым заробак лекара не залежаў ад колькасці пацыентаў. Калі ў капіталістычнай сістэме лекар, прымаючы па 20-30 ці нават больш пацыентаў на дзень, зарабляў немалыя грошы, то ў савецкай паліклініцы ён атрымліваў усё той жа «сярэдні заробак» 120-140 рублёў. Дадайце да гэтага сталую папяровую пісаніну, разнастайныя праверкі з боку Міністэрства аховы здароўя - і вы зразумееце, што жыццё шараговага савецкага лекара была далёка не цукровым, і ён таксама, можна сказаць, быў ахвярай гэтай сістэмы.

Такія справы.

А вы памятаеце савецкія паліклінікі? Што можаце сказаць пра іх?