Бомба пад прадпрымальнікаў

Улады супраць малога бізнэсу.

Малы бізнэс у Беларусі перажывае сур'ёзны крызіс. За паўгода колькасць яго актыўных суб'ектаў скарацілася больш чым на 4 тысячы, спыненая дзейнасць 12 860 індывідуальных прадпрымальнікаў. Узаемадзеянне паміж бізнэсам і ўладай звялося да нуля з падачы чыноўнікаў. На гэтым фоне ўрад рыхтуе новы Падатковы кодэкс, ад якога бізнэс-колы не чакаюць нічога добрага, піша сайт naviny.by.

Паводле звестак Белстата, на 1 ліпеня ў краіне працавала 142,7 тысяч юрыдычных асоб і 274,3 тысяч індывідуальных прадпрымальнікаў (ІП). З пачатку 2021 году колькасць юрыдычных асоб зменшылася на 0,4%, у той час як ІП стала больш на 1,3%.

Спрабуючы аптымізавацца, бізнэс драбнее

Зрэшты, з ацэнкі экспэртаў, рост колькасці ІП зусім не кажа аб добрым бізнэс клімаце ў краіне - бізнэс не развіваецца, ён проста перацякае з буйнейшых арганізацыйных формаў юрыдычных асоб у дробнае індывідуальнае прадпрымальніцтва.

Акрамя таго, індывідуальных прадпрымальнікаў стала больш пераважна праз адсутнасць працы ў дзяржаўным сектары - людзі вымушаныя рэгістраваць ІП, каб карміць сябе і сям'ю. Асабліва востра праблема занятасці стаіць у рэгіёнах, там для многіх прадпрымальніцтва з'яўляецца адзінай магчымасцю неяк існаваць.

Агульны стан беларускага бізнэсу, асабліва ў апошнія паўгода, можна назваць «у найлепшым выпадку стагнуе», адзначыў у каментары дырэктар Менскага сталічнага саюза прадпрымальнікаў і працадаўцаў (МССПР) Віктар Маргелаў.

«Бізнэс драбнее. Пачынаючы з гэтага года, у нас змяншэнне колькасці на ўсіх франтах», - кажа ён.

Сярод найважнейшых прычын дырэктар бізнэс-звязу назваў скарачэнне ўнутранага попыту і адпаведна тавараабарачэння, зніжэнне ўзроўню жыцця насельніцтва, адсутнасць доступу да нармальнага крэдытавання.

«Банкі трымаюць жалезнай рукой грашовую масу, атрымаць крэдыт складана нават пад 25% гадавых. Гэта не для сумленнага бізнэсу - такі крэдыт рэальны толькі для вельмі спекулятыўных угод», - адзначыў Маргелаў.

Паводле ягоных слоў, адбываецца аптымізацыя малога бізнэсу. Каб выжыць, прадпрымальнікі вымушаныя шукаць магчымасці зэканоміць, таму закрываюць мікрапрадпрыемствы і рэгіструюць ІП.

На сітуацыю паўплываў і каранавірус, які нанёс вялікі ўдар па турызме, сферы паслуг, грамадскаму харчаванню, гатэльным бізнэсе.

Акрамя таго, на спажывецкім рынку працягваецца працэс манапалізацыі гандлю, што пэўным чынам спрыяе пагаршэнню ўмоў для дробнага бізнэсу, кажа дырэктар бізнэс-звязу.

То тут, то там гучаць трывожныя званочкі з нагоды атрымання плацяжоў з-за мяжы. Праўда, дадаў Маргелаў, гэтая праблема, якая з'явілася пасля ўвядзення еўрапейскіх санкцый, назіраецца ў асноўным у сярэдняга бізнэсу і яшчэ «не назапасіла крытычную масу».

Колькі грошай прыносіць бюджэту «прадпрымальніцкі афшор»

Ва ўмовах дэфіцыту бюджэту беларускія ўлады шукаюць дадатковыя крыніцы папаўнення скарбніцы, у тым ліку за кошт узмацнення жорсткасці падаткаў для бізнэсу.

Так адбываецца рэгулярна. Пры гэтым прадпрымальнікі пастаянна чуюць на свой адрас грэблівыя, а часам і зневажальныя выказванні.

22 ліпеня на нарадзе з урадам Аляксандр Лукашэнка чарговым разам запатрабаваў навесці парадак з індывідуальнымі прадпрымальнікамі.

«У нас неўзабаве будзе індывідуальных прадпрымальнікаў 12 мільёнаў! У нас народу столькі няма! Мы стварылі каласальны афшор, дзе людзі нічога не плацяць, а ўжо ўсе індывідуальныя прадпрымальнікі - ад журналістаў (прыкладаў сціжма) да чыноўнікаў», - заявіў Лукашэнка.

Апускаючы «недакладнасць» з нагоды колькасці ІП (12 млн у краіне з колькасцю насельніцтва 9,3 млн), варта адзначыць, што ўклад у эканоміку тых жа прадпрымальнікаў не такі ўжо і малы - напрыклад, за 2020 год яны заплацілі ў бюджэт 628 млн рублёў, а дзель ІП у ВУП склала 3,1%. Дзель суб'ектаў малога і сярэдняга прадпрымальніцтва і зусім складае больш за чвэрць ВУП - 26,4% (малога бізнэсу - 16%, сярэдняга - 7,3%).

Даход ад рэалізацыі прадукцыі і паслуг суб'ектаў малога і сярэдняга прадпрымальніцтва ў мінулым годзе склала 158 млрд рублёў - гэта 42,2% ад агульнай сумы.

На думку Віктара Маргелава, пастаянная рэвізія дзейнасці і запалохванне прадпрымальнікаў новымі падаткамі толькі ўзмацняе негатыўныя тэндэнцыі для паступовага згортвання бізнэс актыўнасці ў краіне.

«Пагаршэнне працы індывідуальных прадпрымальнікаў напраўду балючае пытанне, гэты працэс моцна стрымлівае развіццё прадпрымальніцтва ў нашай краіне», - кажа ён.

«Ёсць сур'ёзныя асцярогі, што бізнэсы будуць ламацца праз калена»

У той жа час Маргелаў пагадзіўся з тым, што агульная мадэль прадпрымальніцтва патрабуе ўдасканалення і яе трэба пераглядаць.

«Напрыклад, цырульнік у нашай краіне можа быць і самазанятым, і ІП, і працаваць у рамках юрыдычнай асобы тыпу ТАА - а гэта зусім розныя формы падаткаабкладання і дзяржаўнага рэгулявання. Ці той жа спецыяліст у аздабленні кватэр: ён бярэ за тры шэлегі патэнт і па некалькі тысяч даляраў на месяц зарабляе. Зразумела, што, пакінуўшы ўсё ў ранейшым выглядзе, мы ствараем нядобрасумленную канкурэнцыю, якую адзначаюць адны ўдзельнікі рынку ў дачыненні да іншых. Так, ёсць пытанні, але іх трэба разглядаць толькі супольна з бізнэсам», - падкрэсліў кіраўнік звязу.

За самую вялікую праблему ён успрымае тое, што падрыхтоўкай усіх прапаноў, якія тычацца працы і падаткаабкладання прадпрымальнікаў, займаюцца выключна чыноўнікі.

«Цяпер рыхтуюцца змены ў Падатковы кодэкс і шэраг іншых нарматыўных актаў, і паколькі чыноўнікі не ведаюць спецыфіку, ёсць сур'ёзныя асцярогі, што гэтыя бізнэсы будуць ламацца праз калена», - выказаў меркаванне Маргелаў.

У якасці прыкладу ён падаў прапанову Камітэта дзяржкантролю ўвесці 13-адсоткавы збор у бюджэт з ІП за зняцце гатоўкі са сваіх рахункаў звыш устаноўленага ліміту. У сакавіку Нацбанк не падтрымаў гэтую ініцыятыву, але не факт, што чыноўнікі да яе не вернуцца і не ўвядуць падатак з новага года.

«Гэта прывядзе да сур'ёзнага падзення на гэтым рынку, і спадзявацца на тое, што прадпрымальнікі пяройдуць у мікрапрадпрыемствы, я б не стаў - у найлепшым выпадку 10% памяняюць з гэтай прычыны форму ўласнасці. Напраўду гэта бомба, якая закладваецца пад індывідуальных прадпрымальнікаў», - сказаў дырэктар бізнэс-звязу.

У той жа час ён перакананы: «Праблему можна развязаць, але выключна ў супрацоўніцтве з бізнэс-супольнасцю».

Кантакт улады з бізнэс-супольнасцю страчаны

Са слоў Маргелава, беларускія бізнэс-асацыяцыі неаднаразова прасілі чыноўнікаў запрашаць іх на абмеркаванне новых умоў працы для бізнэсу.

«Нам абяцалі, але далей гэтага справа не прасоўваецца, а час мінае. Традыцыйна канец жніўня - час фармавання Падатковага кодэкса. Пасля гэтага там толькі чысцяцца коскі і праводзяцца ўзгадненні, - адзначыў ён. - Мяркуючы з усяго, праца ўжо зробленая, і вынік гэтай працы для ІП будзе кепскім. Прычым, думаю, што дастаткова сур'ёзныя пагаршэнні чакаюць прадпрымальнікаў ужо з 2022 года, а не з 2023 года, як абяцаў міністр падаткаў і збораў».

Вялікую асцярогу выклікае таксама ўзровень ўзаемадзеяння органаў дзяржаўнага кіравання з бізнэс-звязам, які, са слоў Маргелава, «імкліва падае і набліжаецца да нуля».

«І гэта не з віне асацыяцый, што яны не хочуць працаваць: тэндэнцыя да скарачэння супрацоўніцтва назіраецца ўжо некалькі гадоў, нас запрашаюць толькі на ўзгадненне нейкіх дробных або фрагментарных пытанняў. Фактычна сёння можна казаць пра тое, што бесперапыннасць узаемадзеяння паміж бізнэсам і ўладай страчаная», - рэзюмаваў Віктар Маргелаў.