Эканаміст: Па банкаўскай сістэме ў Беларусі нанесены моцны ўдар

Адток валюты стварае ціск на курс беларускага рубля.

Нацбанк адрапартаваў аб скарачэнні валютных укладаў у беларускіх банках. З чым гэта звязанае? Сайт Charter97.org пагаварыў з доктарам эканамічных навук Барысам Жалібам аб сітуацыі з валютнымі і рублёвымі дэпазітамі ў Беларусі.

- Тут маюць ролю два фактары: да жніўня, калі адбыліся выбары прэзідэнта, Нацбанк праводзіў так званую палітыку дэдалярызацыі і дзевалютызацыі. Ён сваімі намаганнямі паўплываў на банкі так, што дэпазітныя валютныя стаўкі, як гаворыцца, сёння мінімальныя. Сярэдняя дэпазітныя валютная стаўка 1,7%, а максімум, што вы можаце атрымаць – 2,5-3%, Калі пакладзеце ў «безадзыўныя» на тэрмін, большы за два гады. Валютныя стаўкі, вобразна кажучы, ўтапілі проста ў падлогу, яны цяпер на ўзроўні, а то і меншым, заходніх банкаў, але там малая інфляцыя.

Банкі павысілі стаўкі на рублёвыя дэпазіты, сёння яны нашмат перавышаюць валютныя. Для рублёў давалі і 18 адсоткаў гадавых, і больш. Гэтая палітыка стымулявала перавод валютных дэпазітаў на рублёвыя дэпазіты, асабліва ў фізічных асоб. Калі, скажам, 2-3 гады таму тры чвэрці людзей трымалі свае зберажэнні ў валютных укладах, то дзякуючы гэтай палітыцы ўжо стала дзве траціны ў валюце, і адна траціна перайшла на рублёвыя ўклады.

Сітуацыя стала мяняцца ў горшы бок для банкаўскай сістэмы са жніўня. Адбылося гэта, калі большасць насельніцтва перастала давяраць дзяржаўным інстытутам, у тым ліку і банкаўскай сістэме, праз уплыў эканамічнага і палітычнага крызісу ў краіне. Здарыўся магутны адток усіх дэпазітаў. Магчыма, большая частка 1,7 мільярда асела на руках у насельніцтва. Гэта вельмі моцны ўдар па банкаўскай сістэме, якой трэба крэдытаваць, у той ліку і ў валюце, прадпрыемствы, што знаходзяцца ў складаным фінансавым стане. Таму валютная ліквіднасць у банкаў знаходзіцца на нізкім узроўні, ім востра бракуе, перш за ўсё, валютных рэсурсаў, а таксама рублёвых.

Калі не памыляюся, то 16-ы месяц запар ідзе адток валютных укладаў, хоць спачатку года рублёвыя дэпазіты трохі аднаўляюцца. Насельніцтва ўжо шмат месяцаў запар з'яўляецца чыстым пакупніком валюты ў пунктах абмену. Адток валюты з банкаўскай сістэмы стварае ціск на курс беларускага рубля. Мы бачылі нядаўна, што да даляра, ды і да еўра, беларускі рубель перакрыў пікавае значэнне. Гэта задае настрой у людзей-сысці ад рубля і перайсці да валюты, што стварае рызыку да наступнай дэвальвацыі.

- Да чаго можа прывесці тэндэнцыя адтоку грошай з валютных і рублёвых дэпазітаў?

- З рублёвых дэпазітаў адток накшталт ужо спыніўся. Да чаго можа прывесці? Гэта можа адбіцца на банкаўскіх рэсурсах. У першую чаргу банкі выкарыстоўваюць дэпазіты насельніцтва і прадпрыемстваў для крэдытавання рэальнага сектара, які востра мае патрэбу ў крэдытах апошні час. Асабліва гэта тычыцца дзяржаўных прадпрыемстваў, якія маюць патрэбу ў ільготных, так званых дырэктыўных крэдытах. Натуральна, гэта адаб'ецца на росце ўнутранага прадукту, таму што будзе недахоп крэдытаў. Недахоп грошай у эканоміцы пагаршае яе дынаміку, пераводзіць у адмоўную вобласць.

Трэба адзначыць, што спачатку года зафіксаваны некаторы прырост, доля працэнтаў, але гэта відавочна недастаткова, асабліва пры такой нізкай базе за гэтыя месяцы. Летась нашы нафтаперапрацоўчыя заводы адчувалі дэфіцыт расейскай нафты, таму гэта ўсё трывожна. Папоўніць вось гэты недахоп рублёў можна, як у народзе кажуць, за кошт уключэння друкаванага станка, а вось недахоп валюты складана папоўніць.

Ёсць адзін і станоўчы фактар, які кажа, што ўсё ж такі рубель абвальна не дэвальвуецца, - гэта станоўчае сальда гандлёвага балансу. Яно трымаецца ўжо некалькі месяцаў. Нават калі ў нас было б станоўчае сальда па паслугах, якое заўсёды перакрывала адмоўнае сальда па таварах. Сёння нават і тавары даюць невялікі плюс. Так што і не трэба перакрываць за кошт паслуг. Гэта, натуральна, дае паступленні дадатковай валюты на беларускі валютны рынак, таму рубель пакуль утрымліваецца.

Больш за тое, Нацбанк абмяжоўвае камерцыйныя банкі ў сваіх крэдытах, каб утрымаць інфляцыю, якая павышаецца, але тым не менш апошні замер паказаў 8,5% гадавых, а не 8,7%. Я думаю, інфляцыя будзе памяншацца пад уплывам сезоннага фактару. У цяпліцах будзе больш сонца, будзе больш спець агароднінная прадукцыя, яна ўжо павінна пачаць таннець. Гэта адаб'ецца на тым, што інфляцыі будзе меншая, чым у зімовы перыяд. Як гаворыцца – пажывём пабачым.

- Ці могуць улады замарозіць на час валютныя рахункі або абмежаваць колькасць сум, адначасова даступных для канфіскацыі?

- Улады могуць усе, але не думаю, што да гэтага дойдзе. Гэта будзе край у эканоміцы, калі пачнуць замарожваць рахункі або, скажам, у вас быў валютны дэпазіт, тэрмін скончыўся, а банк скажа: «Выбачайце, я вам выдам па курсе рубля». Гэта ўсё пакуль страшылкі. Я думаю, што сітуацыя ў эканоміцы да гэтага не дойдзе.

- Нацбанк Беларусі ўжо ўвёў абмежаванні на зняцце грошай у банкамаце: суму, якую можна абнаявіць без падазрэнняў, паменшылі ўдвая. З чым гэта можа быць звязана?

- Гэта мяккая форма абмежаванняў супраць тых людзей, якія маюць вялікія сумы. Ёсць падазрэнні, а сумленным шляхам заробленыя грошы? Натуральна, банкаўская сістэма заўсёды фіксуе ў якім банкамаце і па якой картцы гэтыя грошы здымаюцца. Гэта ўскосная барацьба з людзьмі, у якіх вялікія працоўныя даходы. Такое было і раней, калі мы можам узгадаць, калісьці было абмежаванне на абмен даляраў і еўра ў пунктах абмену не столькі, колькі ты можаш за раз, можаш і тысячы, дзве абмяняць, былі і пашпарты. З гэтым мы ўжо сутыкаліся. Я думаю, што гэта мяккая форма кантролю.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]