Тры асноўныя элементы, якія зламаюць рэжым Лукашэнкі

Для змены ўлады дастаткова двух месяцаў.

Пра гэта каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Зміцер Бандарэнка заявіў у інтэрв'ю Charter97.org.

- Дзмітрый, прыйшла вясна. І вы, і іншыя лідары апазіцыі шмат казалі пра тое, што ў Беларусі адновяцца акцыі пратэсту. Так будзе?

- Беларусь знаходзіцца не ў беспаветранай прасторы і, хочам мы гэтага ці не хочам, на сітуацыю ў краіне вельмі моцна ўплывае пандэмія каранавіруса. Цяпер, да прыкладу, мы бачым, што ў Польшчы за апошні тыдзень колькасць хворых за дзень вырасла ў тры-чатыры разы. Вельмі цяжкая сітуацыя ў Славакіі, якая звярнулася па дапамогу да кіраўніцтва Еўразвязу, бо сітуацыя выйшла з-пад кантролю. Цяжкая сітуацыя ў Чэхіі, у іншых краінах. У Еўропе, у Амерыцы шырока распаўсюджваюцца новыя штамы. Я сам нядаўна перахварэў дастаткова цяжка кавідам, і скажу, што захворванне гэта сур’ёзнае.

У гэтым плане мы павінны разумець, што ў Беларусі, дзе не было ніякіх супрацькавідных мер, сітуацыя катастрафічная. Памерлі дзясяткі тысяч людзей, а сотні тысяч цяжка перахварэлі. У такіх умовах патрабаваць ад людзей актыўных палітычных дзеянняў не прыходзіцца. І увогуле натуральна, што вулічная актыўнасць беларусаў зімой знізілася. Гэта было прадказальнай і апраўданай з'явай.

- Але і ў першую чаргу паўплывалі, вядома, масавыя рэпрэсіі.

- Безумоўна, існуе чыннік рэпрэсій. Другая, трэцяя хваля каранавіруса, для любой краіны гэта выпрабаванне, а ў нас эпідэмія была яшчэ ўскладненая тым, што дзяржава замест дапамогі людзям фактычна зладзіла генацыд, асабліва супраць актыўнай часткі грамадства, у тым ліку лекараў.

Я думаю, што пратэстная актыўнасць беларусаў будзе звязаная з выхадам Еўропы з пандэміі, і гэта будзе красавік-травень. І, вядома, трэба вылучыць Дзень Волі 25 сакавіка.

- Святлана Ціханоўская ў адным са сваіх апошніх скандальных інтэрв'ю заявіла, што апазіцыя нібыта страціла вуліцу. Як вы можаце гэта пракаментаваць?

- Вы ведаеце, я невысокага меркавання пра Святлану Ціханоўскую. Не можа хатняя гаспадыня кіраваць рэвалюцыяй, гэтак жа як не можа яна кіраваць дзяржавай. Гэта Уладзімір Ільіч Ленін думаў, што пры сацыялізме кожная кухарка зможа кіраваць дзяржавай. І дзяржавай, і рэвалюцыяй паспяхова могуць кіраваць толькі падрыхтаваныя людзі.

Мы ж так і не дачакаліся працы над памылкамі. Я ўсё чакаў, што людзі, якія добра ведаюць палітыку, напрыклад Дабравольскі, Вячорка скажуць: «Вось гэта было зроблена добра, правільна, а тут былі дапушчаныя намі памылкі, трэба дзейнічаць інакш». Не, такая праца не была праведзеная. У іх усё выдатна, жыццё атрымалася.

Святлана Ціханоўская вельмі падобная да ранняга Лукашэнкі. Той казаў беларусам: «Я ваш бацька». Ціханоўская заявіла: «Добры дзень, я ваша цётка, і я ваш новы нацыянальны лідар». Бог мне даў магчымасць размаўляць з такімі людзьмі, як Андрэй Саннікаў, Васіль Быкаў, Генадзь Карпенка, Мікола Статкевіч, Станіслаў Шушкевіч, Зянон Пазьняк, Міхаіл Марыніч, Віктар Івашкевіч… На фоне гэтых людзей Ціханоўская проста некампентэнтны неафіт. Мы бачым, ёй вельмі падабаецца ўлада, ёй падабаюцца міжнародныя паездкі, ёй вельмі падабаецца ліслівасць.

Ціханоўская - гэта малады Лукашэнка ў спадніцы. Усе ведаюць, што ён дыктатар, але калі ўзяць гістарычна, то да 1994 года ён хадзіў у лібералы, змагаўся з камуністамі-рэтраградамі, узначальваў у Вярхоўным савеце фракцыю «Камуністы за дэмакратыю». Ціханоўская, як Лукашэнка, спрабуе свае ўласныя памылкі і хібы свайго штаба перакласці на кагосьці іншага.

Яна раптам зразумела, што, сапраўды, пратэсты сцішыліся, Лукашэнка ўтрымаўся пры ўладзе, санкцыі Захаду, нават з ейных слоў, проста смешныя, а тысячы людзей знаходзяцца ў турмах. Адсюль і гэтая заява, у якой праглядаецца яе поўная разгубленасць.

- То бок, атрымліваецца, што штаб Ціханоўскай напраўду - гэта нейкая структура, якая існуе сама па сабе. І гэта ілюзія, што яна прадстаўляе ўсю апазіцыю?

- У нас сёння ў турмах знаходзяцца тысячы чалавек. Не 250 палітвязняў, а тысячы. Прычым праз гэту езуіцкую фармулёўку «палітвязні» мы дакладна не ведаем колькі. Тысяча, дзве, дзве з паловай тысячы? Распачатыя 2,5 тысячы крымінальных спраў. Але тое, што ў зняволенні знаходзяцца лідары, людзі, якія шмат гадоў супрацьстаялі рэжыму і рыхтаваліся да выбараў 2020 года, гэта факт. А гэта найперш Мікалай Статкевіч, Павел Севярынец, Сяргей Ціханоўскі, Яўген Афнагель. Наогул скажу, што актывістаў Беларускага Нацыянальнага Кангрэсу сядзіць у турмах пад крымінальнымі справамі больш за пяцьдзесят чалавек.

Адначасова ў турме знаходзяцца і Віктар Бабарыка, заява якога пра тое, што ён пойдзе ў прэзідэнты, адыграла велізарную ролю, там жа знаходзіцца Марыя Калеснікава. У турме досыць лідараў, сапраўдных лідараў, якія шмат зрабілі для таго, каб гэтая рэвалюцыя адбылася, і яны прадстаўляюць розныя слаі грамадства і палітычныя плыні. А сама Ціханоўская, яе штаб, на мой погляд - людзі, якія дзякуючы сітуацыі апынуліся на гэтай хвалі.

Іх мэнэджарскіх, кіраўнічых якасцяў недастатковыя, каб перамагчы. Відаць, што многім прадстаўнікам «новай апазіцыі» або лідарам тэлеграм-каналаў уласцівыя самаздаволеннасць, самалюбаванне. А вось з самакрытыкай, з рэальнай ацэнкай таго, што адбываецца - у многіх праблема. Зноў жа я хачу сказаць, калі частка беларусаў верыць у Ціханоўскую ці ў іншых новых так званых лідараў, то яны маюць на гэта права.

Але для мяне абсалютна ясна, што ні НАУ, ні штаб Ціханоўскай ці яна сама не здольныя перамагчы. Мы з імі проста не пераможам.

- Дык, можа быць, праблема то не ў тым, што людзі вераць Ціханоўскай ці яшчэ камусьці, а ў тым што проста няма іншых цэнтраў. Дзе альтэрнатыва ім?

- Першы цэнтр - гэта турма. Гэта трэба адназначна разумець. «Прапаў Максім, ды і Бог з ім» - гэта не наш падыход. Мандэла сядзеў 25 гадоў - і здзейсніў карэнныя змены ў ПАР. Вельмі многія лідары сядзелі ў турмах у самых розных рэвалюцыйных сітуацыях: усе лідары польскай падпольнай «Салідарнасці», актывісты «Хартыі-77» на чале з Вацлавам Гавэлам ў Чэхаславакіі, Андрэй Сахараў, многія гады які правёў у высылцы, многія ўкраінскія дысідэнты. Усе гэтыя людзі адыгралі потым ключавую ролю ў сваіх краінах.

Трэба разумець, што гэта і ёсць сапраўдныя лідары, а не верыць у тое, што людзі без турэмнага досведу, без разумення сітуацыі могуць кіраваць рэвалюцыяй. Дастаткова кароткіх лістоў з-за кратаў Статкевіча, Ціханоўскага, Бабарыкі, Севярынца, каб зразумець, што рабіць і куды ісці.

А асноўныя мэты ў нас застаюцца ранейшымі - адстаўка Лукашэнкі, вызваленне палітвязняў і правядзенне новых выбараў. Як іх дасягнуць? Трэба дамагацца санкцый. Тут можа быць ключавой роля дыяспары і для гэтага не патрэбныя ніякія кіроўныя цэнтры.

Патрэбныя пратэсты. Вельмі сур'ёзныя паўтара-два месяцы пратэстаў са страйкамі здольныя зламаць хрыбет рэжыму Лукашэнкі канчаткова. І патрэбна салідарнасць. Салідарнасць усіх беларусаў: і тых, хто знаходзіцца ўнутры краіны, і тых, хто за мяжой.

- Тым часам пакуль Святлана Ціханоўская пачынае ствараць усё новыя і новыя дзіўныя структуры. Вось апошняя з іх - нейкі сітуатыўна аналітычны цэнтр на базе арганізацыі BYPOL, які аб'ядноўвае былых супрацоўнікаў сілавых структур. І вось гэтыя супрацоўнікі сілавых структур нібыта павінны фактычна арганізоўваць і адсочваць правядзенне акцый пратэсту. Што гэта такое?

- Гэтым Ціханоўская і яе дарадцы цалкам распісаліся ва ўласным бяссіллі і бездапаможнасці і, як Лукашэнка, надумалі перавесці стрэлкі на іншых людзей. Баюся, і Ціханоўскую, і яе міліцыянтаў людзі будуць пасылаць куды далей. Таму што гэта структура, нават пад выглядам, абсалютна гэбэшная. Вельмі нагадвае лукашэнкаўскі ААЦ.

Задачы, якія паставіла ім Ціханоўская, вельмі дзіўныя: збіраць інфармацыю аб пратэстоўцах і пратэстах. І потым, чаму міліцыянты, якія служылі Лукашэнку верай і праўдай, хто пятнаццаць, хто дзесяць гадоў, раптам змогуць арганізоўваць пратэст? Ніякай упэўненасці ў гэтым няма. Наадварот, гэта відавочна задума-параза, хоць напэўна ў BYPOL стае прыстойных людзей. Але тое, што былыя следчыя, пракуроры і міліцыянты не могуць быць арганізатарамі масавых пратэстаў - гэта абсалютна ясна. Не гэтаму яны вучыліся.

- Вось вы сказалі, што з «імі мы не пераможам». З кім пераможам?

- Мы пераможам з лідарамі, якія знаходзяцца ў турмах. Гэта базавая рэч. Гэта нашы лідары, якія змогуць павесці краіну пасля перамогі. Але, каб гэтыя людзі выйшлі з турмаў, нам трэба перамагчы.

І тут дзеяння вельмі простыя: пратэсты, санкцыі, страйкі.

А калі ўзяць палітычную біяграфію Ціханоўскай - заўсёды ў ключавыя моманты яна ўносіла дэпрэсію і дэзарганізацыю ў грамадства сваімі заявамі: у чэрвені, у ліпені, у жніўні, у верасні. Узгадайце момант забойства Рамана Бандарэнкі, калі людзі проста ускалыхнуліся, эмацыйна былі ў лютасці, гатовыя былі выходзіць на вуліцы. І замест прызыву выходзіць на вуліцы найбліжэйшую нядзелю, яна раптам назвала дату праз паўтара месяца, 20 снежня.

І цяпер гэта дзіўная заява, якую нібыта не зразумелі, таксама дэмаралізуе, што мы «саступілі», што апазіцыя «саступіла вуліцу». Незразумела, Святлана, вы апазіцыя ці не апазіцыя? Раней вы казалі, што вы ніякая не апазіцыя, не маеце да гэтага дачынення. А зараз хто саступіў? Нейкая апазіцыя ці вы саступілі? Так скажыце: я саступіла, мае дарадцы некампетэнтныя, мы няправільна ацанілі сітуацыю. Таму трэба прааналізаваць, трэба сабраць найлепшых людзей, спецыялістаў, якія валодаюць досведам супраціву, прадстаўнікоў іншых груп, выпрацаваць рэальны план дзеянняў, які будзе зразумелы кожнаму беларусу.

- Што вам самому перашкаджае стаць лідарам рэвалюцыі?

- Я частка каманды «Еўрапейскай Беларусі» і частка каманды Беларускага Нацыянальнага Кангрэсу. Мы рыхтавалі гэтую рэвалюцыю. Хтосьці знаходзіўся ўнутры краіны, хтосьці за мяжой. Упэўнены, што людзі, якія ўваходзяць у Беларускі Нацыянальны Кангрэс і многія, якія сядзяць у турмах, потым здольныя сумленным шляхам прыйсці да ўлады і эфектыўна кіраваць краінай. Адначасова я не стаўлю крыж на Ціханоўскай, на НАУ, на КС. Рэжым Лукашэнкі немінуча падзе, немінуча будуць новыя выбары. Людзі будуць самі вызначаць за каго галасаваць.

Але сёння перамога не прыйдзе сама сабой. Ёсць пэўны момант: нашы кандыдаты, Статкевіч або Севярынец, якіх мы падтрымлівалі, знаходзяцца ў турме. Мы гатовыя былі і падтрымлівалі Бабарыку - ён таксама знаходзіцца ў турме. Але так атрымалася, што ўлады зарэгістравалі кандыдатам у прэзідэнты Святлану Ціханоўскую, і яе асяроддзе паверыла, што ім ніхто не патрэбны і перамога ў іх ужо ў кішэні. І тое, што Яўген Афнагель, Павал Юхневіч, Андрэй Войніч, Максім Вінярскі, Паліна Шарэнда, Дзмітрый Казлоў знаходзяцца ў турмах - кажа пра тое, што «Еўрапейская Беларусь» актыўна ўдзельнічала ў пратэстах супраць фальсіфікацыі выбараў. Напэўна, у жніўні ўнутры краіны не было іншых такіх актыўных палітычных сілаў, як «Еўрапейская Беларусь» і БНК, якія б арганізоўвалі калоны, рыхтавалі акцыі, дапамагалі страйкоўцам і дваровым актывам.

Але гаворка не ідзе пра тое, каб нейкая адна палітычная сіла сёння змагла перамагчы. Гаворка ідзе пра тое, ці гатовыя ўсё ж такі ў асяроддзі Ціханоўскай правесці работу над памылкамі і шукаць хаўруснікаў сярод іншых палітычных сілаў?

Усе мы, асабліва тыя, хто знаходзіцца за мяжой, адказныя за людзей, якія сядзяць у турмах. Як за нашых баявых сяброў, так і за многіх новых лідараў і актывістаў. І я думаю, што гэта разуменне стане ў літаральным сэнсе стымулам, у перакладзе з лацінскай мовы «вострым наканечнікам», які быку ўтыкалі ў адно месца, каб ён рухаўся ў правільным кірунку. Такі стымул дапаможа вызваліць нашых лідараў, нашых сяброў і выратаваць ад рэпрэсій тысячы беларусаў унутры краіны. Я тут пагаджуся з Калеснікавай: «Ці мы перамагаем, ці нас замуроўваюць у асфальт».

- Будзем спадзявацца, вядома, што лідары ў турмах стануць тым трыгерам, які прымусіць людзей выйсці на вуліцы і вызваліць іх. Але, тым не менш, калі вярнуцца да веснавых пратэстаў, усё адно цяпер чуеш з размовы з людзьмі, што яны чакаюць з'яўлення новых лідараў. Так, ёсць расчараванне ў Ціханоўскай і Латушку. Але вось ці з'явяцца такія фігуры ўнутры краіны? Відаць, што ёсць попыт, ёсць неабходнасць у іх з'яўленні.

- Трэба перастаць быць дзецьмі. І ў сённяшняй сітуацыі трэба разумець, што кожны лідар, які засвечваюцца, ідзе ў турму. А хто вам яшчэ патрэбны? Нашы лідары, дзякуй Богу, жывыя. Яны ў турме, але яны жывыя. І яны з турмы спрабуюць уплываць на сітуацыю і сваімі паводзінамі паказваюць, што яны сапраўдныя лідары, што, як бы ім цяжка ні было, яны працягваюць змагацца. І гэта мы пра ўсё гаворым. І пра Бабарыку, і пра Статкевіча, і пра Севярынца, і пра Афнагеля, і пра Ціханоўскага, і пра многіх іншых. Не варта спадзявацца на з'яўленне новых правадыроў, трэба спадзявацца на сябе і сваіх аднадумцаў.

Рэжым вісіць на валаску, ён незвычайна слабы. Усе гэтыя размовы, што Расея занурыць Лукашэнку ў мільярды новых даляраў, засталіся размовамі. Відаць, што канфлікт паміж двума дыктатарамі дастаткова сур'ёзны. У Расеі проста няма грошай. І ў сувязі з рэзкім падзенне ВУП за мінулы год, і з сітуацыяй з кавідам, і з агульнай эканамічнай сітуацыяй у свеце. Для таго, каб ажывіць беларускую эканоміку, патрэбны дзясяткі мільярдаў даляраў, і Беларусь гэтыя грошы зможа залучыць пасля сыходу дыктатара. А сёння трэба дабіваць сістэму.

Змяніць сітуацыю можна за адзін, максімум два месяцы. І тады мы перамагаем, і тады мы вызваляем нашых лідараў, і тады праводзім новыя свабодныя выбары. Але трэба разумець, што гэтыя два месяцы пратэстаў, яны павінны быць арганізаваныя і да іх трэба сур'ёзна рыхтавацца. Уявіце, усяго два месяцы мабілізацыі, але штодзённай мабілізацыі, а не выхад раз на тыдзень.

Мы павінны ўзяць самыя моцныя, самыя ўдалыя элементы пратэстаў, якія ўжо былі на працягу больш як 200 дзён і творча іх выкарыстоўваць. У нейкія моманты гэта могуць быць масавыя акцыі, у нейкія моманты гэта могуць быць партызанскія акцыі, але неабходна ўсім разумець, што без страйкаў не абысціся. Вось гэтыя вось спробы: «А давайце мы арганізуем страйк з захаваннем законаў фашысцкай дыктатуры. А давайце мы будзем выкарыстоўвацца досвед прафсаюзаў, якія напраўду за 25 гадоў ніводнага страйку не правялі». Адкінуць гэтыя ілюзіі - проста не выходзіць на працу!

Татальна не выходзіць на працу. Таму што страйк - гэта элемент, які абмяжоўвае рэпрэсіўныя магчымасці ўлады і наносіць самы страшны ўдар па рэжыму. Карміць сілавыя структуры проста няма чым. Вяртаць пазыкі, набраныя пад вялікія адсоткі, будзе немагчыма. За мяжой, у кожным горадзе, дзе жывуць беларусы, асабліва ў сталіцах дэмакратычных дзяржаў, трэба праводзіць акцыі, дэманстрацыі, пікеты, мітынгі з патрабаваннем санкцый для вызвалення ўсіх асуджаных паводле палітычных спраў. І гэтага можна дамагчыся.

Штодзённыя моцныя пратэсты, страйкі і санкцыі - гэта тры асноўныя элементы, якія зламаюць рэжым. І важная, вядома, салідарнасць. Нягледзячы на крытыку іншых цэнтраў і людзей, якія ўважаюцца сёння за лідараў, я думаю, што гэта ні як не перашкаджае нам размаўляць, дамаўляцца, шукаць агульныя падыходы і сінэргіі.

Мы павінны перамагчы. Для гэтага трэба трошкі прыглушыць амбіцыі і выпрацаваць агульную праграму дзеянняў. І «Еўрапейская Беларусь» для гэтага адкрытая.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]