Генадзь Фядыніч: Надыдзе момант - і беларускіх рабочых будзе ўжо не спыніць

Арганізаваны працоўны клас пераможа ўсялякую ўладу.

Сітуацыя на дзяржпрадпрыемствах у Беларусі значна пагоршылася за апошні час. Барысаўскі кансервавы завод не выплачвае заробак за некалькі месяцаў, а на птушкафабрыцы "Дружба" кіраўніцтва скарачае заробкі на 200-250 рублёў. Сайт Charter97.org пагаварыў аб сітуацыі на прадпрыемствах у Беларусі з лідарам незалежнага прафзвязу РЭП Генадзем Фядынічам.

- Лукашэнка пачынаў сваё кіраванне пад лозунгам «я запушчу заводы». Між тым, экспэрты паведамляюць пра катастрафічныя тэмпы дэіндустрыялізацыі Беларусі. Яркі таму прыклад: сітуацыя з заводам "Мотавела", які пасля некалькіх правальных спробаў рэарганізацыі, у выніку надумалі распрадаць на «пляцоўкі». Як вы ацэньваеце стан, да якога даведзена прамысловасць Беларусі?

- Дзяржсектар мог яшчэ быць у сферы эканомікі гадоў 15 таму. Так, некаторыя прадпрыемствы могуць застацца пад юрысдыкцыяй дзяржавы, але асноўная частка павінна быць прыватызаваная. Прадпрыемствы і цяпер «прыватызаваныя», але асноўным пакетам валодае дзяржава. Вось такая ў нас псеўдапрыватызацыя.

Прамысловасць у Беларусі вельмі мае патрэбу ў новых тэхналогіях, а некаторыя заводы маюць патрэбу і ў новых будынках. Яны не павінны быць настолькі энэргаёмістымі, а прадукцыя, якую выпускаюць на беларускіх прадпрыемствах, павінна быць канкурэнтаздольнай як коштам, так і якасцю. Цяпер яна «канкурэнтая» па цане не з той прычыны, што мы зніжаем яе сабекошт, а таму, што ўзровень заробку нашых працоўных несупастаўны з заробкамі нашых суседзяў у Еўропе.

Я думаю, што пры гэтай уладзе нічога добрага ў эканоміцы нас не чакае. Гэта тычыцца і іншых сфер.

- Асобна хочацца пачуць ваша меркаванне пра сітуацыю на БМЗ. Найбуйнейшае прадпрыемства Жлобіна цягам года павінна дзесьці знайсці 3,5 мільярда рублёў для выплаты пазык і фактычна стала банкрутам. Як можна было да такога давесці?

- БМЗ не адзін знаходзіцца ў такой сітуацыі, іншыя прадпрыемствы таксама просяць крэдыты. Пытанне ў тым, што ўрад не раз спісвае гэтыя крэдыты за кошт дзяржавы, але цяпер сітуацыя іншая. Запас трываласці ў гэтай сістэмы мінае і, натуральна, ёсць вялікія сумневы, што БМЗ знойдзе гэтыя грошы. Патрабуецца вырабіць велізарную колькасць прадукцыі, прадаць яе, каб атрымаць прыбытак і аддаць крэдыт. Сёння прадпрыемства такое дазволіць сабе не можа.

Я скажу так: можна падмануць людзей, але эканоміку не падманеш. Пытанні такога тыпу вельмі праблематычныя для кожнага прадпрыемства дзяржаўнага сектара эканомікі, бо іх закрэдытаванасць проста каласальная.

- Апошні час усё часцей з'яўляецца інфармацыя аб затрымках і рэзкім скарачэнні заробкаў на буйных рэгіянальных прадпрыемствах: Глыбоцкім малочна-кансервавым камбінаце, Барысаўскім кансервавым заводзе, птушкафабрыцы "Дружба" пад Баранавічамі. У якіх умовах апынуўся беларускі рабочы клас праз заняпад прамысловага сектара?

- Пакуль у нас няма інфармацыі аб рэгулярных затрымках заробкаў на асноўных прамысловых гігантах.

Я думаю, што крызіс закрануў найперш перапрацоўчую прамысловасць. Тыя ж птушкафабрыкі вырабляюць прадукцыю і аддаюць яе, а пастаўшчыкі не заўсёды разлічваюцца з імі. У такім выпадку ў прадпрыемстваў з'яўляюцца грашовыя затрымкі ў выплаце падаткаў на прыбытак, адлічэнняў у ФСАН, бо няма з чаго плаціць.

Калі б працавалі прыватнікі ці карпаратыўная структура, то была б папярэдняя аплата, дамоўленасць, каб не пацярпеў ні адзін, ні другі бок. Беларускія дзяржаўныя прадпрыемствы не правамоцныя самастойна прымаць пастановы, нават куды аддаць прадукцыю. Так рынак у нармальнай дзяржаве не працуе. Нават на звычайным базары табе ж не даюць у пазыку. Ёсць тавар, ёсць грошы.

У Беларусі пацярпелі перш заўсёды перапрацоўчыя прадпрыемствы.

- Прафзвяз РЭП заняў выразную і прынцыповую пазіцыю ў сітуацыі з нарвежскай кампаніяй Yara, гатовай разарваць кантракт з «Беларуськаліем» праз парушэнні правоў працоўных на пратэст і страйк. Чаму важна падтрымаць салігорцаў? Якой павінна быць рэакцыя на парушэнні правоў беларускіх працоўных?

- На мой погляд, мы не столькі просім Yara скасаваць кантракт, колькі завастраем увагу грубага парушэння правоў працоўных «Беларуськалія», асабліва тых, хто знаходзіцца ў страйку. Гэта прававое беззаконне. У Yara ёсць магчымасці паўплываць на гэтую канкрэтную сітуацыю. Гэта палітыка, але Беларусь сёння ў гэтай палітыцы праз дзеянні улады. Гэта не народ завёў краіну ў гэтую брамку, таму я думаю, што кіраўніцтву павінны быць дакладна пастаўленыя ўмовы. Не можа сёння Еўропа, тым больш нарвэжцы, якія прасунутыя ў пытаннях дэмакратыі, падтрымліваць гэты рэжым і неправавое стаўленне да рабочых.

Незалежны прафзвяз - гэта салідарныя дзеянні ў падтрымку працоўнага класа, гэта наша прырода, мы інакш не можам. Мы не можам па-іншаму казаць, а хто кажа іначай - павінен вызваліць сваё крэсла. Таму мы прапануем выпрацаваць агульную пазіцыю незалежных прафзвязаў у дачыненні да ўсіх прадпрыемстваў, якія працуюць з замежным капіталам. Замежныя кампаніі не павінны сысці з рынку, а наадварот, яны павінны перагледзець сваю пазіцыю і паставіць выразныя ўмовы.

- Многія памятаюць гісторыі канца 1980-пачатку 1990-х, калі аршанскія рабочыя перацялі чыгунку, а салігорскія шахцёры падняліся з шахтаў і наладзілі марш на Менск. Да чаго могуць прывесці здзекі ўлады з рабочага класу?

- Я часам жартую, што калі мыш павесілася ў лядоўні, тады ўжо не да палітыкі. Калі памяншаецца заробак і ідуць яго затрымкі, то вінаватае не толькі кіраўніцтва прадпрыемстваў, вінаватая сама сістэма, і рабочыя гэта разумеюць.

Я не з'яўляюся прыхільнікам нейкіх «крайнасцяў», але, тым больш, не ўспрымаю метады, якія ўлада выкарыстоўвае супраць грамадзянскай супольнасці. Сітуацыя ў Беларусі цалкам непрадказальная. Надыдзе момант - і ўжо не спатрэбіцца кіраваць працоўнымі пры дапамозе тэлеграм-каналаў, бо іх ужо будзе не спыніць, бо проста немагчыма будзе ўтрымліваць сям'ю. Рабочыя тады масава паднімуцца і будуць самі змагацца за свае правы. Гэта ўлада павінна разумець.

- Свежыя ў памяці і больш актуальныя падзеі жніўня 2020 года, калі рабочыя МЗКЦ у адкрытую крычалі Лукашэнку «Сыходзь!». Наколькі рэжым баіцца арганізаваных выступленняў рабочых?

- Кожная ўлада, не толькі наш рэжым, баіцца арганізаваных выступаў рабочых, таму што рэдка бывае, калі ў арганізаваных рабочых нешта не атрымлівалася. Рабочы клас проста так на вуліцу не выйдзе. Ён выйдзе абараняць законныя інтарэсы і правы. Ім сёння важныя пытанні, якія непасрэдна іх тычацца - заробкі, камунальныя паслугі, падвышэнне тарыфаў ЖКГ. Менавіта тут пачынаецца палітыка, і тут і скончыцца палітыка для ўлады, якая закранае працоўных за жывое.

На што можа разлічваць ўлада, якая цісне на людзей звальненнямі? Хто палічыў нервы рабочых, службоўцаў, медыкаў і настаўнікаў, якім штогод не працягваюць кантракты? Сёння звольнілі ўсіх з МЗКЦ, хто ўступіў у «Свабодны прафзвяз металістаў». Хіба гэта нармальна, калі на прадпрыемства шлюць спісы з кім трэба скасаваць кантракт? Хлопцы вы што, канцлагер робіце ў Беларусі? У вас ужо не атрымаецца - няўжо вам яшчэ незразумела.

- Сярод працоўных розных прадпрыемстваў усё часцей гучыць думка пра тое, што неабходна аднавіць палітычны страйк і спыніць працу на некалькі тыдняў. Наколькі небяспечная для рэжыму такі агульнанацыянальны страйк? Як яго рыхтаваць з улікам мінулага досведу і памылак, каб ён быў сапраўды эфектыўны?

- Я інструкцыю чытаць не буду, але хачу сказаць, што першы заклік да нацыянальнага страйку не быў падрыхтаваны. Адсюль і вынік.

Заклікаць і зрабіць - розныя рэчы. Для таго, каб адбыўся выступ рабочых, патрэбны шэраг сукупных чыннікаў. Страйкі павінны адбыцца прынамсі ў буйных рэгіёнах і абавязкова ў Менску.

Кожны заклік павінен быць падрыхтаваны. Гэта не пайсці ў бар папіць піва, а сур'ёзная праца. Але народ самаарганізуецца - рана ці позна.

Пратэстны настрой нікуды не сышоў. Іншае пытанне, што з людзьмі трэба працаваць, трэба іх слухаць, у іх таксама ёсць свой пункт гледжання. Трэба разумець, што патрабуюць людзі і чаго хочуць арганізатары. Павінна быць паразуменне і давер адзін да аднаго і гэта абавязкова прывядзе да выніку.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]