Украінская дэпутатка Сафія Федына — беларусам: Не спыняйцеся, ідзіце напралом і наперад

Важна не проста вызваліцца ад рэжыму Лукашэнкі, але і пабудаваць новую краіну.

Народная дэпутатка Украіны ад партыі «Еўрапейская салідарнасць», актыўная ўдзельніца Рэвалюцыі годнасці, вядомая ўкраінская спявачка і тэлевядучая, доктар філасофіі па палітычных навуках і валанцёр АТА Сафія Федына паразмаўляла з сайтам Charter97.org пра беларускую рэвалюцыю і развіццё пратэстаў у нашай краіне.

— Падчас Рэвалюцыі годнасці, сем гадоў таму, вы былі вядучай Львоўскага Майдана. А цяпер у нашай краіне людзі пратэстуюць вось ужо больш за 180 дзён запар. Ці здзівілі вас беларусы?

— Беларусы здзівілі ўсіх. Напэўна, адсоткаў на 95 ніхто не прадбачыў, што ўся краіна падымецца і скажа сваё «не».

Я памятаю часы Плошчы 2006 году, я памятаю па кантаках з беларускай моладдзю, наколькі моцным быў ціск спецслужбаў... І тое, што пачаліся такія масавыя і бесперапынныя пратэсты — гэта добры знак — нацыя абуджаецца.

Але ёсць і іншы бок: у тым, што нявызначаная сітуацыя доўжыцца так доўга, я, на вялікі жаль, бачу алюзію з вайной на ўсходзе Украіны. Чым даўжэй нейкі працэс расцягваецца па часе, тым больш верагоднасць таго, што нейкая частка грамадства можа сказаць: мы стаміліся, гэта ўжо дастала, «мы вас туды не пасылалі», як кажуць цяпер некаторыя ўкраінскім вайскоўцам.

Таму вельмі важна, каб тыя, хто выходзіць на акцыі ў Беларусі, каб лідары вашага пратэсту — я кажу менавіта не «лідарка» , а лідарЫ пратэсту — дакладна для сябе вызначылі, чаго яны ў выніку хочуць. Тады будзе зразумела, куды рухацца і што рабіць.

Ёсць вельмі вялікая небяспека, калі пратэстоўцы кажуць: «Лукашэнка павінен сысці, і нават Пуцін лепш, чым ён». Трэба дакладна разумець: Лукашэнка — гэта свайго роду водгалас пуцінскага спосабу кіравання, у якім чалавек з'яўляецца нікім, а яго жыццё нічога не варта... І трэба процідзейнічаць гэтым прынцыпам і такой рэальнасці ў цэлым.

Другое пытанне — гэта самасвядомасць беларускай нацыі. Павінны быць беларускія бел-чырвона-белыя сцягі, павінна быць выразная нацыянальная пазіцыя, павінна быць барацьба за свабодную дэмакратычную Беларусь, а не Беларусь у саюзе з Маскоўскай Федэрацыяй. Інакш барацьба будзе па сутнасці бесперспектыўнай і вельмі балючай.

А як усё будзе адбывацца, залежыць выключна ад вас. Адзінае, на што я хачу звярнуць увагу: тыя памылкі, якія вы можаце дапусціць, мы дапусцілі ўжо некалькі разоў запар — і падчас Аранжавай рэвалюцыі, і падчас Еўрамайдана, і ў вайне на ўсходзе. Таму ёсць выразная канструкцыя, чаго дакладна рабіць нельга.

— А якіх менавіта памылак нельга дапусціць? І што нам трэба для змены ўлады? Дзейнічаць больш рашуча?

— Больш рашуча-гэта так. А рашучасць з'яўляецца толькі тады, калі дакладна ведаеш, за што змагаешся.

Калі прыводзіць прыклады, то падчас Рэвалюцыі годнасці першыя 10 дзён моладзь проста хацела ў Еўропу. Януковіч адмовіўся — пачаўся новы этап. Людзі пачалі ўсведамляць, што рабіць далей. Калі пабілі студэнтаў — паўстала зусім іншая матывацыя. Вельмі добра памятаю той пералом: 9 раніцы 30 лістапада, на Майдане амаль няма моладзі. На Майдан выйшлі бацькі — якія не ходзяць на рэвалюцыі, не ходзяць на пратэсты, якім было ўсё роўна не еўраінтэграцыю. Але пабілі іх дзяцей — і бацькі выйшлі, гатовыя не проста абараніць сваіх дзяцей, але і пайсці ў наступ на тых, хто асмеліўся замахнуцца на самае святое. Наступны пералом адбыўся ў ноч з 10 на 11 снежня, пасля страшнай атакі «Беркута»: тады на Майдан выйшлі мужчыны — і выйшлі з усімі магчымымі сродкамі самаабароны. І тады стала зразумела, што пратэстоўцам «палец у рот не кладзі», што мы дамо адпор.

І нягледзячы на тое, што на сілу мы адказалі сілай, літаральна на днях Еўрапейскі суд па правах чалавека прызнаў, што на Майдане не было ніякіх нямірных ідэй. Мы хацелі вырашыць усе пытанні мірным спосабам, але калі нас ужо пачалі забіваць, мы далі адпор і мелі на гэта асноватворнае права.

Таму я бачу праблему, калі спрабуюць супрацьпаставіць Беларускія пратэсты і ўкраінскі Майдан. Майдан як раз быў мірным, і гэта ЕСПЧ прызнаў, там не было нічога, што супярэчыць волі народа і правам чалавека.

Магчыма, трэба трохі і з вашага боку пераасэнсаваць тыя падзеі, якія адбываліся ў нас. Такое пераасэнсаванне можа даць запал і далейшую цвёрдасць для стаяння.

Калі пратэст зацягваецца, гэта натуральным чынам вымотвае людзей. У сувязі з гэтым узнікае яшчэ адзін момант: пытанне інфармацыйнай прасторы, у якой будзе выразна гучаць ваша пазіцыя — пазіцыя моцных людзей, якія хочуць дэмакратычных пераменаў у сваёй дзяржаве.

Нарэшце, варта памятаць аб яшчэ адной нашай памылцы. Нельга забываць, што Маскоўская Федэрацыя — вораг для ўсіх дэмакратычных працэсаў. Калі гэта не ўлічваць, яны будуць вас даймаць усімі магчымымі метадамі і будаваць тую Беларусь, якая ім патрэбная.

Я бачу, што цяпер і на самой Масковіі адбываецца. І рэакцыя Пуціна на масавыя пратэсты 23 студзеня паказвае, што ён баіцца. Тое, што адбывалася ва Украіне, а затым перадалося Беларусі, а цяпер ўспыхнула і на Масковіі, аказалася, на страх Крамля, вельмі «заразным». Таму што барацьба за свае правы — гэта абсалютна натуральная і справядлівая справа.

Але, зноў жа, адштурхоўваючыся ад памылак нашых «тарыфных» і іншых майданаў, хачу падкрэсліць: сапраўдная барацьба за свабоду і дэмакратыю ніколі не вымяраецца паняццямі «дабрабыту» альбо «карупцыі». Яны могуць быць толькі трыгерамі, якія спускаюць пратэстны працэс і дапамагаюць сабраць больш людзей. Але асноўная барацьба ідзе за больш глабальныя каштоўнасці: справядлівасць, права на жыццё, годнасць і правы чалавека.

У вас пачалося абурэнне, таму што Лукашэнка ўжо ўсіх дастаў. Для поспеху вам важна, каб цяпер пратэст накіроўваўся вышэйшымі ідэямі: выходзіць дзеля Беларусі, у якой людзі будуць свабоднымі, якая сама будзе роўнай сярод роўных дзяржаў, у якой, нарэшце, будзе свая беларуская гісторыя, свая беларуская мова, свая нацыянальная рыторыка, сваё, беларускае, бачанне свету.

Тады будзе і іншы, яшчэ большы, узровень пратэстаў, і рост падтрымкі з Захаду, а што яшчэ больш важна — большая згуртаванасць людзей, якія ведаюць, што разам могуць змяніць сітуацыю.

— У Вярхоўнай Радзе вы ўваходзіце ў міжфракцыйнае аб’яднанне «За дэмакратычную Беларусь». У пачатку нашай рэвалюцыі, 4 верасня, вы з калегамі і лідарам фракцыі Аляксеем Ганчарэнкам занялі ўсю трыбуну і абвясцілі, што Украіна не «са звар'яцелым дыктатарам, а з беларускім народам». Што, на вашу думку, можна яшчэ зрабіць для падтрымкі беларусаў?

— Гэта можна раскласці на тры складнікі.

Ёсць парламенцкае вымярэнне. Так, у нас ёсць міжфракцыйнае аб'яднанне, але, на жаль, агульнай пазіцыі Вярхоўнай Рады на дадзены момант няма. Больш за тое, у нас у парламенце ёсць людзі, якія падчас нашага выступу спрабавалі нас закрычаць, вывешвалі чырвона-зялёны сцяг і казалі, што мы «ўмешваемся ў выбарчы працэс у Беларусі».

Мы, дэпутаты, якія ўваходзяць у МФА, на ўсіх пляцоўках, і ўкраінскіх, і міжнародных, пастаянна канстатуем сваю пазіцыю па падтрымцы свабоднай Беларусі — і гэта самае меншае, што мы можам зараз зрабіць.

Другі момант — гэта ўзровень дзяржавы. І я ня ўпэўненая, што кіраўнікі Украіны на найвышэйшым узроўні хочуць падтрымаць свабодную Беларусь, таму што сёй-той з іх, а асабліва Уладзімір Зяленскі, занадта моцна зайграе з Пуціным. Гэта датычыцца і сітуацыі і са зрывам спецаперацыі з вагнераўцамі, і з вайной на ўсходзе Украіны, і фактычна любой міжнароднай публічнай пазіцыі, калі мы па 2-3 тыдні чакаем рэакцыі на тыя падзеі, па якіх рэакцыя павінна гучаць неадкладна.

Трэці момант: ёсць украінцы як грамадства. І пераважная большасць украінцаў, асабліва тыя, хто канцэнтруецца вакол нацыянальна-патрыятычных асяродкаў, адназначна падтрымліваюць свабодную Беларусь. У цэлым у нас у краіне рэалізуецца шмат лакальных праектаў, накіраваных на падтрымку Беларусі.

Нядаўна ў рамках «Салідарнай моладзі» мы сустракаліся з маладымі беларусамі, якія тут навучаюцца і не могуць вярнуцца на радзіму праз сваю актыўную пазіцыю . Мы дапамагаем ім у камунікацыі, наладжванні кантактаў, падтрымліваем на бытавым узроўні, каб яны маглі адчуваць сябе паўнавартаснымі жыхарамі Украіны.

З ініцыятывы Аляксея Ганчарэнкі, старшыні МФА, сабралася кагорта юрыстаў, якія кансультуюць людзей, што пацярпелі ад рэпрэсій рэжыму Лукашэнкі, а таксама тых, хто апынуўся праз гэта ва Украіне ці хоча сюды выехаць дзеля бяспекі.

Таксама хачу адзначыць, што размова пра Беларусь з нашага боку пастаянна вядзецца на ўзроўні еўрапарламентарыяў і на ўзроўні Парламенцкай асамблеі Еўранэст. Нядаўна ў мяне была размова з еўрапарламентаркай ад Літвы Расай Юкнявічэне, і яна якраз падкрэсліла, што пытанне Беларусі — першае ў парадку дня ў кантэксце Усходняга партнёрства. Гэта значыць, што нават не сітуацыя ў Грузіі, або вайна на ўсходзе Украіны, або змена ўлады ў Малдове — а менавіта Беларусь, таму што яны бачаць магчымасць дэмакратычных пераменаў у вашай краіне.

Я думаю, што гэта — вельмі важны пасыл, таму што ўсе вашыя акцыі пратэсту і іх маштаб прымусілі нарэшце заходні свет паглядзець на Беларусь не як на сферу ўплыву Маскоўскай Федэрацыі, а як на самастойную краіну, самадастатнюю нацыю, якая змагаецца. І на ўзроўні камунікацыі з Еўрапарламентам мы разам падымаем гэтае пытанне.

(Ужо пасля запісу інтэрв'ю стала вядома, што кіраўніцтва ПАРЕ падтрымала ініцыятыву прадстаўніка пастаяннай дэлегацыі Вярхоўнай Рады Украіны ў ПАРЕ Аляксея Ганчарэнкі аб стварэнні спецыяльнай групы па пытаннях Беларусі — рэд.).

Асобна хачу падкрэсліць, што для Украіны сітуацыя ў Беларусі — гэта пытанне ўласнай нацыянальнай бяспекі. Не разглядаць гэтае пытанне, замоўчваць яго, не падтрымліваць дэмакратычныя працэсы ў Беларусі з нашага боку — гэта тое ж самае, што страляць сабе ў галаву.

Мы разумеем, што слабая Беларусь можа стаць патэнцыйнай прычынай увядзення маскоўскіх войскаў на яе тэрыторыю, што ўжо, на жаль, і адбываецца, паводле маіх звестак. Маскоўская ваенная прысутнасць ужо ёсць, сумесныя ваенныя вучэнні ў Беларусі праходзяць вельмі блізка да ўкраінскай мяжы.

І для нас першачарговая задача — гэта адстойванне ўласных межаў і камунікацыя з дэмакратычнымі групамі ў Беларусі, каб разумець, якія пагрозы могуць паўстаць для Украіны. Адпаведна, чым мацней дэмакратычны лагер у вашай краіне — тым менш пагроз для бяспекі Украіны.

Нарэшце, на будучыню, мы зацікаўлены ў сумеснай распрацоўцы з беларускімі дэмакратычнымі сіламі агульнага плана па пазбаўленню ад маскоўскай прысутнасці ў нашых краінах.

Паколькі мы самі нядаўна перажылі два Майдана, то цяпер, дзе заўгодна, а асабліва ў Беларусі, калі паўстае пытанне процідзеяння парушэнню базавых правоў чалавека, мы не можам заставацца абыякавымі. Таму пастаянная ўвагу ў нас — на беларускіх падзеях.

— Вы закранулі цікавае пытанне аб мяжы. Нядаўна быў перахоплены сакрэтны ліст камандавання пагранічных войскаў Лукашэнкі да ФСБ Расеі. У ім гаворыцца пра «стварэнне разведвальных пунктаў на мяжы з Украінай для выканання сумесных задач». У такіх пунктах будуць знаходзіцца расейскія войскі і тэхніка — падобная да той, што ёсць на лініі размежавання ў Луганскай і Данецкай абласцях. Наколькі рэжым Лукашэнкі стварае пагрозу для нацыянальнай бяспекі Украіны?

— Гэта нават не пытанне рэжыму Лукашэнкі. Гэта пытанне таго, што Пуцін падстаўляе цяпер Беларусь. Калі, не дай Бог, пасля стварэння гэтых сумесных пунктаў і выкарыстання маскоўскай тэхнікі, пачнуцца нейкія спробы прарыву на тэрыторыю Украіны ці спробы стварэння пры мяжы нейкіх «рэспублік», вінаватай будзе не Пуцін ці Лукашэнка, а Беларусь як дзяржава. І гэта — велізарная небяспека менавіта для беларускага народа.

Я не ведаю, чаго чакае ці не чакае ад Маскоўскай Федэрацыі Уладзімір Зяленскі, але ўзброеныя сілы Украіны вельмі выразна разумеюць усю сур'ёзнасць сітуацыі, таму што з прыходам маскоўскіх войскаў на тэрыторыю Беларусі мы атрымалі яшчэ некалькі сотняў кіламетраў мяжы з Маскоўскай Федэрацыяй, таму што менавіта яна будзе кантраляваць усе працэсы, якія адбываюцца ў сумесных пунктах на мяжы.

Але калі потым давядзецца апраўдвацца перад міжнароднай супольнасцю, то Масква выставіць вінаватай як раз Беларусь. Таму што Лукашэнка нелегітымны дыктатар — што з яго ўзяць? І ў гэтым — вялікая небяспека. Хто будзе потым, пасля Лукашэнкі, за гэта адказваць?

А калі маскоўскія войскі пачнуць дэстабілізаваць беларуска-ўкраінскую мяжу — мы ж разумеем, што вынік гэтай дэстабілізацыі адаб'ецца не толькі на Украіне, што гэтыя працэсы будуць адбывацца ў першую чаргу на беларускай тэрыторыі. Якія мэты могуць пераследваць расейцы? І дзе ва ўсім гэтым будзе беларускі народ?

На жаль, у вас так склалася (у нас гэта таксама часткова ёсць), што Масква пранікла ва ўсе сферы жыцця і амаль усюды павыбівала актыўных, пасіянарных, дасведчаных людзей. І пазбаўляцца ад яе ўплыву будзе крытычна цяжка. Але пакуль не прыйдзе асэнсавання таго, што Крэмль — гэта вораг ва ўсіх яго праявах, будзе складана пачаць будаваць сваю незалежную дзяржаву.

— А хіба не рэжым Лукашэнкі спрыяў такой інфільтрацыі ўсяго Маскоўскага ў Беларусі? За час яго праўлення практычна ўсё кіраўніцтва сілавых было ў руках выхадцаў з расейскіх ваенных вучэльняў. Цяпер ён стварае сумесныя з РФ апорныя пункты на ўкраінскай мяжы. Чым у такім выпадку гэты рэжым наогул адрозніваецца ад тэрарыстычных рэжымаў АРДЛА?

— Не думаю, што іх можна аб'яднаць у поўнай меры. Усё-ткі АРДЛА — гэта татальныя марыянеткі і прамы маскоўскі ўплыў. Там няма нічога свайго: ніякіх лакальных «трактарыстаў», «шахцёраў» і гэтак далей.

А Лукашэнка будаваў сваю дыктатуру, выкарыстоўваючы маскоўскі ўплыў. Ён у нейкіх пытаннях больш залежны ад Масквы, у нейкіх менш. Але ўсё-ткі яго дыктатура — гэта вашая, беларуская, праблема. І цяпер, скідаючы дыктатара, якога кіраўніка дзяржавы вы прывядзеце яму на змену? Наколькі ён будзе неўспрымальны да маскоўскага ўплыву ці хаця б будзе разумець, што гэты ўплыў шкодзіць ягонай краіне.

І другая частка праблемы: наколькі вялікія магчымасці ў Беларусі адарвацца ад Масквы ў вайсковай ці эканамічнай сферы?

Важна бачыць, як будзе далей развівацца дзяржава, хто павінен заняць ключавыя пасады, ці ёсць на ўсе пасады падрыхтаваныя людзі. Крытычна важна, каб адначасова з пратэстамі, якія павінны працягвацца, праходзіў працэс станаўлення новых лідараў. І нават не проста іх пошуку, а выхавання.

Калі асобныя «лідары» заяўляюць, што яны будуць дамаўляцца з Пуціным, што «Пуцін добры», мне здаецца, гэта можа прывесці да стварэння новага дыктатара. Можа, у чымсьці больш мяккага, а можа, яшчэ і большага рэтранслятара пуцінскага метаду кіравання.

Гэта праблема росту ўсіх дэмакратый, гэта шлях, які трэба прайсці, і ён нават можа быць доўгім. Але на гэтых праблемах трэба акцэнтаваць увагу ўжо цяпер. У нас у 2014 годзе гэтая праблема ўзнікла, калі на дзясяткі тысяч пасад не хапала прафесійных людзей, аб'яднаных адной ідэяй. І ў многіх пытаннях мы прайгралі з-за таго, што ў нас не было цэласнай каманды з адзіным бачаннем развіцця дзяржавы.

— Як у беларускай сітуацыі пазбегнуць падобных праблем?

— Не захапляцца і не зачароўвацца. Нам знаёмая гэтая праблема: мы ствараем сабе ідала, захапляемся, расказваем, што ідал клясне пальцамі і ўсё зробіць — а потым атрымліваем суцэльнае расчараванне.

Другое: усіх, каго рэжым Лукашэнкі пасадзіў за краты, вам, безумоўна, трэба вызваліць. Але не абмяжоўвацца толькі тым, што ў вас ёсць гэтыя лідэры. Сёння для вас вельмі важна выхоўваць новых лідараў. Чаму Еўрамайдан быў такім моцным і такім арганізаваным? Чаму Пуцін падчас вайны супраць Украіны сутыкнуўся з такім моцным супрацівам?

Таму што ў нас на той момант было грамадства, якое замяніла сабой дзяржава ў пытаннях забеспячэння арміі і ў міжнародных перамовах. Гэта былі магутныя гарызантальныя кантакты, было мноства лідэраў, якія аб'ядноўвалі вакол сябе людзей па інтарэсах, і яны ўсе хацелі рабіць канкрэтную справу. Іх ніхто не ўпаўнаважваў, ніхто не ўпрошвашваў нешта рабіць, людзі проста ўзняліся і рабілі, таму што так трэба было для дзяржавы.

Гэта як раз тое, што вы можаце цяпер рабіць. У вас пратэсты адбываюцца ў розных гарадах, у розных раёнах. Нейкі адзіны лідар, калі ён апынецца на волі, зможа скаардынаваць усе гэтыя ачагі. Але магутны падмурак дзяржаўнасці і дэмакратыі як раз будуецца з усіх гэтых лакальных, рэгіянальных груп.

Добра было б дапамагаць гэтым людзям: і ў навучанні, і ў асвятленні іх дзейнасці, і ў саміх акцыях. Таму што менавіта кагорта моцных лідараў на месцах дапаможа першаму лідару наверсе рэалізаваць патрабаванні беларускага народа.

— Украіна далучылася да 2-х першых пакетаў санкцый ЕЗ супраць рэжыму Лукашэнкі, але дагэтуль не далучылася да еўрапейскіх эканамічных санкцый. Украінскія прадпрыемствы закупляюць электраэнергію з БелАЭС, якая фактычна належыць «Расатаму», паколькі пабудавана за кошт вялізнага крэдыту ад расейцаў і ўзбагачае ў першую чаргу алігархаў і рэжым Пуціна. Як гэта суадносіцца з нацыянальнай бяспекай Украіны і ці патрэбныя з боку Кіева эканамічныя санкцыі супраць Лукашэнкі?

— Калі зыходзіць з украінскіх нацыянальных інтарэсаў, то я скажу так: гэта катастрофа — тое, што мы закупляем фактычна маскоўскую электраэнэргію з БелАЭС.

Мая пазіцыя ў гэтым пытанні — гэта тычыцца і Маскоўскай Федэрацыі, і рэжыму Лукашэнкі — заключаецца ў тым, што эканамічныя санкцыі павінны быць, і павінны быць у поўным пакеце. І пры першай магчымасці павінна быць спыненая любая камунікацыя, асабліва ў эканамічнай сферы.

Любы гандаль з краінай-агрэсарам дапамагае краіне-агрэсару купляць патроны, якімі забіваюць нашых вайскоўцаў. А ў гэтым выпадку тое, што мы праз Беларусь купляем фактычна маскоўскую электраэнэргію, гэта стоадсоткавая заслуга «Слуг народа», і гэта здрада ўкраінскім нацыянальным інтарэсам. І за гэта яны яшчэ будуць адказваць.

На шчасце, нам пакуль удалося спыніць куплю бензіну з Маскоўскай Федэрацыі. Тут мы бачым выразную пазіцыю сённяшняй украінскай улады: рабіць абы што, хай бы толькі было «добра» з Пуціным і можна было сабе на гэтым зарабіць.

З іншага боку, мы павінны разумець, што ўвядзенне эканамічных санкцый — гэта складаны працэс. Тут важна зрабіць так, каб падтрымаць Беларусь, а ня кінуць яе яшчэ больш у абдымкі Маскоўскай Федэрацыі і не дапусціць удару па самім беларускім грамадзянам.

Я лічу, што ў першую чаргу, па прыкладзе Еўразвяза, патрэбныя вельмі моцныя палітычныя санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі і велізарная падтрымка беларускага грамадства — праграмамі, рэсурсамі, падтрымка медыя, якія змагаюцца за дэмакратыю ў Беларусі.

— Вы згадалі адмову ад закупаў бензіну ў РФ. Але і бензін з Мазырскага НПЗ, які Украіна купляе, робіцца ў асноўным з сыравіны «Раснафты», якая належыць расейскаму сябру Лукашэнкі алігарху Міхаілу Гуцарыеву. Можа, Украіне варта ўвесці эмбарга на прадукты беларускай нафтаперапрацоўкі?

— Калі мы хочам стаць незалежнымі ад краіны, якая нас забівае, мы павінны крок за крокам пазбаўляцца ад любога фактару залежнасці. Гэта датычыцца і бензіну, і электраэнергіі, і нацыянальнай мовы.

Возьмем для прыкладу мой родны Львоў. Гарадскі галава (мэр Львова Андрэй Садавы — рэд.) выносіць на публічную дыскусію пытанне, ці варта яму закупіць у Беларусі аўтобусы МАЗ, частка дэталяў для якіх зроблена ў РФ, але яны танней і для горада так будзе лепш.

Гэта — дзіка. Таму большасць украінцаў гатовыя заплаціць даражэй, але каб Масква да гэтага не мела ніякага дачынення.

— Вы не раз казалі, што пакуль супраць Украіны ідзе вайна, вы ў першую чаргу —валанцёр на фронце. Цяпер беларусы апынуліся на сваёй вайне, і ў нас, як аказалася, ёсць агульны вораг. У свой час вы перамаглі рэжым Януковіча. Як нам перамагчы рэжым Лукашэнкі?

— У нас у свой час не было проста рэжыму Януковіча. У нас быў рэжым Януковіча, якім кіравала Масква.

І я яшчэ раз падкрэслю: усведамленне таго, што ваш рэжым — гэта адлюстраванне прынцыпаў кіравання Пуціна і стратэгіі «заграбастання» Беларусі, дапаможа больш рашуча рухацца наперад.

Цяпер у РФ актыўна ў розных формах прасоўваецца ідэя «трох брацкіх народаў» як шлях да «аднаўлення былой велічы Масковіі». Таму што Крамлю цяпер вельмі патрэбны «знешні вораг» або «знешняя ідэя», каб перамагчы ўнутраныя праблемы. І гэта таксама трэба ўлічваць.

Яшчэ адзін важны момант: як спяваецца ва ўжо вельмі вядомай украінска-беларускай песні, «Ніхто не спыніць ідэю, час якой надыйшоў». Тое, што ў вас так шмат людзей выйшла, азначае, што ваш час усё ж такі прыйшоў. І вам важна проста не спыняцца. Ісці за гэтай фразай.

Вось чаму мы стаялі на Майдане, калі наступіла зацішша і многім было незразумела, чаго стаяць? Таму што мы разумелі: зробім крок назад — і ўсіх проста пасадзяць.

Таму цяпер трэба проста рухацца наперад і рабіць яшчэ больш уражлівыя, яшчэ больш масавыя, яшчэ больш дакладныя і канкрэтныя рэчы.

І разумець: кім вы ў выніку хочаце стаць. Калі вы хочаце мець незалежную самадастатковую Беларусь, трэба ўспомніць сваю гісторыю, сваю мову і карані, уставаць і рабіць сваю дзяржаву.

Ва ўсім свеце — мноства таленавітых людзей з Беларусі. Я з многімі з іх вучылася ў розных краінах. Ёсць каму вяртацца дадому. Таму вы павінны не проста скінуць рэжым Лукашэнкі, але і пабудаваць у сваёй галаве візію, якой хочаце бачыць сваю дзяржаву. З такой ідэяй будзе значна лягчэй рухацца наперад.

Я жадаю вам зараз не спыняцца. Гэта цяпер самае важнае. Проста: напралом і наперад.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]