«За свабоду Айчыны»: як нашы продкі змагаліся ў гвардыі Напалеона

Літвіны былі сапраўднай элітай войскаў французскага імператара.

З імператарам Францыі ўраджэнцы шэрагу заходніх губерняў Расейскай імперыі (Менск, Горадня, Вільня) звязвалі надзеі на вызваленне ад царскай улады. Добра адукаваныя шляхціцы, знаўцы вайсковай справы, дасведчаныя байцы, якія прайшлі агонь і ваду, афіцэры-літвіны напалеонаўскіх войскаў меркавалі, што менавіта Францыя працягвае руку дапамогі іх радзіме пад сцягамі Вялікай рэвалюцыі, піша litvin.pl.

Пад сцягамі Банапарта

Прыклад - біяграфія графа Паца. Скончыў навучанне ў Віленскім універсітэце. У шэрагі войскаў Напалеона ўступіў падчас кампаніі 1807 года ва Усходняй Прусіі. Служыў спачатку афіцэрам штаба маршала Бесьера. Затым здолеў атрымаць пасаду шэфа эскадрону ў першым палку улан гвардыі. Біўся з гішпанцамі ў 1811 годзе. Да пачатку паходу ў Расею Пац атрымлівае чын палкоўніка і камандуе уланскімі палкамі Вялікага Герцагства Варшаўскага.

Дастаткова ўспомніць, што ў вельмі прэстыжным першым гвардзейскім палку шэвалежораў-улан былі толькі да трох сотняў французаў, астатнія - гэта ўраджэнцы Польшчы і Літвы. Гэты полк ахоўваў стаўку імператара на ўсім працягу баявога шляху Вялікага войска ў Рускай кампаніі 1812 года. Трыумфальна ён уваходзіў і ў сцены захопленай Масквы.

Князь Дамінік Радзівіл і іншыя

Прадстаўнік найвядомейшага магнацкага клана граф А. Патоцкі з расейцамі змагаўся яшчэ пад сцягамі Тадэвуша Касцюшкі падчас кампаніі 1794 года. Ён ваяваў з прусакамі ў 1806 годзе. Потым стаў служыць пры штабе генерала Панятоўскага.

Легенда напалеонаўскай эпапеі ў землях ВКЛ - Дамінік Радзівіл.

У яго была выдатная кар'ера пры царскім двары, чын камергера. Але Дамінік кінуў Пецярбург, пакінуў маёнткі, каб стварыць 8-ы уланскі полк. З гэтай часткай у чэрвені 1812 года Дамінік увайшоў у адбітую ў царскіх войск Вільню.

Дамінік абагаўляў Напалеона. У кастрычніку 1812 года атрымаў чын маёра з залічэннем у штат палка гвардзейскіх польскіх улан.

Татарын Мурза Біла Ахматовіч вызначыў далучыцца да войскаў Францыі летам 1812 года. У кастрычніку гэтага года атрымаў чын паручніка татарскага эскадрону. Але служыць з гэтым чынам яму давялося нядоўга. Ён быў забіты ў ваколіцах Вільні ў снежным снежні 1812 года. Дарэчы, зімовыя баі ў Вільні каштавалі жыцця многім афіцэрам, якія нарадзіліся ў землях ВКЛ. Тут загінулі таксама кватэрмайстар татарскага эскадрону Ян Базароўскі, капітан Ян Балемскі.

За свабоду Айчыны

Ураджэнец Менскай губерні Мікалай Мержыеўскі ваяваў у шэрагах гвардыі Напалеона з 1808 года спачатку простым уланам. Да аўстрыйскай кампаніі 1809 года пераведзены ў першы полк шэвалежораў-улан брыгадзірам. Затым у яго паслужным спісе легіён Віслы. Афіцэрскі чын капітана атрыманы ў пачатку 1812 года. Ён апынуўся ў Гішпаніі, дзе быў паранены і трапіў у палон. Дасведчаны жаўнер, ён не стаў ўхіляцца ад службы і ў гады вайны з Расеяй у 1830-31 гадах, калі Польшча вызначыла змагацца за волю і незалежнасць. Пасля разгрому польскіх войскаў больш убачыць радзіму яму не было наканавана. Мержыеўскі памёр у Францыі, застаў яшчэ пачатак Крымскай вайны.

Іосіф Гедройц (Віленская губерня) прайшоў шлях ад шараговага шэвалежэра першага гвардзейскага палка (у 1808 годзе) да маёра (1812 год).

Яму давялося прайсці праз баі не толькі расейскай кампаніі, але і праз бітвы 1813 года ў Нямеччыне. У 1815 годзе Гедройц падтрымаў імператара, які прыбыў з Эльбы, і, атрымаўшы ордэн Ганаровага легіёна, служыў у штабе Паўночнага войска. Быў у бітве пры Ватэрлоо. За ўдзел у баях кампаніі 1830-31 гадоў яму давялося даведацца, што такое царская ссылка ў Сібір. Пасля прыгод у глухой тайзе яму ўдалося вярнуцца да 1850 года ў Францыю, дзе адважны афіцэр і памёр у 1855 годзе.

Подзвіг генерала Канопкі

Яскравы прыклад самаахвярнасці літвінаў - біяграфія знакамітага генерала Яна Канопкі. Паходзіў ён са шляхты Гарадзенскай губерні. Сямнаццацігадовым юнаком удзельнічаў у баявых дзеяннях супраць расейскіх палкоў падчас патрыятычнага паўстання Касцюшкі. Выкінуты за межы Рэчы Паспалітай, Канопка трапляе ў Італію, дзе фармуюцца легіёны генерала Дамброўскага. Лёс ахоўваў баявога афіцэра. Ён праходзіць праз баі ў паўночнай Італіі, крывёю зарабляе чын капітана (1797 год).

У 1807 годзе разам з Напалеонам Канопка ўступае ў Польшчу маёрам конных егераў польскіх войскаў. Затым імператар адправіў яго ў Гішпанію. На Пірынеях ён заслужыў не толькі генеральскі чын, але і ордэн Ганаровага легіёна.

Дарэчы, гэтай узнагароды ён быў удастоены Напалеонам тройчы. Барону імперыі і браваму кавалерыйскаму генералу не пашанцавала ў бітве пры Слоніме, дзе яго ўзялі ў палон параненым (кастрычнік 1812 года). Адвагу і баявыя заслугі Яна Канопкі прызнаў нават цар Аляксандр Першы. Пасля заканчэння напалеонаўскай эпапеі Канапку было дазволена вярнуцца ў ягоны маёнтак пад Слонімам, дзе генерал і пайшоў з жыцця ў пачатку студзеня 1815 года.

Афіцэры і генералы з Польшчы і Літвы былі дакладнай апорай Напалеона ў ягоных войнах. Яны першымі ішлі на карцеч пры Віцебску, Барадзіно, Смаленску, выконваючы загады імператара. Іх адвага часам межавала з вар'яцтвам.

Роўнасць, братэрства, свабода вялі іх па палях бітваў. Напалеон узмоцнена эксплуатаваў гэты рамантычны энтузіязм літвінаў і палякаў і надаваў ім высокі давер.