У што можа абысціся адмова Yara ад кантракту з «Беларуськаліем»

Нарвежская кампанія ўдарыла ў самую болевую кропку дыктатуры і стварыла небяспечны для рэжыму прэцэдэнт.

У чацвер «Беларуськалій» паведаміў, што ён гатовы прыняць назад рабочых, якія былі звольненыя за ўдзел у страйку. З часу пачатку беларускіх пратэстаў гэта, бадай, першы выпадак, калі ўлады выразна і недвухсэнсоўна паабяцалі адкаціць рэпрэсіі назад. І, магчыма, справа тут не толькі ў асцярогах страціць кантракт з нарвежскай кампаніяй Yara, піша tut.by.

Безумоўна, гэты кантракт выгадны для Беларуськалія. За 11 месяцаў мінулага года экспарт беларускіх калійных угнаенняў у Нарвегію склаў $65 мільёнаў. Страчваць такі кантракт, асабліва ва ўмовах зніжэння коштаў на рынку калійных угнаенняў, было б крыўдна. Але нават для Беларуськалія гэтая страта не з'яўляецца крытычнай. Ну не будзе, урэшце, сёлета рэкордных аб'ёмаў экспарту калійных угнаенняў. Што ж рабіць. Усякае здараецца. А ў маштабах краіны - тым больш: страта 65 млн даляраў у экспарце можна амаль не заўважыць.

Беларускія ўлады ні разу не дэманстравалі гатоўнасць ісці нават на мінімальныя саступкі. Вядома, не факт, што пасля падпісання кантракту «Беларуськалій» выканае сваё абяцанне. Або што адноўленыя працоўныя праз месяц раптам зноў выпадкова не парушаць дысцыпліну, даўшы падставу для новага звальнення. Але з пункту гледжання шкоды для рэпутацыі брутальных хлопцаў гэта ўжо не будзе мець ніякага значэння. У логіцы брутальных хлопцаў 65 млн даляраў - цалкам прымальны кошт за тое, каб і далей выглядаць такімі ж брутальнымі.

Што па-сапраўднаму небяспечна для ўладаў у маштабах краіны, так гэта прэцэдэнт, які Yara можа стварыць, адмовіўшыся ад кантракту з маральных ці палітычных меркаванняў. Nivea, Skoda і Liqui Molly адзін такі прэцэдэнт ужо стварылі, не пажадаўшы спансіраваць чэмпіянат свету ў хакеі, калі ён пройдзе ў Менску. Напэўна кампаніі разумелі, што гэтая маральная пазіцыя патэнцыйна можа каштаваць ім страты беларускага рынку. Але кампаніі ацанілі рызыкі і вырашылі, што гульня таго вартая. Таму што ні для адной з іх доля продажаў на беларускім рынку не з'яўляецца, мякка кажучы, істотнай. І лепш ужо страціць яе, чым выглядаць беспрынцыпным і бяздушным дзялком у вачах усіх астатніх пакупнікоў. А ў выпадку з Yara наступствы прэцэдэнту могуць быць значна больш балючымі. Адмова ад кантракту ўсё ж больш сур'ёзна, чым адмова ад спонсарства.

Цяпер офіс Ціханоўскай і стачкама «Беларуськалія» ціснуць на Yara з тым, каб яна не падпісвала кантракт. Калі ў іх атрымаецца, то, натхнёныя поспехам, яны напэўна абяруць для прыкладання сваіх намаганняў новую мэту. І пасля таго, як прэцэдэнт ужо створаны, ціснуць будзе прасцей. Таму што ў іх будзе жалезны аргумент: «Вы што, горш, чым Yara?». Вядома, не ўсе заходнія кампаніі так клапоцяцца пра правы рабочых, як Yara. Не ва ўсіх ёсць столькі сацыялізму і прафсаюзаў, як у Нарвегіі. Але ж і беларускі рынак для буйных заходніх кампаній, прама скажам, не з'яўляецца крытычным.

Цяжка ўявіць, што заходнія пакупнікі беларускага мазуту стануць адмаўляцца ад кантрактаў з меркаванняў маральнага ці палітычнага характару - проста праз спецыфіку пакупнікоў і схем продажу. Але пастаўшчыкі абсталявання на беларускі «Амкадор» ад паставак ужо адмаўляюцца. Зразумела, што яны робяць гэта праз санкцыі Еўразвязу, а не праз маральныя меркаванні. Але напраўду ў гэтым выпадку наяўнасць санкцый з'яўляецца хутчэй акалічнасцю, што абцяжарвае, дадатковым аргументам на карысць таго, каб прыслухацца да слоў людзей, якія просяць не мець ніякіх спраў з беларускімі ўладамі.

На фоне ўжо ўведзеных санкцый Еўразвязу, Мінфіна ЗША і новых санкцыйных пакетаў, што рыхтуюцца, кантакты з беларускімі ўладамі і без таго становяцца таксічнымі. Таму што стаць выпадковай ахвярай раз’юшанага амерыканскага Мінфіна дзеля задавальнення прадаць які-небудзь станок Менскаму трактарнаму заводу - гэта так сабе перспектыва. Сумнеўная з пункту гледжання аптымізацыі камерцыйных рызык. А тут, рушыўшы ўслед прыкладу Yara, можна і рызыкі мінімізаваць і рэпутацыю палепшыць.

Ахвяраваўшы беларускімі пастаўкамі, Yara можа стварыць вельмі небяспечны прэцэдэнт з патэнцыйна цяжкімі наступствамі для беларускіх уладаў. Яе адмова ад кантракту можа запусціць ланцуговую рэакцыю, такі парад адмоў, як гэта было ў выпадку са спонсарствам чэмпіянату свету ў хакеі, калі прыклад Nivea быў такім заразлівым.

Цяжка сказаць, ці разумеюць беларускія ўлады ўсё патэнцыйныя наступствы. Але, мяркуючы па неўласцівай ім гатоўнасці саступаць, яны гэта як мінімум адчуваюць.

Як развівалася сітуацыя з «Беларуськаліем» і Yara

Нарвежская кампанія Yara - найбуйнейшы сусветны вытворца ўгнаенняў і адзін з асноўных гандлёвых партнёраў «Беларуськалія». Беларуская калійная кампанія традыцыйна працуе з ёй па пяцігадовых кантрактах. Да прыкладу, па дамове 2011-2015 гадоў БКК пастаўляла кампаніі Yara больш за 1 мільён тон калійных угнаенняў штогод.

У верасні прадстаўнікі Yara ў першы раз прыехалі ў Менск на перамовы з прадстаўнікамі Беларускай калійнай кампаніі і прафсаюзаў. Напярэдадні гэтага візіту Yara размясціла на сваім сайце паведамленне, у якім выказала занепакоенасць сітуацыяй у Беларусі і лёсам звольненых шахцёраў, і тых, што адбываюць пакаранне.

У снежні «Беларуськалій» наведалі гендырэктар Yara Свейн Торы Холзетар і яшчэ некалькі прадстаўнікоў менеджменту кампаніі. Размова на закрытай сустрэчы з кіраўніцтвам «Беларуськалія» ішла пра ўмовы, якія трэба выканаць, каб адпавядаць Кодэксу паводзін для дзелавых партнёраў Yara. Напярэдадні візіту Свейн Торы Холзетэра на сайце Yara быў апублікаваны яго зварот з нагоды сітуацыі ў Беларусі.

- Нягледзячы на нашы пастаянныя намаганні па дасягненню перамен праз дыялог, мы не ўбачылі значных паляпшэнняў у становішчы працаўнікоў «Беларуськалія». Мы асабліва занепакоеныя шматлікімі паведамленнямі аб звальненні рабочых, якія мірна выказвалі свае дэмакратычныя правы. <...> Мы павінны бачыць істотнае паляпшэнне ўмоў і адносін з персаналам «Беларуськалія», спыненне рэпрэсій, а таксама паляпшэнне ўмоў бяспекі працы, - гаварылася ў звароце.

Падчас снежаньскага візіту на «Беларуськалій» прадстаўнікі Yara таксама ўзнялі пытанні аховы працы, тэхнікі бяспекі і няшчасных выпадкаў са смяротным зыходам на прадпрыемстве. У 2020 годзе на «Беларуськаліі» было некалькі падобных выпадкаў. У сакавіку машына, у якой працоўныя ехалі на аб'ект, урэзалася ў сцяну. Кіроўца загінуў, шэсць чалавек у цяжкім стане даставілі ў бальніцу. Як распавяла крыніца на «Беларуськаліі», прычынай аварыі магла стаць няспраўнасць машыны, скаргі на гэтую тэхніку паступалі даўно. У чэрвені быў смяротна траўмаваны 21-гадовы рабочы. У канцы кастрычніка працаўнік «Беларуськалія» пацярпеў і трапіў у бальніцу з траўмамі, у пачатку лістапада загінуў яшчэ адзін работнік.

Беларусы таксама актыўна пакідаюць каментары ў сацсетках кампаніі Yara і просяць яе не ўкладаць новы кантракт з «Беларуськаліем».

20 студзеня «Беларуськалій» абвясціў пра гатоўнасць зняць дысцыплінарныя спагнанні з работнікаў і зноў прыняць звольненых раней работнікаў, калі тыя пададуць адпаведныя заявы. У адказ сябры страйкаму запісалі відэазварот, у якім не згаджаюцца з такой фармулёўкай, бо ніхто «не пісаў заявы на звальненне і не меў наўмысных прагулаў».