Гаага чакае

Ёсць некалькі працэдур для распачынання ў Міжнародным крымінальным судзе спраў супраць зграі Лукашэнкі.

Поўнае прававое беззаконне ў Беларусі - зусім не адкрыццё апошніх месяцаў для нас, грамадзян Беларусі. Няма ў нас незалежнага правасуддзя і за Лукашэнкам не было, як, зрэшты, няма і ніякага падзелу ўладаў, уся ўлада сканцэнтраваная ў руках тырана-псіхапата.

Доўгі час заходнія краіны «саромеліся» заўважаць, што Лукашэнка будуе канцлагер у Еўропе, цынічна тлумачылі сваё нежаданне спыніць нахабнага хама «нязначнай» колькасцю ахвяр, «неістотнымі» рэпрэсіямі.

Сёння дыктатар зрабіў усё, каб цалкам развеяць ілюзіі пра прыроду свайго рэжыму і сабе самога, як пра адмарожанага бандыта.

Жахлівыя факты арыштаў, збіцця, катаванняў, забойстваў мірных грамадзян служаць шырокай доваднай базай злачынстваў рэжыму.

Маюцца таксама прызнальныя сведчанні самога Лукашэнкі і ўсялякіх там караевых, балабаў, курбаковых, церцеляў і карпянковых аб тым, хто аддаваў злачынныя загады, хто іх выконваў, і хто хаваў злачынствы. Прычым гэта не толькі выцекі, арганізаваныя спецслужбамі, але і адкрыцці саміх нахабных крымінальнікаў, якія неаднаразова публічна прызнаваліся, што выкарыстоўваюць супраць грамадзян гвалт у парушэнне ўсіх законаў.

Заклікі да рэпрэсіўных уладаў у Беларусі расследаваць злачынствы супраць народа, злачынствы супраць чалавечнасці замілоўваюць. Ніколі не будзе рэжым расследаваць свае злачынствы, тым больш кагосьці караць. Не вядзецца расследаванне нават забойстваў мірных пратэстоўцаў, што само па сабе ўжо з'яўляецца злачынствам.

У такіх сітуацыях, калі злачынцы ва ўладзе пагражаюць цэламу народу, правасуддзе можа і павінна ажыццявіць міжнародная супольнасць.

Мае рацыю вядомы беларускі праваабаронца Гары Паганяйла, які нядаўна заклікаў да разгляду беларускай сітуацыі ў Радзе Бяспекі ААН.

Яшчэ больш мае рацыю вядомы літоўскі палітык, да нядаўняга часу міністр замежных спраў Літвы Лінас Лінкявічус, які ў сябе ў твітэры напісаў, што стварэнне міжнароднага трыбунала для расследавання злачынстваў рэжыму Лукашэнкі стане рэальнай праявай салідарнасці з народам Беларусі.

Сапраўды, сёння ўсебеларускае жаданне «Лукашэнку - у Гаагу!» набыла зусім канкрэтныя абрысы.

Паспрабую апісаць самы кароткі шлях для яго рэалізацыі, як я гэта разумею.

Ёсць некалькі працэдур для распачынання спраў у Міжнародным крымінальным судзе, нават у дачыненні да дзейных кіраўнікоў дзяржаў. Самая сур'ёзная з гэтых працэдур - пастанова Рады Бяспекі ААН.

Гэта можа быць пастанова аб стварэнні міжнароднага трыбунала аб злачынствах зграі Лукашэнкі ці пастанова аб правядзенні міжнароднага расследавання злачынстваў гэтай зграі супраць чалавечнасці.

Насуперак распаўсюджанай думцы, што праз права вета дзвюх дзяржаў у Радзе Бяспекі - Кітая і Савецкага Саюза (а цяпер Расеі) - там немагчыма прыняць пастанову без іх згоды, сёння справа ідзе інакш. З'явілася некалькі прэцэдэнтаў, напрыклад расследаванне злачынстваў у Сірыі ці справа аб катастрофе малаазійскага рэйса MH17, калі вета ў Радзе Бяспекі не перашкодзіла правядзенню міжнародных расследаванняў.

Пісьменныя дзеянні і нормы міжнароднага права дазволяць пераадолець і вета, і іншыя фармальныя рагаткі, якія перашкаджаюць выкананню міжнароднага правасуддзя.

У абодвух выпадках - для заснавання трыбунала або для пачатку расследавання, - патрэбная рэзалюцыя Рады Бяспекі.

Практычная задача №1 - падрыхтоўка яе праекта. Для гэтага патрэбная супольная праца прадстаўнікоў беларускай апазіцыі і зацікаўленых дзяржаў. Запэўніванні дэмакратычных дзяржаў у падтрымцы беларускага народа, непрызнанні дыктатара і злачынствах рэжыму трэба перавесці ў практычную плоскасць працы над праектам рэзалюцыі, у якім і павінен быць прадугледжаны механізм міжнароднага правасуддзя.

Практычная задача №2 - абмеркаванне праекта падрыхтаванай рэзалюцыі ў мэтах яго прыняцця. На афіцыйным пасяджэнні Рады Бяспекі ААН гэта зрабіць праз пазіцыі Расеі і Кітая, але для такога абмеркавання існуе «формула Арыя», гэта значыць правядзенне нефармальных сустрэч з ініцыятывы аднаго або некалькіх чальцоў Рады Бяспекі, якія дазваляюць адкрыта абменьвацца думкамі з удзелам асоб, якіх на думку сябра або чальца Рады было б карысна заслухаць. Гэтая працэдура не мае патрэбу ў згодзе ўсіх чальцоў РБ ААН. Такая формула ўжо была выкарыстаная на пасяджэнні аб Беларусі 4 верасня з ініцыятывы Эстоніі, непастаяннага чальца Рады Бяспекі, з удзелам Святланы Ціханоўскай. Гэта быў вельмі моцны і беспрэцэдэнтны жэст падтрымкі дэмакратычнай Беларусі. Шкада, што працягу не было, бо пасяджэнне было характэрнае яшчэ і тым, што ў ім ўзялі ўдзел прадстаўнік рэжыму Лукашэнкі, а таксама афіцыйны прадстаўнік Расеі. Тым самым яны прызналі правамернасць абмеркавання сітуацыі ў Беларусі з удзелам апазіцыі. Гэтым трэба карыстацца і працягваць працу Рады бяспекі аб Беларусі паводле «формулы Арыя», тым больш што цяпер для гэтага з'явілася больш магчымасцяў: у 2021 годзе акрамя Эстоніі непастаяннымі сябрамі РБ ААН сталі Ірландыя і Нарвэгія, краіны, вядомыя сваімі моцнымі традыцыямі ў галіне абароны правоў чалавека. Да таго ж у найбліжэйшыя месяцы старшынстваваць у Радзе Бяспекі будуць два сталыя чальцы, ад якіх шмат што залежыць і якія могуць дамагчыся патрэбных пастаноў: у лютым - Вялікабрытанія, а ў сакавіку - ЗША.

Практычная задача №3 - галасаванне рэзалюцыі аб сітуацыі ў Беларусі, якая змяшчае прапановы аб стварэнні механізму міжнароднага расследавання злачынстваў рэжыму Лукашэнкі. З улікам блізкага старшынства Вялікабрытаніі і ЗША гэтая задача цалкам развязальная ў самыя кароткія тэрміны. Прыняўшы свой Акт Магніцкага, Вялікабрытанія прадэманстравала гатоўнасць смела бараніць правы чалавека ў свеце і звяртацца да жорсткім мер пакарання за парушэнні гэтых правоў. Новая адміністрацыя ЗША таксама падкрэсліла сваю прыхільнасць да прынцыпаў абароны правоў чалавека і асноўных свабод.

Практычная задача №4 - падрыхтоўка пастановы Генеральнай Асамблеі ААН аб стварэнні механізму міжнароднага расследавання злачынстваў рэжыму Лукашэнкі, калі, як чакаецца, Расея і Кітай выкарыстаюць вета ў Радзе Бяспекі супраць рэзалюцыі аб Беларусі. Прыняцце Генеральнай Асамблеяй пастановы дазволіць фактычна распачаць міжнароднае расследаванне і падрыхтаваць юрыдычную базу для стварэння міжнароднага трыбунала аб злачынствах супраць чалавечнасці ў Беларусі.

Штаб-кватэру ААН у Нью-Ёрку, дзе засядае Рада Бяспекі пры жаданні можна зрабіць сур'ёзнай пляцоўкай для абароны правоў чалавека ў Беларусі, для ўважлівага разгляду пытання аб злачынствах рэжыму Лукашэнкі. Тым больш што ў Нью-Ёрку знаходзіцца непасрэдны ўдзельнік гэтых злачынстваў, Наталля Пяткевіч, якая цягам многіх гадоў адыгрывала самую актыўную ролю ў арганізацыі рэпрэсій, правакацый і карных мер супраць грамадзянскай супольнасці ў Беларусі як прэс-сакратарка дыктатара, намесніца кіраўніка ягонай адміністрацыі і ягоны памочнік. Прымала яна чынны ўдзел у падрыхтоўцы правакацый і разгону мірных дэманстрантаў у снежні 2010 года на Плошчы ў Менску.

У Нью-Ёрку Пяткевіч знаходзіцца як жонка цяперашняга прадстаўніка карнікаў Лукашэнкі ў ААН.

Яе паказанні сведкі на пасяджэнні Рады Бяспекі ААН аб Беларусі былі б вельмі карыснымі для разгляду сутнасці пытання.

Нават праект рэзалюцыі Рады Бяспекі ААН стане інструментам салідарнасці з народам Беларусі. Да таго ж, праекты рэзалюцый РБ ААН «не гараць», як і рукапісы.

Андрэй Саннікаў, «Фэйсбук»