28 сакавiка 2024, Чацвер, 14:20
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Вуліца, якая вядзе да перамогі

15
Вуліца, якая вядзе да перамогі
Ірына Халіп

Выходзіць трэба за саміх сябе.

Неймаверна, але факт: яшчэ ні разу ў гісторыі аксамітная рэвалюцыя, мірная змена ўлады, адхіленне дыктатара (сінанімічны шэраг можаце прадоўжыць самі) не адбылася без масавых пратэстаў. Мірных, зразумела. Схемы былі розныя, фон - адзін.

Вядома, можна фатаграфаваць бюлетэні. Рассылаць іх па онлайн-платформах і выстаўляць у сацыяльных сетках. Потым пісаць скаргі. Шмат скаргаў. На забарону агітацыйнага мітынгу. На прымус вайскоўцаў і студэнтаў да датэрміновага галасавання. На адмову зарэгістраваць назіральнікам. На недапушчэнне да падліку галасоў. На падмену пратаколу. На забарону экзіт-полаў і незалежных сацыялагічных даследаванняў. Пісаць можна ў Цэнтрвыбаркам, выканкамы, ДТСААФ - куды хочаце. Заспаміць усе дзяржаўныя органы скаргамі і спаралізаваць іх працу - ідэя, вядома, выдатная.

Аўтар «198 спосабаў негвалтоўнага супраціву» Джын Шарп, якога я ў апошнія месяцы зачытала да дзірак, напэўна б парадаваўся. Вось толькі яны - супрацоўнікі разнастайных органаў - у адказ на гэта хіба што запросяць на нашы грошы яшчэ некалькіх чалавек, якія будуць раскладваць раздрукаваныя на прынтары стандартныя адказы па паперы і падпісваць адрасы. А то і зусім адмахнуцца, як Ярмошына, якая адправіла ў сметніцу сотні тысяч подпісаў і адмовіўшыся разглядаць скаргі на гэтае беззаконне. Гэта значыць, у якасці асобнага перформансу або часткі вялікай кампаніі - ідэя нядрэнная, але сама па сабе яна ніяк не вядзе да змены ўлады. А вось выхад на вуліцы - вядзе. Толькі ён, уласна, і вядзе.

Варыянтаў мірнага супраціву на вуліцах таксама нямала. Мы проста звыклі да таго, што гэта абавязкова калона са сцягамі, якую ці разгоняць (калі людзей шмат), або дадуць прайсці па праспекце і правесці мітынг у канчатковай кропцы. А тут жа варыянтаў таксама шмат, і гэтым летам беларусы пачалі іх выкарыстаць - самі прыдумалі, узбагацілі новымі формамі класічную праца Джына Шарпа. Ніхто нікога не вучыў ні ў чаргу станавіцца (ну, дапусцім, тыя, хто пажыў за СССР, яшчэ памятаюць, як гэта робіцца, а вось моладзь асвоіла гэты флэшмоб інстынктыўна правільна), ні ў ланцужкі салідарнасці станавіцца, ні кружляць па горадзе, даводзячы да істэрыкі міліцыянтаў. А колькі яшчэ ёсць цікавых магчымасцяў мірнага выхаду на вуліцы, якія пакуль намі не выпрабаваныя! Масавы забег на роліках, да прыкладу, ці ўсеагульнае сядзенне на асфальце, ці ўвогуле ляжанне - што можа быць больш мірным пратэстам, чым прыйсці і легчы пасярод плошчы?

Зрэшты, гэта так, фантазіі. Беларусы з пачатку пандэміі навучыліся імгненна самаарганізоўвацца і прыдумляць самыя эфектыўныя формы ўсялякага супольнага дзеяння. Галоўнае - гэта выйсці.

Калі хтосьці баіцца выходзіць на акцыю пратэсту, то можна выходзіць зусім нават і не на акцыю пратэсту. 9 жніўня, між іншым, - дзень будаўніка. А мы ж усе будаўнікі, праўда? Хтосьці пабудаваў лецішча, хтосьці лазню, хтосьці лялечны дамок для дзяцей, хтосьці вежу з кубікаў. Мы ўсе проста абавязаны адзначыць нашае прафесійнае свята. Тым больш што пасля 9 жніўня нам зноў патрэбнае будзе вялікае будаўніцтва. І не вежу з кубікаў будзем будаваць, а краіну, як пасля вайны, з руін аднаўляць.

Апошнім часам я часта сустракаю ў сацыяльных сетках палеміку на тэму «а што, калі Ціханоўскі - праект Крамля? А навошта мне гэта трэба - рызыкаваць дзеля яе?» Скептыкам магу сказаць адно: забудзьцеся пра Ціханоўскую. Забудзьцеся пра аб'яднаны штаб, датэрміновае галасаванне, ярмошынскія бардэлі. Будзьце эгаістамі, думайце толькі пра сябе. Не варта выходзіць на плошчу дзеля кагосьці іншага. Выходзіць можна толькі дзеля сябе самога. Або дзеля сваіх дзяцей і састарэлых бацькоў - тых, хто не можа гэта зрабіць самастойна. Іншых варыянтаў няма.

Я стаяла на ўсіх плошчах, хадзіла ў калонах усе дваццаць шэсць гадоў. І ніколі не рабіла гэтага дзеля кагосьці. Вы ж наўрад ці можаце западозрыць мяне ў тым, што я магла б кудысьці пайсці ў 2001 годзе дзеля Уладзіміра Ганчарыка? Прабачце, не мой герой. Дзеля Ганчарыка я б не паднялася з месца. А дзеля сябе і ўласнай будучыні - проста. У 2006 годзе я таксама выходзіла зусім не за Аляксандра Мілінкевіча. І нават - адкрыю вам сакрэт - мы разам з мужам Андрэем Саннікавым у 2010 годзе выходзілі на плошчу за сябе і за нашага сына. І не ўяўляю, як наогул можа быць па-іншаму.

Мы так адвыклі ад перамен, што шмат хто пачаў іх баяцца. Халера яго ведае, як яно будзе там, за гістарычным паваротам, і якія выпрабаванні нам яшчэ выпадуць. А так быццам і прызвычаіліся. Выпрабаванні, вядома, будуць. Але і пастановы прымаць будзем мы з вамі, а не зграйка маразматычных герантакратаў.

Успомніце твары тых, хто сядзеў заўчора і слухаў Сашу тры працэнты. Сонныя мухі і дохлыя рыбы. Палітбюро СССР у найгоршыя часы. Танныя вырабы, нядбайна выструганыя з аднаго палена. Зграйка ўтрыманцаў, якія балююць і п'юць за нашы грошы. Вы ж не хочаце, каб яны яшчэ пяць гадоў спалі ў эфіры ў прамежках паміж банкетамі?

Мы –тут і цяпер. Яны - у далёкай мінуўшчыне. Шляху ў будучыню няма, пакуль мы не скінем з сябе гэты мёртвы груз. Страсем баласт - пачнем дыхаць.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Напісаць каментар 15

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках