Экспэрт расказаў пра «парадокс даляра» ў Беларусі

Якія перспектывы для беларускага рубля на другое паўгоддзе?

Сваё меркаванне пра курс беларускага рубля да даляра выказаў у каментары Myfin.by фінансавы кансультант Міхаіл Грачоў.

- Статыстыка і аналітыка Нацыянальнага банка цалкам адлюстроўвае рэальны стан унутранага беларускага валютнага рынку, - адзначае Міхаіл Грачоў. - Мяркуючы з яе, а таксама са звестак таргоў на Беларускай валютна-фондавай біржы, у прынцыпе ніякіх глабальных зрухаў або ўсплёскаў на курсах асноўных валют мы не назіраем з пачатку года. Безумоўна, за выключэннем сакавіка 2020 года, калі ўсе тры асноўныя валюты (даляр ЗША, еўра і расейскі рубель) абнавілі гістарычныя максімумы. Пасля гэтага адбыўся адкат да ранейшых сярэднеўзважаных значэнняў. І на сённяшні дзень усе тры валюты прадаюцца ля раўнаважкіх значэнняў, якія адлюстроўваюць стан нашай эканомікі.

Гэта ні добра, ні дрэнна. Усе, можна сказаць, застылі ў чаканні нейкіх эканамічных стымулаў або новых вонкавых шокаў.

Шок ад пандэміі

Асноўным шокам гэтага года стала эпідэмія каранавіруса і наступны за ёй эканамічны спад.

Гэта адбілася на ўсіх рынках - не толькі на беларускім, але і на ўсёй сусветнай эканоміцы. Зараз гэты шок зніжае свой ціск і сыходзіць на другі план.

Паўстае пытанне, наколькі хутка ў свеце пачнуць аднаўляцца эканомікі, якія пацярпелі ад пандэміі, і - другое пытанне - ці змогуць яны аднавіцца наогул.

Напампоўка «бясплатнымі» грашыма

Што тычыцца даляра ЗША і краху, які прарочылі яму, то больш правільна было б спытаць: што будзе з сусветнымі фінансамі наогул? Такія рэгулятары, як Еўрапейскі цэнтральны банк, Банк Японіі, Банк Англіі і іншыя застаюцца асноўнымі крыніцамі ліквіднасці для сусветных фінансавых рынкаў. Гэтыя рэгулятары і цэнтральныя банкі краін, якія развіваюцца пайшлі паводле адзінага сцэнара, які ўпершыню выпрабавалі на фінансавым крызісе 2008-2009 года. Гэта зніжэнне адсоткавых ставак да мінімальна магчымага ўзроўню, гэта значыць да нуля, а ў некаторых краінах, напрыклад, у Японіі, адсоткавыя стаўкі нават знаходзяцца ў адмоўнай зоне. І ідзе беспрэцэдэнтная напампоўка ўласных эканомік практычна бясплатнымі грашыма.

У выніку пастаноў, якія былі прынятыя Еўрапейскім цэнтрабанкам, Федэральнай рэзервовай сістэмай ЗША ў канцы вясны і пачатку лета гэтага года, прадугледжаны захады падтрымкі. Калі прыкладна ацаніць агульную суму падтрымкі ў маштабах сусветнай эканомікі, то гэта сума блізу 10 трлн даляраў (маюцца на ўвазе ўсе цэнтрабанкі агулам).

Калі ўсю сума ліквіднасці, якая круціцца ў сусветнай эканоміцы, можна ацаніць прыкладна на ўзроўні 100 трлн даляраў, то на працягу бліжэйшых двух-трох гадоў сусветны варштат плануецца запусціць на аб'ём блізу 10% ад існага абарачэння.

Рана ці позна фінансавая бурбалка павінна лопнуць

Нават неспрактыкаванаму чалавеку зразумела, да чаго гэта можа прывесці, калі гэтыя грошы не будуць выкарыстаныя рэальным сектарам. Гэта значыць, калі яны не канвертуецца ў рост эканомікі і рост вытворчасці.

Трэба таксама ўлічваць, што рост эканомікі заўсёды павінен ісці паралельна з ростам спажывання. Але спажывецкі попыт не можа быць бясконцым. Умоўна цяпер спажывец мяняе аўтамабіль, тэлевізар ці лядоўню у сярэднім адзін раз на пяць гадоў, айфоны - адзін раз на два-тры гады. Мы ж не можам рабіць гэта кожны месяц ці кожныя паўгода. Інакш сутыкнёмся з праблемай - куды падзець усё старое. Так нарастае снежны ком праблем.

Ёсць яшчэ адна праблема, пра якую пакуль што замоўчваюць, але яна немінуча выйдзе на парадак дня. Рэч у тым, грошы, якія плануецца ўвесці ў гэты «шалёны абарот» не раздаюцца задарма - «вось квітанцыя, распішыцеся і атрымаеце». Не, гэтыя грошы ўводзяцца праз ўрады краін шляхам куплі іх дзяржаўных аблігацый і павелічэння бюджэтаў цэнтрабанкаў. Гэта вядзе да непрапарцыйнага росту дзяржаўных пазык краін і, адпаведна, да росту дэфіцыту іх бюджэту.

Фактычна ўвесь свет залазіць ўсё больш і больш «у пазыку самому сабе». Ён адцягвае гэтую гісторыю з «адплатай», пераносячы яе ў будучыню. Але пытанне ў тым, што да бясконцасці гэта працягвацца не можа і рана ці позна павінна здарыцца немінучае - уся гэтая бурбалка нейкім чынам павінна лопнуць. Як і калі гэта адбудзецца - гэта пытанне часу, але можна быць упэўненымі на 99%, калі не больш, што гэта непазбежна.

Сусветныя фінансавыя структуры пакуль не знайшлі іншага спосабу, акрамя як даць грошы, зніжаць стаўкі і іншае. Можна спрачацца пра тое, наколькі ўсё гэта правільна. Крызіс 2008 года паказаў, што на працягу нейкага перыяду ідзе эканамічны рост (прыкладна 10-12 гадоў да сённяшняга дня). Але дастаткова невялікай падставы - пандэміі каранавіруса - і ўсё загінула. У пачатку года, у тым ліку ў сакавіку, у свеце былі проста беспрэцэдэнтныя падзенні рынкаў - фінансавых, эканамічных, спажывецкіх. І няма ніякай гарантыі, што зноў не здарыцца што-небудзь такое.

Парадокс даляра: яго чакаюць цяжкія часы, але пакупніцкай здольнасці ён не страціць

Ці будуць нейкія праблемы з далярам? Гэта не выключана.

Мы бачым рост пары еўра/даляр. Яшчэ нядаўна індэкс даляра знаходзіўся на адзнаках вышэй 100 пунктаў, а сёння ён прадаецца на адзнацы 92-80. Золата апошнія два тыдні б'е гістарычныя максімумы - даслоўна пазаўчора золата перасягнула адзнаку 2 тысячы даляраў за ўнцыю. І гэта яшчэ не мяжа.

І хутчэй за ўсё ў другім паўгоддзі гэтыя тэндэнцыі будуць толькі ўзмацняцца. Напрыклад, пара еўра/даляр цяпер прадаюцца прыкладна на адзнацы 1,19, а ў сакавіку пара апускалася да адзнакі 1,0640. То бок, гэта сур'ёзны рост - дзесьці з канца траўня. Калі паглядзець на тыднёвы графік, то цяпер валютная пара нацэлілася на адзнаку 1,25 - 1,30, такія максімумы былі 2-3 гады таму. Па тым, як развіваецца дынаміка адштурхвання ад даляра, можна выказаць здагадку, што даляр у другім паўгоддзі могуць чакаць цяжкія часы.

Але пры гэтым сам даляр не страціць сваёй пакупніцкай здольнасці. Так што не трэба адразу бегчы яго здаваць, абменьваць ці нейкім іншым чынам пазбаўляцца ад яго.

У гэтым усё хараство гэтай валюты - пакупніцкая здольнасць даляра ніколі не падае. Гэта аснова эканомікі ЗША, якая пакуль што застаецца на першым месцы ў свеце. Безумоўна, будуць нейкія раздражняльныя чыннікі: абвастраюцца гандлёвыя, эканамічныя, палітычныя стасункі ЗША з Кітаем. Гэта таксама не дадае аптымізму трымальнікам амерыканскай валюты. На носе яшчэ прэзідэнцкая кампанія ў ЗША, і да лістапада, мяркую, жарсці там будуць разгарацца, а да чаго ўсё гэта прывядзе - складана сказаць.

Што гэта значыць для Беларусі?

Вяртаючыся да нашага беларускага рынку, можна адзначыць, што ўнутраныя чыннікі досыць стабільныя. Інфляцыйныя паказчыкі ў нас застаюцца ў межах прагнозных - гэта блізу 5%. Аб'ём грашовай эмісіі 15,1% у гадавым вылічэнні таксама ў межах планавых зменаў. І па факце курс даляра на нашым рынку знаходзіцца прыблізна ў раёне 2 рублёў 40 капеек, плюс-мінус 1-2 капейкі. З вялікай імавернасцю такім ён і застанецца найбліжэйшым часам. Малаімаверна, што ў нас рэзка вырасце попыт на валюту ці наадварот - прапанова - на ўнутраным рынку.

Гэта абмежавана вонкавымі чыннікамі: экспарцёры купляюць або прадаюць роўна столькі, колькі ім трэба. А насельніцтва, якое выступае актыўным гульцом на нашым ўнутраным рынку, цяпер не мае дастатковых рэсурсаў, каб істотна ўплываць на курсы валют, як было ў 2011 годзе.

Для гэтага трэба, каб у людзей на руках з'явіўся істотны аб'ём беларускіх грошай. Гэта можа адбыцца альбо пры адміністрацыйным павелічэнні заробку, ад чаго заўсёды перасцерагае Нацбанк, альбо за кошт росту рэальных даходаў насельніцтва пры росце эканомікі, што таксама пакуль не можа адбыцца.