Эканаміст: Над беларускімі грашыма навісла цень Пракаповіча

Яшчэ трохі «эксперыментаў» - і гэтая ўлада ўжо не ўтрымаецца.

У пятніцу, 10 ліпеня, Лукашэнка заявіў, што хоча вярнуць Беларусь да планавай эканомікі, як у СССР, а дзяржава цяпер будзе вырашаць, якія заробкі павінны плаціць на прыватных прадпрыемствах.

Дзіўныя заявы кіраўніка з 3%-м рэйтынгам прагучалі на фоне таго, што фінансавую сістэму Беларусі сур'ёзна трасе, а замежныя інвестары імкліва сыходзяць з краіны пасля рэйдэрскага захопу дзяржавай «Белгазпрамбанка».

Як гэта ўсё ўжо найбліжэйшым часам можа адбіцца на жыцці беларусаў? На пытанні Charter97.org адказвае вядомы эканаміст Леанід Злотнікаў.

- Беларусы - і фізічныя асобы, і прадпрыемствы - ужо 7 месяцаў запар скупляюць валюту. Што азначае гэты працэс?

- Сапраўды, за апошні месяц беларусы выкупілі ў банкаў $121 мільён, тады як у чэрвені 2019 былі чыстымі прадаўцамі валюты амаль у такім жа аб'ёме.

Такая абстаноўка на ўнутраным валютным рынку фармуецца пад уплывам мноства прычын. Але ў нашай краіне дзейнічаюць два асноўныя фактары.

Першы - гэта каранавірус. Нехаця давялося сядзець у Беларусі, не купляць туры і не трэба было прадаваць валюту.

Другое - гэта агульная сітуацыя ў эканоміцы, якая ў нас у краіне імкліва пагаршаецца. Расце запазычанасць дзяржаўных прадпрыемстваў і па крэдытах, і па банкаўскіх пазыках, і сваім пастаўшчыкам. Гэтая запазычанасць вырасла адсоткаў на 9-10% у параўнанні з мінулым годам.

Запазычанасці прадпрыемстваў імкліва растуць: яны перавалілі ўжо за 140 мільярдаў рублёў - гэта больш, чым ВУП краіны.

Ёсць і іншыя прыкметы крызісу, які насоўваецца. Напрыклад, апошнія тры гады расце намінальны заробак, як сцвярджае афіцыйная статыстыка, і ў той жа час ВУП практычна не расце. Самі адчуваеце, што калі насельніцтву пачынаюць даваць больш грошай, а эканоміка больш тавару не дае, значыць, трэба чакаць росту інфляцыі і іншых непрыемных эканамічных з'яў.

Насельніцтва ўжо сур'ёзна хвалюецца за стабільнасць і захаванасць сваіх фінансаў - і масава скупляе валюту.

- У траўні актывы ў беларускіх банках дасягнулі гістарычнага максімуму - амаль 3,7 мільярда рублёў. Да чаго гэта можа прывесці?

- Банкі набліжаюцца да крытычнай рысы. Мяжа дрэннай запазычанасці, вяртанне якой не ажыццяўляецца своечасова, складае дзесьці 10%. Па дзяржаўных банках Беларусі гэтая лічба ўжо большая за 9,5%. Гэта значыць, у нас банкі ўжо на мяжы па фінансаванні прадпрыемстваў. Атрымліваецца, яны павінны ўсё больш фінансаваць, а ў той жа час іх саміх трасе, занадта шмат дрэнных запазычанасцяў.

Такая крытычная сітуацыя таксама ўплывае на паводзіны насельніцтва. Яны ведаюць, што банкаўская сістэма знаходзіцца ў вялікім напружанні. У любую хвіліну можа адбыцца збой.

Цалкам рэальная сітуацыя, што адбудзецца дэфолт камерцыйных банкаў. Для насельніцтва гэта прывядзе да масы негатыўных наступстваў: перабоі з выплатай заробкаў, перабоі ўсёй банкаўскай сістэмы, як гэта было ў 90-ых гадах, калі кліенты даюць заданне банкам перавесці нейкі плацёж з іх рахункі, а банкі затрымліваюць на дзень-два, а потым і на тыдні.

Вядома, дзяржава будзе імкнуцца, каб дэфолту не адбылося з яго, дзяржаўнымі, банкамі. Таму для іх, хутчэй за ўсё, грошы будуць «намаляваныя». Але ў гэтага ёсць свае наступствы: інфляцыя і абясцэньванне беларускага рубля.

- Апошнім часам у Беларусі ў банкаў з замежным капіталам пачаліся праблемы. Кліенты «Белгазпрамбанка», дзе арыштаваныя топ-мэнаджары і былы кіраўнік Віктар Бабарыка, вынеслі з рахункаў блізу мільярда рублёў. На днях стала вядома, што адзін з найбагацейшых польскіх бізнэсоўцаў збіраецца прадаць беларускі «Ідэя Банк» і сысці з беларускага рынку. Як гэта паўплывае на сітуацыю з фінансамі ў краіне?

- Першае: усё гэта нанесла ўдар па надзейнасці беларускай банкаўскай сістэмы. Дзяржаве цяпер вельмі патрэбныя крэдыты: трэба разлічвацца і па запазычанасцях унутры краіны, і падтрымліваць фінансавыя сістэмы. Гэта значыць, уладам трэба павышаць крэдытны рэйтынг беларускіх банкаў. Ён дзесьці трымаецца на ўзроўні паказчыка 2,9 або 3. Гэта - вельмі нізкі рэйтынг. Таму ўлады бяруць крэдыты на рынку еўрабондаў пад вельмі высокія працэнты, якія для нас практычна непад'ёмныя і іх трэба аддаваць праз 5-10 гадоў.

Замежны капітал мае вялікае значэнне для Беларусі. Ва ўсёй банкаўскай сістэме краіны круціцца блізу 20 млрд даляраў. З іх блізу 5,5 млрд даляраў - гэта грошы замежных банкаў і крэдытораў.

Цяпер, вядома ж, улады распужалі ўсіх інвестараў. У Беларусі і так склалася фінансава і эканамічна няўстойлівая сітуацыя. А тут яшчэ дадаецца, што банк могуць узяць і вось так проста прыкрыць або адняць фінансы. Гэта вельмі палохае замежных інвестараў. Натуральна, што адбываецца іх адток.

- Эканамісты пачалі гаварыць пра першыя прыкметы маштабнай дэвальвацыі ў Беларусі. Гэта пацвярджаюць і назіранні простых грамадзян, якія паведамляюць пра велізарную колькасць надрукаваных свежых грошай. Ці можа быць, што ўлады ўжо ўключылі друкаваны станок і над краінай навісла цень Пракаповіча?

- Сапраўды, над беларускімі грашыма навісла цень Пракаповіча. Пагроза інфляцыі вісіць - і вельмі вялікая. Я, як эканаміст, разумею, што рост коштаў у Беларусі проста непазбежны.

Калі на тое пайшло, наогул не можа быць такой сітуацыі, каб ВУП не расло, а налічаныя заробкі раслі. Гэтая розніца назапашвалася тры гады - і вось яна павінна быць паглынутая інфляцыяй, абясцэньваннем грошай. Пры гэтым трэба чакаць, што інфляцыя будзе высокай.

Інфляцыя - гэта адначасова і дэвальвацыя. Калі ў нас цэны растуць адначасова на ўсе, тады можа ўзнікнуць вельмі небяспечная сітуацыя. Калі ўлады прымуць рашэнне трымаць даляр на адным і тым жа ўзроўні, а інфляцыя вельмі высокая - тады будзе і глыбокая дэвальвацыя рубля.

Сітуацыя 2011 года, калі цэны ў адзін момант выраслі ў некалькі разоў, можа паўтарыцца. Тады адбываліся жудасныя рэчы, потым, у 2012 годзе, інфляцыя была 169%, а даляр умацаваўся на 20 пунктаў. Потым пачалася чахарда ў фінансах, калі стаўка рэ-фінансавання даходзіла да 130-135%. Поўны хаос у фінансах доўжыўся цэлы год.

Не выключана, што сітуацыя з такімі скачкападобнымі абваламі фінансавых паказчыкаў можа паўтарыцца.

Нацбанк увесь гэты час праводзіў жорсткую манетарную палітыку. Але напярэдадні выбараў, відавочна, усё змянілася і рэгулятар пайшоў на павадку ва ўладаў. Стаўка рэфінансавання была зніжана. У той час, калі насельніцтва павышае попыт на валюту, такога проста не павінна быць, каб стаўка рэфінансавання зніжалася. Значыць, улада проста дыктуе Нацбанку, што рабіць.

Сітуацыя якая: уладам няма чым плаціць людзям заробак. Буйныя дзяржпрадпрыемствы працуюць са стратай, запазычанасці іх растуць. Выкажам здагадку, яны аддалі запазычанасць, як тады плаціць новы заробак? Тады яны зноў просяць грошай ад Лукашэнкі. Ці можна спыніць Трактарны, МАЗ і гэтак далей? Не. Тады Лукашэнка бярэ і ўключае друкаваны станок.

- Што чакае беларусаў, калі ў хуткім часе не адбудуцца кардынальныя перамены?

- Чаго чакаць? Паглядзіце на Кубу, Венесуэлу, Паўночную Карэю. Калі ўлада не зменіцца, мы хутка прыйдзем да гэтай сітуацыі. Памятаеце, што адбывалася ў Венесуэле? Як грошы ператвараліся ў фанцікі і каштавалі менш за паперу, на якой надрукаваныя? Калі ўлада дыктуе, што трэба будаваць і вырабляць, гэта канчаецца Венесуэлай.

А ў нас цяпер з'явіліся шанцы памяняць сітуацыю палітычным шляхам.

Я проста бачу, што ў элітнай частцы грамадства, гэта значыць сярод пісьменнага насельніцтва, бізнэсоўцаў і прадстаўнікоў культуры, адбыліся добрыя, якасныя змены. Людзі сталі больш актыўныя, яны больш ведаюць, спрабуюць уплываць на падзеі ў краіне.

Акрамя таго, эканамічная сітуацыя развіваецца так, што простыя людзі, якія раней не лезлі ў палітыку, разумеюць, чаму яны рэзка сталі жыць горш. А калі гэта адбываецца і ўзровень жыцця падае - то ніякая ўлада ўжо не ўтрымаецца.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]