Нюрнберг

Гісторыя нічому не вучыць, асабліва дурняў.

Усё часцей успамінаецца Нюрнберг і ўсё, што з ім звязана.

Вельмі карысная і павучальная гісторыя. На слыху ў асноўным Нюрнбергскі працэс над галоўнымі нацысцкімі злачынцамі. Можа, не ўсе ведаюць, але іх было яшчэ 12, а іх назвы пра многае гавораць нават цяпер, тым, хто ўмее чуць, вядома:

- працэс над нацысцкімі лекарамі

- працэс над нацысцкімі суддзямі

- працэс паводле справы галоўнага адміністрацыйна-гаспадарчага кіравання СС

- працэс паводле справы Альфрыда Крупа (г.зн. паводле справы бізнэсоўцаў, якія дапамагалі злачынцам)

- працэс паводле справы пра айнзацгрупы (спецпадраздзялення СС і СД, што знішчала праціўнікаў рэжыму)

Асабліва выдзяляецца працэс паводле справы Вільгельмштрасе, суд над буйнымі дзяржаўнымі чыноўнікамі, кіраўнікамі розных міністэрстваў і ведамстваў (па назве вуліцы, дзе знаходзілася большасць міністэрстваў і ведамстваў).

Вайсковыя трыбуналы, якія праходзілі пасля заканчэння Другой сусветнай вайны ў Еўропе таксама і ў іншых гарадах і краінах, асудзілі ў агульнай складанасці больш за 30 000 нацысцкіх злачынцаў.

На Нюрнбергскім працэсе шматлікія сведкі, імкнучыся дыстанцыянавацца ад рэжыму, адкрыта расказвалі пра ўсе загады кіраўніцтва рэйха, як пісьмовых, так і вусна. Гэтыя сведчанні сталі важнай доказнай базай, на падставе якой нацысцкіх злачынцаў прысудзілі да смяротнага пакарання.

Суды прымалі ў разлік сведкавыя паказанні супраць галоўных нацысцкіх злачынцаў і памякчалі пакаранне важным сведкам.

Судовыя працэсы, не толькі ў Нюрнбергу, але па ўсёй Еўропе, былі арганізаваны ў тэрміновым парадку, між іншым для таго, каб выратаваць вялікую колькасць людзей, не толькі злачынцаў, ад самасуду, настолькі моцная была нянавісць да гітлераўскай Нямеччыны.

Знакаміты аўтар рамана-антыўтопіі «1984» Джордж Орвел пісаў, што, калі б вайсковых злачынцаў вывелі на арэну стадыёна Уэмблі, каб іх разарвалі дзікія звяры і затапталі сланы, месцаў на трыбунах дакладна б не было. Уэмблі ў 40-х гадах мінулага стагоддзя ўмяшчаў больш за 80 000 чалавек.

15 жніўня 1946 года амерыканскае ўпраўленне інфармацыі апублікавала агляд праведзеных апытанняў, згодна з якімі пераважная колькасць немцаў (блізу 80%) лічыла Нюрнбергскі працэс справядлівым, а вінаватасць падсудных бясспрэчнай; каля паловы апытаных адказалі, што падсудным павінен быць вынесены смяротны прысуд; толькі 4% адгукнуліся аб працэсе адмоўна.

Суды таксама, як вядома, бываюць рознымі.

Над звар'яцелым румынскім дыктатарам Чаўшэску таксама быў суд, фармальна.

І абвінавачванні былі выстаўленыя правільныя з вельмі знаёмымі фармулёўкамі:

артыкул 145 (разбурэнне нацыянальнай эканомікі),

артыкул 163 (узброены выступ супраць народа і дзяржавы),

артыкул 165 (разбурэнне дзяржаўных інстытутаў),

артыкул 356 (генацыд).

Толькі вось суд быў проста шырмай. Пасля таго, як румынскі дыктатар аддаў загад секурытатэ прымяніць зброю супраць дэманстрантаў у Тымішаара, ён пражыў усяго некалькі дзён. Нікалае Чаўшэску і яго жонку Алену Чаўшэску, акадэміка і ганаровага прафесара некалькіх дзясяткаў прэстыжных заходніх універсітэтаў забілі свае ж. Не далі ўцячы з краіны, абвясцілі прысуд, далі 10 дзён на абскарджанне, але потым перадумалі, расстралялі ў двары казармы вайсковай часткі, кінуўшы трупы на футбольным стадыёне, як бадзяжных сабак. Нават пахавалі іх пад чужымі імёнамі, каб народ не здзекаваўся з трупаў.

Нядобра, вядома, лепш, каб усё згодна з законам, але не варта народ даводзіць.

Гісторыя, вядома ж, нічому не вучыць, асабліва дурняў.

Затое яна вельмі любіць паўтарацца.

Андрэй Саннікаў, Facebook