Літоўскія экспэрты: Свет ужо ніколі не будзе ранейшым

Як COVID-19 зменіць звыклае жыццё людзей.

Карантын у Літве доўжыцца больш за два месяцы - гэта ўнікальнае выпрабаванне не толькі для нашай краіны, але і для некаторых іншых краін свету. Спецыялісты-псіхолагі ўжо цяпер кажуць пра тое, што наступствы гэтага перыяду могуць мець вельмі сур'ёзнае ўздзеянне на здароўе людзей, піша Delfi.

Нягледзячы на тое, што продажы алкаголю падчас карантыну ў Літве не выраслі, лекары хуткай кажуць, што раней не бачылі такіх выпадкаў атручвання, якія фіксаваліся на Вялікдзень сёлета. Паліцыя фіксуе рост гвалту ў найбліжэйшым атачэнні. Тысячы людзей страцілі працоўныя месцы і даходы.

Як мы будзем жыць пасля карантыну? Пра гэта журналісты пагаварылі з крымінолагам і сацыялогам ВУ Аляксандрам Дабрыніным, псіхіятрам-псіхатэрапеўтам Раймундас Алекнай і эканамістам банка Luminor, доктарам сацыяльных навук Жыгімонта Маўрыцасам.

Маўрыцас канстатаваў, што свет пасля пандэміі зменіцца.

«Асноўныя перамены чакаюць з аддаленай працай, што мы цяпер паспяхова практыкуем. Іншыя перамены звязаныя з дастаўкай тавараў і паслуг на дом. Іншыя перамены будуць звязаныя з бескантактавым разлікам і аўтаматызацыяй вытворчых працэсаў, рабатызацыяй, яго пераносам бліжэй да спажыўцоў, каб у выпадку праблем не ўскладнялася дастаўка», - сказаў эканаміст.

«Цалкам у мінулае мы не вернемся, і гэта зменіць эканоміку на дзесяцігоддзі. Больш людзей будзе працаваць аддалена, не будзе вялікіх затораў зранку і ўвечары. Можа, інакш арганізуюць грамадскі транспарт. Калі казаць пра дастаўку тавараў на дом - гэта таксама цэлая індустрыя, асабліва ў Літве, працэсы будуць аўтаматызаваныя», - сказаў Маўрыцас.

Ён прагназуе, што і пасля карантыну людзі будуць больш тавараў купляць праз інтэрнэт.

«Што тычыцца аддаленай працы, так людзі будуць больш шанаваць якасць свайго жылога асяроддзя, па магчымасці абсталююць працоўны кабінет ці куток», - сказаў Маўрыцас.

Псіхіятр Алекна назваў цяперашнюю сітуацыю калектыўнай жалобай па стабільнасці, да якой ужо ўсе прывыклі.

«Пасля жалобы пачынаецца зараджэнне новага існавання і яго развіццё, - сказаў ён, заўважыўшы, што цяпер адбываецца аддзяленне ад той сітуацыі, ва ўмовах якой мы раней жылі.

«На гэтай стадыі ёсць шэраг рызык. Калі ў чалавека ёсць псіхалагічныя праблемы - то гэта працэс зацягваецца і пераходзіць у пасіўныя паводзіны. А самае небяспечнае, калі нічога не робяць», - сказаў Алекна.

З яго слоў, у такой сітуацыі ўзнікае рызыка росту гвалту, самагубстваў, хвароб, выкліканых стрэсам. Спецыяліст заўважыў, што асабліва вялікая небяспека гэтых наступстваў, калі людзі псіхалагічна і псіхічна няўстойлівыя.

«Пасля жалобы (яна складаецца з некалькіх этапаў) людзі пачнуць прыстасоўвацца да новай сітуацыі. Пачнецца нармальнае жыццё. Далейшае жыццё залежыць ад грамадства. Яно можа стаць мацнейшым, больш стабільным», - сказаў псіхолаг.

Сацыёлаг Дабрынін назваў цяперашнюю сітуацыю адаптацыяй да новых умоў.

«Калі мы нешта купляем, мы адчуваем сябе ў бяспецы, адчуваем, што можам забяспечыць сваё існаванне, акрамя таго, мы так сябе супакойваем. Робячы пакупкі, чалавек супакойвае сябе, нібы пераконваючы, што ўсё ў парадку, нічога страшнага няма», - сказаў Дабрынін.

Ён заўважыў, што калі людзі будуць спакойныя і ўпэўненыя ў будучыні, то, магчыма, не кінуцца ў крамы, у адваротным выпадку сітуацыя будзе іншая.

Маўрыцас сказаў, што ў крызіс мяняюцца звычкі людзей. Калі ў пачатку яны купляюць тавары першай неабходнасці - асабліва прадукты і тавары з вялікім тэрмінам прыдатнасці, то потым пачынаюць купляць тавары і паслугі не першай неабходнасці.

Маўрыцас сказаў, што эканомія асабліва небяспечная для эканомікі. Ён уважае, што будзе больш людзей, якія сутыкнуцца з фінансавымі праблемамі і будуць забытыя.

«Калі тушаць полымя, уся ўвага накіраваная на вогнішча, таму сапраўды ўсім увагі не нададуць. Цяпер важна, каб людзі аказвалі дапамогу не толькі праз афіцыйныя дзяржустановы, каб падлучаліся і іншыя жыхары», - сказаў эканаміст.

«Асабліва пацярпяць самазанятыя людзі, якія праз абмежаванні не маглі або не могуць працаваць, іх даходы значна скараціліся праз звычкі, якія змяніліся. Пацярпяць і тыя, хто страціў працу, асабліва сем'і з дзецьмі. У 2009-2010 гг. было больш магчымасцяў эміграваць. Зараз такой магчымасці менш - як праз абмежаванні пераездаў, так і таму, што краіны не хочуць пускаць шмат мігрантаў. Нам трэба вырашаць праблемы ў нашай краіне, зрабіць гэта будзе складаней, чым у 2009-2010 гг», - сказаў Маўрыцас.

З ягоных слоў, рызыкі будуць падобныя на тыя, што былі ў 2009-2010 гг.

«Толькі замест эміграцыі, верагодна, узрасце ўзровень злачыннасці, будзе больш хвароб залежнасці, самагубстваў, бо гэтыя праблемы мы не зможам экспартаваць як у 2009-2010 гг», - заўважыў эканаміст.

На пытанне, ад чаго жыхары адмовяцца у першую чаргу, ён адказаў, што гэта будуць дарагія тавары і паслугі - гэта і дарагія рэстараны, СПА-цэнтры, новыя аўтамабілі.

Што тычыцца сітуацыі са злачыннасцю, сацыёлаг Дабрынін звярнуў увагу на тое, што паведамленні з іншых краін паказваюць агульнае паляпшэнне крымінагеннай сітуацыі. У Вялікабрытаніі і ЗША агульны ўзровень злачыннасці знізіўся на 20%. Дабрынін звязвае гэта з тым, што людзі сядзяць дома, іх жыллё абароненае.

Аднак ён звярнуў увагу на спецыфіку Літвы. Літва ў ЕЗ вылучаецца па ліку гвалтоўных злачынстваў і забойстваў.

Карантын у краіне пачаўся 16 сакавіка. Усяго за сакавік было здзейснена 4 забойствы, першае - 17 сакавіка. У красавіку да 18 чысла зарэгістравалі 8 забойстваў (у 2019 годзе за той жа перыяд 1, у 2018 г. - ніводнага).

Прафесар сказаў, што пакуль навуковыя абагульнення рабіць ён не можа, бо патрэбныя больш вычарпальныя звесткі, аднак тэндэнцыя ясная. Раней праводзіліся даследаванні паказалі, што забойства звычайна здзяйсняюцца ў закрытай прасторы, найбольш часты фактар - алкаголь.

Дабрынін паказаў, што турбуе і беспрацоўе сярод моладзі. Даследаванні ў Нарвегіі паказалі, што калі шмат моладзі застаецца без працы, расце колькасць злачынстваў у гэтай групе.

«Такія злачынствы звязаны з крадзяжамі, разбоем, агрэсіўнымі паводзінамі. Крыміналогію турбуе тое, што сярод такіх маладых людзей шмат якія валодаюць навыкамі ў сферы ІТ. Можа павялічыцца ўзровень злачыннасці ў інтэрнэце», - сказаў ён.

Псіхіятр Алекна сказаў, што ў стрэсавых умовах людзі, у якіх ёсць псіхалагічныя праблемы, могуць пачаць піць яшчэ больш. У іх можа сфармавацца залежнасць.