Маскі сапраўды дапамагаюць супраць каранавіруса

Справа ў кроплях, якія яго пераносяць.

Калі эпапея з пандэміяй каранавіруса толькі пачыналася, увесь свет падзяліўся на тых, хто неадкладна надзеў маскі (а многія іх і не здымалі - у шэрагу краін Паўднёва-Усходняй Азіі людзі носяць іх ад смогу і выхлапных газаў), і тых, хто да самага апошняга не хацеў абцяжарваць сябе іх нашэннем. Спрэчкі з нагоды эфектыўнасці масак увесь гэты час не спыняліся. Але цяпер група навукоўцаў з ЗША і Тайваня апублікавала даследаванне, у якім неабходнасць насіць маскі тлумачыцца прыродай часціц, якія пераносяць вірусы, паведамляе BBC.

Аўтары артыкула, апублікаванага ў часопісе Science, нагадваюць, што традыцыйна захады кантролю за інфекцыйнымі захворваннямі, якія распаўсюджваюцца паветрана-кропельным шляхам, складаліся ў ізаляцыі ад грамадства відавочных носьбітаў хвароб, якія чхалі і кашлялі.

Аднак у выпадку з Covid-19 усё пайшло не так праз тое, што інфікаваныя людзі, якія доўга (а некаторыя і зусім) не праяўлялі бачных сімптомаў захворвання, з'яўляючыся пры гэтым актыўнымі носьбітамі віруса. Пры размове і проста дыханні яны выкідалі ў атмасферу паветрана-кропельную сумесь, насычаную вірусамі, якая падоўгу вісела ў паветры, асабліва ў закрытых памяшканнях, у аэразольным стане. Пры ўдыханні гэтая сумесь магла трапіць глыбока ў лёгкія, дзе ўзнікаў ачаг заражэння.

Аўтары даследавання адзначаюць, што калі людзі дыхаюць, яны вылучаюць часціцы вільгаці памерам ад 0,1 до 1000 мікраметраў (раней іх называлі мікрон). Для прыкладу, (аб нагляднасці тут гаворка не ідзе) у адным міліметры змяшчаецца 1000 мкм. Гэтыя часцінкі распаўсюджваюцца па паветры на розныя адлегласці ў залежнасці ад іх памеру, сілы прыцягнення, інэрцыі, хуткасці выпарэння і шэрагу іншых фактараў.

Часцінкі буйнейшыя хутчэй асядаюць на паверхні, заражаючы яе. Тыя, што мяльчэйшыя (менш за 5 мкм), выпараюцца хутчэй, але і лягчэй пераносяцца па паветры, прычым на значныя адлегласці. І абодва шляхі - паветраны і пры судотыку з інфікаванай паверхняй - патэнцыйна могуць прывесці да заражэння.

Як высветлілі навукоўцы, часціцы субмікроннага памеру ўяўляюць павышаную небяспеку, пранікаючы глыбока ў альвеолы і абыходзячы імунную сістэму, што дазваляе вірусу рэплікавацца ўтрая хутчэй. Такім чынам чалавек яшчэ не падазрае аб заражэнні, а сам ужо з'яўляецца актыўным носьбітам віруса.

Як паказаў прыклад Кітая, менавіта такія "ціхія носьбіты", што не праяўляюць сімптомаў заражэння, у 79% выпадкаў і былі крыніцай далейшага заражэння.

Яшчэ пры эпідэміі SARS у 2003 годзе было выяўлена, што інфекцыя распаўсюджваецца пераважна паветрана-кропельным шляхам, аднак многія краіны дагэтуль не прызнаюць, што ў выпадку з SARS-CoV-2 (так афіцыйна называецца вірус, які выклікае Covid-19) заражэнне адбываецца паводле аналагічнай схемы.

Для барацьбы з распаўсюджваннем SARS-CoV-2 СААЗ рэкамендавала трымаць сацыяльную дыстанцыю ў два метры, але гэтая парада была заснаваная на даследаваннях паветрана-капельных сумесяў, якія праводзіліся яшчэ ў 1930-я гады. Тады навукоўцы давялі, што адносна буйныя кроплі памерам блізу 100 мкм, якія ўзнікаюць пры чханні або кашлі, даволі хутка абсоўваюцца пад дзеяннем сіл прыцягнення. Бяда ў тым, што ў той час яшчэ не існавала прыбораў і методыкі для выяўлення часціц сумай менш за адзін мікраметр.

Як цыгарэтны дым

Але сёння мы ведаем, што кропля памерам у 100 мікраметраў пры адсутнасці ветру асядзе з вышыні ў 3 метры прыкладна за 5 секунд, а часціца памерам у адзін мікраметр пратрымаецца ў паветры больш за 12 гадзін, пішуць аўтары публікацыі.

Так што парады СААЗ адносна двух метраў могуць апынуцца неадэкватнымі для многіх памяшканняў, дзе паветрана-капельная сумесь можа вісець у паветры гадзінамі, назапашвацца з цягам часу і разносіцца паветранымі патокамі (узгадайце, як часам дзьме кандыцыянер у вашым офісе) куды далей, чым на пару метраў.

Ды і для адкрытых прастор маецца занадта шмат розных фактараў. З аднаго боку, здавалася б, канцэнтрацыя вірусаў павінна рэзка падаць, ды і ўльтрафіялет робіць сваю добрую справы, забіваючы іх. З іншага боку, вірусы могуць прыліпаць да часцінак пылу і іншых забруджвальнікаў у атмасферы і з імі распаўсюджвацца на вялікія адлегласці, не страчваючы сваёй вірулентнасці.

Да таго ж, калі прыняць да ўвагі, што вірус SARS-CoV-2 змяшчаецца ў субмікронных часціцах, то эфект яго распаўсюджвання можна параўнаць з цыгарэтным дымам. А калі да вас дайшоў пах, значыць, даляцелі б і вірусы.

І вось тут мы падыходзім да самага галоўнага - да масак. У закрытых памяшкання навукоўцы рэкамендуюць насіць шчыльна прылеглыя маскі, нават калі вы выконваеце сацыяльную дыстанцыю ў два метры. У адваротным выпадку, як сцвярджаюць спецыялісты, ні тэставанне, ні дыстанцыяванне, ні адсочванне кантактаў не дапамогуць, бо бессімптомна заражаным можа апынуцца любы чалавек.

Нават (дакладней, тым больш) самім медыкам не атрымліваецца пазбегнуць інфекцыі, бо як правіла менавіта паветраным шляхам адбывалася другаснае заражэнне медыцынскага персаналу бальніц і дамоў для састарэлых.

Менавіта пасля таго, як было выяўлена, што перадача інфекцыі бессімптомнымі носьбітамі магла стаць прычынай распаўсюджвання Covid-19 ва ўсім свеце, СААЗ рэкамендавала ўсім без выключэння насіць маскі.

Аўтары артыкула ў Science адзначаюць, што маскі сапраўды забяспечваюць нас важным бар'ерам, зніжаючы колькасць шкодных вірусаў у выдыху хворых з нязначнымі сімптомамі ці ўвогуле без такіх. Матэрыял, з якога зроблены хірургічныя маскі, прыкметна паніжае верагоднасць заражэння Covid-19, а ў выпадку інфікавання - цяжар самага захворвання. Асабліва важна насіць маскі ва ўмовах, дзе канцэнтрацыя віруса можа быць падвышанай: у медыцынскіх установах, самалётах, рэстарацыях і шматлюдных памяшканнях з дрэннай вентыляцыяй.

Здольнасць масак хатняга вырабу да эфектыўнай фільтрацыі паветрана-капельных сумесяў, нягледзячы на розніцу ў таўшчыні, матэрыялах і колькасці іх слаёў, як высветлілася, не моцна саступае здольнасцям прафесійных хірургічных масак. Так што не трэба спасылацца на недахоп масак у продажы: усё, як той казаў, у вашых уласных руках.

Як сведчаць эпідэміялагічныя звесткі, такія краіны, як Тайвань, Сінгапур і Паўднёвая Карэя, а таксама Ганконг, які хоць і з'яўляецца часткай Кітая, але шмат у чым дзейнічае самастойна, лепш за ўсё справіліся з распаўсюджваннем Covid-19. І менавіта ў гэтых краінах было ўведзенае абавязковае нашэнне масак.

Да прыкладу, на Тайвані з насельніцтвам у 24 млн, дзе першы выпадак каранавіруса быў зарэгістраваны яшчэ 21 студзеня 2020 года, і дзе не сталі ўводзіць жорсткі карантын, было адзначана ўсяго 441 выпадак заражэння і 7 смерцяў ад каранавіруса.

Для параўнання, у Нью-Ёрку, дзе пражывае 20 млн чалавек, і першы выпадак быў адзначаны 1 сакавіка, каранавірусам заразілася звыш 350 тысяч чалавек і памерла 24 тысячы.

Хутка ўвёўшы ў дзеянне план, распрацаваны пасля эпідэміі SARS, улады Тайваня не звярталіся да жорсткага карантыну, але прынялі шэраг мер, якія паспяхова прадухілілі распаўсюджванне інфекцыі. І адной з такіх мер стала абавязковае нашэнне масак у грамадскіх месцах.

Улады таксама забаранілі мясцовым вытворцам масак экспартаваць іх за мяжу, забяспечыўшы сваіх грамадзян дастатковай колькасцю сродкаў абароны разумным коштам.

У той жа час у многіх іншых краінах дагэтуль назіраецца востры дэфіцыт масак, бо яны прадаюцца па цэнах чорнага рынку.

На думку даследчыкаў, гэтак ашаламляльныя адрозненні краін у тым, што тычыцца даступнасці і ўжывання масак, адыгралі немалаважную ролю ў стрымліванні або, наадварот, распаўсюдзе інфекцыі.