Гавары за сябе, Ліда

Асцярожна, дзверы зачыняюцца!

Прачытала апошняе інтэрв'ю Лідзіі Ярмошынай - і ледзь баршчом не папярхнулася. Не-не, не падумайце, быццам там было напісана што-небудзь нечаканае - так, звычайная ярмошынская лухта, якую яна аднымі і тымі ж словамі прамаўляе ўжо чвэрць стагоддзя. Падазраю, што ў далёкія дзевяноста шостыя ёй напісаў гэтыя тэзісы які-небудзь увішны прафесіянал, і з таго часу яна нават слова ў прапановах не мяняе, толькі няхітрыя новыя выразы накшталт «сацыяльная сетка» запамінае.

Папярхнуцца прымусіла іншае, а зусім не звыклыя хлуслівыя выказванні пра «выбары». Калі Ярмошына казала пра тое, што менш чым праз год сыходзіць у адстаўку, яе спыталі: і якія ж у вас планы пасля таго, як станеце пенсіянеркай? Яна адказала: «Як і ва ўсіх - чакаць сыходу з жыцця». І вось тут хочацца сказаць: кажы за сябе, Ліда.

Таму што ўсе нармальныя людзі, якія жывуць у згодзе з уласным сумленнем, пасля выхаду на пенсію чакаюць чаго хочаце, але толькі не сыходу з жыцця. У іх проста пачынаецца новы этап з новымі планамі, якія нарэшце могуць спраўдзіцца. З'ездзіць пагасціць у дзяцей, якія жывуць за мяжой, не задумваючыся пра тое, што праз тыдзень зноў на працу, а калі снегапад і самалёт не паляціць, то запішуць прагул і могуць звольніць. Нагуляцца з унукамі ўволю, адправіўшы дзяцей у адпачынак адных. Сцягацца на рыбалку з універсітэцкімі сябрамі, на што паўстагоддзя не ставала часу - то адзін заняты на працы, то іншы. Сабраць школьных сябровак і рагатаць увесь вечар - «ой, дзяўчаты, а памятаеце?..», - успамінаючы не зусім прыстойныя мянушкі, якія прыдумлялі для злоснай матэматычкі. Заняцца танцамі ці вывучыць кітайскую мову. З'ехаць на вёску і абзавесціся гаспадаркай. Ці, наадварот, знішчыць на лецішчы ўсе градкі, засеяць газон і валяцца на траве са стосам кніг, да якіх гадамі рукі не даходзілі. Асвоіць кампутарныя гульні, нарэшце, і рэзацца ў Call of Duty хоць усю ноч. Ды што хочаце. Нават калі не дазваляе здароўе або пенсія, планы ёсць ва ўсіх: прайсці дзесяць кіламетраў, "Напалеон" спячы, са старым сябрам замірыцца.

А ў Ярмошынай планаў няма. Яе жыццё заканчваецца адначасова з сыходам у адстаўку. І гэта менавіта тая плата, якую яна заплаціць за ўсё. За шматгадовыя фальсіфікацыі, за хлусню, за ўтойванне чужых злачынстваў і арганізацыю уласных злачынных супольнасцяў. Яна не можа падарожнічаць, бо няма куды і няма з кім. Да яе ніхто не прыйдзе ў госці пакаштаваць баршчу, бо нават для тых, хто сёння сядзіць з ёй за адным сталом на ўрадавых папойках, яна стане пустым месцам роўна ў той момант, калі пазбудзецца пасады. Яна не зможа нават проста шпацыраваць па горадзе, бо занадта доўга фіглярнічала ў тэлевізары, і яе запомнілі, а гэта значыць, што кожны мінак - патэнцыйны вораг: добра, калі проста міма пройдзе, паморшчыўшыся, а калі падыдзе ды плюне? Крыўдна, зневажальна, страшна - ужо лепш ціха сядзець у сваёй камяніцы і чакаць смерці. Таму што больш чакаць няма чаго.

А гэтак жа будзе і з іншымі. Пстрычка - і ты труп. Не, дыханне з кровазваротам быццам у парадку. І велізарныя дома ў Драздах, і даляры ў афшорах і ў бочках у склепе, і набытая з нагоды нерухомасць дзе-небудзь у Эміратах. А планаў, акрамя чакання фізічнай смерці, - ніякіх. Усе гэтыя дзесяцігоддзі яны, вылятаючы з абоймы, бо так захацелася левай назе правадыра, ціха сядзелі ў сваіх сутарэннях, пагладжваючы бочкі з далярамі і маўчалі, ведаючы, што калі паводзіць сябе паслухмяна і ціха, ёсць шанец вярнуцца. На завод, кінастудыю, у «палатку», КДБ, выканкам - куды хочаце. Але разам з Лукашэнкам абрынецца ўся сістэма каардынатаў, дзе яны яшчэ маглі боўтацца паміж восямі X і Y. Проста Ярмошына гэта зразумела раней за іншых, бо, стварыўшы сістэму фальсіфікацый, ужо змагла ацаніць на вока і градус кіпення, і ўзровень нянавісці, і колькасць фальшывых бюлетэняў, якія прыйдзецца вырабляць, і магнітуду будучага пратэсту. І зразумела, што шанцаў няма.

Астатнія быццам бы і блізкія да разумення, але, зажмурыўшыся, адсоўваюць яго ад сябе: «калі ласка, толькі не сёння». Таму што ў іх сітуацыя яшчэ больш драматычная. Іх дзеці і ўнукі, якія сёння з задавальненнем карыстаюцца прозвішчам і сваяцтвам, заўтра аддадуць перавагу змяніць і тое, і іншае. Таму што сёння, калі ты сваяк старшыні КДБ ці якога-небудзь умоўнага «ааца», перад табой адчыненыя ўсе дзверы. А калі абрынецца сістэма каардынатаў, дзверы будуць паводзіцца зусім непрадказальным чынам. І прасцей будзе навекі забыцца татку-ката, чым марнаваць жыццё ў бессэнсоўных спробах адмыць чорнага сабаку.

Праўда, пакуль у чыноўнікаў яшчэ застаецца маленькі, але шанец. І зусім крыху часу, каб зрабіць выбар. Яшчэ не ўсім, як Ярмошынай, застаецца толькі чакаць сыходу з жыцця. Толькі наважыцца трэба хутка. Асцярожна, дзверы зачыняюцца!

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]