Каранавірус і група крыві: устаноўленая важная сувязь

Доктар біялагічных навук прааналізаваў звесткі лекараў.

Нездарма армейскі медальён месціць кароткую інфармацыю пра байца, а група крыві на ім паказваецца абавязкова. Менавіта з 1900 года аўстрыйскі навуковец і будучы Нобелеўскі лаўрэат Карл Ландштэйнэр сваім адкрыццём груп крыві развязаў праблему яе згортвання пры пераліванні ад чалавека да чалавека. Ён паказаў розніцу груп крыві на падставе ўласцівасцяў «чырвоных крывяных цельцаў» - эрытрацытаў. Так з'явілася сістэма АВО груп крыві О (1) - Першая, А (II) - другая і В (III) - трэцяя, а крыху пазней была адкрытая і чацвёртая група-АВ(IV), піша Максім Мельнічук, украінскі вірусолаг і біятэхнолаг, доктар біялагічных навук, у артыкуле на сайце obozrevatel.com.

Тое, што мы - людзі, усе генетычна розныя, напэўна, ніхто не будзе спрачацца. І нездарма ў народзе кажуць - родныя ці чужыя людзі па крыві. Наша ДНК у сваім генетычным кодзе нясе блізу 20-25 тысяч генаў, а напрыклад, у вірусаў – іх амаль 10 тысяч, а ў некаторых раслін (кукуруза) – больш за 50 тысяч! Здаўна, частая несумяшчальнасць розных груп крыві пры пераліванні цалкам пацвярджала факт біялагічнай разнастайнасці людзей. Блізу 80 гадоў таму, той жа Ландштэйнэр і ягоны калега Вінер адкрылі ў крыві яшчэ адны асаблівыя антыгены, якім далі назву «рэзус» (Rh). Яны могуць быць (Rh+), а могуць і адсутнічаць (Rh -) ва ўсіх групах крыві сістэмы чалавека (АВО). Пераважная большасць нашых славянскіх народаў рэзус-станоўчыя (амаль 85%). Гэта важна ведаць і кантраляваць гэтыя ўласцівасці пры чалавечых родах і асабліва пры пераліванні крыві, бо гэта можа пагражаць гемолізам - руйнаваннем эрытрацытаў. Акрамя сістэм АВО і Rh на сёння адкрыта яшчэ амаль трыццаць розных сістэм групы крыві. Клінічна найбольш важнымі з іх з'яўляюцца сістэмы Kell, Kidd і Duffy. Гэта важна ў сучасным свеце для даследавання крыві ад донараў.

Навукоўцы даўно ўжо вывучаюць размеркаванне розных генетычных маркераў крыві для кожнай нацыі, у асноўным паводле геаграфічнай прыкметы. І адрозненні паміж людзьмі рэальна значныя. Ужо напрацаваны атлас груп крыві і іх размеркаванне ў розных краінах свету. Так, першую О-групу крыві часцей за ўсё сустракаюць са значнай частатой амаль ва ўсіх народаў, але размеркаваная яна нераўнамерна. Самая высокая частата гэтай групы крыві (больш 40%) назіраецца ў Еўропе: Ірландыі, Ісландыі, Англіі, Скандынаўскіх краінах. Менш О-групы ў азіяцкіх краінах — Кітаі, Манголіі, Індыі, Турцыі. У гэтых краінах такіх людзей удвая менш, чым у Еўропе. Тут больш людзей з групай крыві В. А, дапусцім, індзейцы Паўднёвай і Паўночнай Амерыкі ва ўсіх захаваных на сёння плямёнах маюць толькі О групу крыві.

Менавіта ў сярэдзіне ХХ стагоддзя былі паказаныя заканамернасці ў геаграфічным размеркаванні груп крыві сістэмы АВО, як вынік шырокіх эпідэмій у мінулым. Навукоўцы аналізавалі ў асноўным пандэміі воспы і чумы. Яны паказалі, што большасць вірусаў валодаюць павярхоўнымі антыгенамі, якія вельмі падобныя на антыгены груп крыві чалавека. Антыген В кішачнай палачкі падобны групавому антыгену В-крыві чалавека. Вельмі многія штамы вірусаў, якія выклікаюць грып, парагрып, пнеўманію і іншыя інфекцыйныя захворванні, утрымліваюць антыгены, якія нагадваюць А-антыген групы крыві чалавека. Тут варта адзначыць, што наш чалавечы геном наогул, можна сказаць, у пэўнай меры, «нашпігаваны» віруснымі генамі! Устаноўлена, што многія паслядоўнасці ДНК людзей у мінулым былі вірусамі, якія калісьці прыйшлі «ў госці», ды так «у гасцях» і засталіся. Адсюль і вучэнне аб віруснай прыродзе рака ў чалавека да прыкладу. Гены рэтравірусаў (якія выклікаюць СНІД) у прыродным стане віруса, запісаныя на яго геномнай малекуле РНК. Калі гэтая вірусная РНК трапляе ў клетку, а ўнікальны фермент (рэвертаза) здымае з яе ДНК-копію, якая потым убудоўваецца ў чалавечую храмасому (ДНК), і клетка пачынае падпарадкоўвацца вірусу. Дарэчы, існаванне гэтага ферменту яшчэ ў 1960 годзе анансаваў у Кіеве наш легендарны навуковец - акадэмік С. М. Гершэнзон. Але, на жаль, Нобелеўскую прэмію крыху пазней прысвоілі амерыканцам, якія проста не ведалі яго публікацый праз цэнзуру ў СССР, апісаўшы гэты факт у сваім лісце да яго.

Дык вось, і вірусы, і ўсякія іншыя мікробы пачынаюць узаемадзейнічаць з антыгенамі арганізма чалавека і перш за ўсё - з антыгенамі пэўнай групы крыві. Такое сваяцтва часта прыводзіць да сумных наступстваў пры кантакце інфекцыйнага ўзбуджальніка з чалавечым арганізмам. Перш чым пачаць барацьбу (напрыклад з каранавірусам), арганізм павінен распазнаць яго. Імунным адказам і абаронай ёсць выпрацоўка антыцелаў супраць гэтага чужароднага антыгену. Гэтыя антыцелы (сыроватка) звязваюць яго і перашкаджаюць яго размнажэнню. Але калі вірус мае антыгены, падобныя антыгенам крыві чалавека, то імунны адказ тармозіцца, бо супраць уласных кампанентаў у крыві ахоўныя антыцелы не выпрацоўваюцца. Вірус, такім чынам «падманвае» імунную сістэму крыві і арганізма агулам і пачынае паступова размнажацца, чалавек захворвае. На гэта, як правіла, трэба час. Таму, пэўны час (некалькі дзён, а часам тыдняў) чалавек з'яўляецца носьбітам віруса (інкубацыйны перыяд), пасля чаго хвароба пераходзіць у актыўную стадыю.

Навукоўцамі ўстаноўлена, што геаграфічнае распаўсюджванне груп крыві чалавека мае наўпроставае стаўленне да механізму распазнавання імуннай сістэмай «сваіх» і «чужых» структур. Вядомы факт, калі еўрапейцы, з мэтай знішчэння індзейскіх плямёнаў у Паўночнай Амерыцы, збывалі ім рэчы хворых, якія памерлі ад воспы. Індзейцы з групамі крыві А і АВ выміралі цэлымі плямёнамі, бо ніколі не мелі справы з інфекцыяй воспы. А самай устойлівай да вірусу воспы выявілася першая група крыві - А. Яна і стала адзінай ва ўсіх плямёнаў, якія захавалі ізаляваны лад жыцця і не ўступалі ні ў якія кантакты з іншымі жыхарамі Амерыкі. У літаратуры вядомыя гэтыя факты, а дзякуючы працам археолагаў гэтыя высновы пацвердзіліся. У касцях індзейцаў, якія жылі шмат стагоддзяў таму, вызначылі А — і В-антыгены, што проста сведчыць аб існаванні гэтых груп крыві. Адбор пры віруснай інфекцыі воспы выявіўся вельмі жорсткім, калі не захаваў ніводную з гэтых груп. Вядомая таксама гіпотэза Фогеля-Петэнкофера, калі пасля эпідэміі воспы ў адным з раёнаў Індыі з 200 чалавек, якія захварэлі на воспай, 106 (50%) мелі А-групу крыві. А сярод не захварэлых частата гэтай групы была толькі 25%. Гіпотэза стала даказаным фактам.

Паводле закона біялогіі, чалавечы плод, атрымлівае ў спадчыну ад бацькі і ад маці ў аднолькавай ступені генетычную інфармацыю. Таму спадчыннае рэчыва мае двайную структуру: адна частка ад маці, а іншая ад бацькі. Большасць нашых генаў існуе ў дзвюх копіях на кожным з двух ланцужкоў ДНК - насупраць адзін аднаго. Кожнаму будучаму дзіцяці адзін з бацькоў перадае на аснове выпадковага выбару па адной з гэтых копій, і гены сустракаюцца ў розных версіях-алелях. З іх, ёсць версіі больш моцных генаў( ад таты ці мамы), а ёсць больш слабых. Гаворачы аб атрыманні ў спадчыну груп крыві, неабходна мець на ўвазе, што: у славянскіх народаў - самая распаўсюджаная група - першая (О), а самая рэдкая - чацвёртая (АВ). Дык вось навукоўцамі на сёння статыстычна паказана, што людзі менавіта з другой групай (А) у 1,2 разы часцей захворваюць на каронавіруснай інфекцыяй, чым людзі з першай групай (О) — у 1,3 разы радзей. Пры гэтым, было паказана, што ўзрост і пол не ўплываюць на гэта размеркаванне.

Адсюль выснова - пазітывы ад валодання пэўнай групай крыві - вызначана даказаны, але не ў тым аб'ёме, каб забыцца пра ўсе тыпы прафілактыкі, абароны і барацьбы з вірусамі і іншымі патагенамі.