Уладзімір Кара-Мурза: Пуціну і Лукашэнку трэба памятаць пра лёс Мілошавіча

Дзень, калі ў Еўропе не будзе ніводнай дыктатуры, абавязкова надыдзе.

Пра гэта ў інтэрв'ю Charter97.org заявіў расейскі тэлежурналіст, рэжысёр, палітычны і грамадскі дзеяч Уладзімір Кара-Мурза.

- На днях газета «Коммерсантъ» апублікавала падрабязнасці праекта «Праграмы дзеянняў Беларусі і РФ» у рэалізацыі Дамовы аб «саюзнай дзяржаве». Што вы думаеце наконт гэтага «зліву»?

- Думаю, гэты ўкід, ажыццёўлены на гэтым тыдні, з'яўляецца адным з пробных шароў Крамля ў падрыхтоўцы варыянтаў транзіту 2024 года. Іншымі словамі, ён прысвечаны, як кажуць на Старой плошчы, «праблеме-2024». Як вы ведаеце, паводле цяпер дзейнай Канстытуцыі Расеі Пуцін больш не зможа вылучаць сваю кандыдатуру на прэзідэнцкіх выбарах у 2024 годзе. І, як мы разумеем, на пенсію ён добраахвотна таксама не збіраецца, бо добра разумее, што за зробленае за 20 гадоў яму давядзецца адказваць пасля страты палітычнай улады. Таму зразумела, што ён будзе чапляцца за ўладу ўсімі спосабамі. І вось гэтая канфедэрацыя, Федэрацыя, новае дзяржаўнае ўтварэнне з удзелам Расеі і Беларусі - як заўгодна можна называць - гэта адзін з магчымых варыянтаў транзіту ў двукоссі, бо гэта не транзіт, а кансервацыя status quo, які разглядаюць у Крамлі. Гэта значыць, Пуцін такім чынам як бы захоўвае ўладу, змяняючы ўсяго толькі таблічку.

Гэтых варыянтаў дастатковая колькасць. Ёсць заўсёды варыянт з месцаахоўнікам - тое, што ўжо было зробленае паміж 2008 і 2012 гадамі. Тут, вядома, праблема для іх, што Уладзімір Уладзіміравіч маладзейшым не становіцца і прэзідэнцкі тэрмін цяпер даўжэйшы ў Расеі, таму я думаю, ён сам выдатна разумее, што калі ён выбера варыянт з месцаахоўнікам, то потым ужо нікуды не зможа вярнуцца.

Ёсць яшчэ варыянт са змяненнем Канстытуцыі РФ. Зрабіць тое, што зрабіў Лукашэнка ў Беларусі, наогул скасаваўшы тэрміны ў абмежаванні. Яшчэ можна ажыццявіць пераход да так званай парламенцкай рэспублікі. Кажу так званай, бо гаворка ідзе пра аўтарытарную дзяржаву, а не пра сапраўдную парламенцкую рэспубліку.

Паўтаруся, існуе мноства розных варыянтаў. Ёсць і «казахскі варыянт», калі елбасы Назарбаеў нібыта адышоў у бок, але пры гэтым захаваў рычагі кантролю. Хоць там свая, сярэднеазіяцкая спецыфіка. Наўрад ці ў нас (у Расеі - заўв. Charter97.org) гэта спрацуе.

Таму я б разглядаў гэтую канфедэрацыю з Беларуссю як частку падрыхтоўчых работ. Калі звярнуць увагу, у гэтым выцеку называецца дата – 2021 - калі павінна запрацаваць новая аб'яднаная мытная сістэма, новы падатковы і грамадзянскі кодэкс, агульны рэгулятар энэргарэсурсаў і т .д. увогуле ўсё, што там спланаванае, павінна пачаць працу ў 2021 годзе. А 2021 год - гэта год парламенцкіх выбараў у Расеі. Тады акурат будзе сфармавана тая Дзяржаўная Дума, якая будзе падчас гэтага «транзіту» працаваць. І там ужо тры гады ўсяго толькі застануцца да 2024-га. Мне здаецца, што гэта не выпадкова.

Аднак важна разумець, што калі мы разважаем аб гэтых планах, схемах, якія будуюцца ў Крамлі, гэта яшчэ нічога не значыць. На шчасце, гісторыя паказвае, што не заўсёды планы аўтарытарных рэжымаў, нават самыя добра падрыхтаваныя, спраўджваюцца і спрацоўваюць. Ёсць яшчэ і іншыя гістарычныя сілы акрамя таго, што хочуць самі дыктатары.

У размове аб варыянтах транзіту, ды яшчэ і паводле такой «канфедэратыўнай» мадэлі, узгадваецца сербскі дыктатар Слабадан Мілошавіч. Калі ў яго скончыліся два тэрміны ў якасці прэзідэнта Сербіі, ён прыдумаў такую аморфную дзяржаву як саюзная рэспубліка Югаславія. Перасеў з крэсла прэзідэнта Сербіі ў крэсла Саюзнай Югаславіі. Хоць Чарнагорыя ўжо тады была дэ-факта самастойнай. Проста назву прыдумалі, каб ён змог захаваць уладу. Тады ён наважыў зладзіць у 2000 годзе яшчэ адны перавыбары, хоць тэрмін яшчэ не заканчваўся, каб ужо сапраўды некалькі гадоў сабе забяспечыць. І мы ўсе выдатна памятаем, што адбылося ў верасні-кастрычніку ў Бялградзе 2000 года, калі сотні тысяч людзей выйшлі на вуліцы і даслоўна за лічаныя дні рэжым Мілошавіча абрынуўся, а праз год ён быў у Гаажскім трыбунале. Таму не заўсёды гэтыя планы спраўджваюцца.

Гэта будзе цяжка зрабіць у кожным выпадку. Таму што мы абсалютна выразна бачым тэндэнцыі ў расейскім грамадстве. Мы бачым, што пуцінская ўлада саступае нават на тых «выбарах», якія яна сама кантралюе цалкам. Бо за апошнія гады, за час кіравання Пуціна, інстытут выбараў цалкам выхалашчаны ў нашай краіне, цалкам знішчаны. Улада кантралюе ўсё, што звязана з выбарчым працэсам, увесь адміністрацыйны рэсурс, усе сродкі масавай інфармацыі і, што самае галоўнае, допуск кандыдатаў на «выбары».

Вось, напрыклад, пару тыдняў таму былі выбары ў Масгардуму, ад якіх улады адхілілі ўсіх моцных рэальна незалежных апазіцыйных кандыдатаў. І ўсё адно партыя Пуціна пацярпела проста зневажальную паразу. У многіх акругах людзі прыходзілі і галасавалі ў наўпроставым сэнсе абы за каго – за нейкіх спойлераў, тэхнічных кандыдатаў. Толькі каб саступіў прадстаўнік партыі ўлады. І мы бачылі, што ў многіх акругах яны саступілі проста нікому! Ужо пры ўсіх тых хітрыках, тых метадах кантролю, якія пуцінская ўлада выкарыстоўвае ў Расеі, яны ўжо нават не могуць перамагчы на гэтых «выбарах». Таму ім вельмі цяжка давядзецца ў 2024 годзе.

- Пра «зліў» газеты «Коммерсантъ». Улады РФ такім чынам прамацваюць, як на гэтыя «інтэграцыйныя» працэсы будзе рэагаваць беларускае і расейскае грамадства?

- Так. Я б яшчэ звярнуў увагу на тое, што першым, калі гэты артыкул быў апублікаваны, выказаўся (нават ужо не за канфедэрацыю, а за паўнавартасную цяперашнюю аб'яднаную дзяржаву) Уладзімір Жырыноўскі. Уладзімір Вольфавіч ужо традыцыйна шмат гадоў служыць такім зліўным бачком. Праз яго закідваюць пробныя шары - гэта значыць, спачатку ён нешта агучвае, а потым гэта становіцца афіцыйнай палітыкай. Так было ўжо шмат разоў. Я б на гэта звярнуў увагу. Гэта не проста нейкая выпадковасць.

- Як вы думаеце, у Крамлі разумеюць, улічваючы партызанскую славу беларусаў, а таксама прыстойную колькасць беларускіх добраахвотнікаў, якія ваююць за Украіну, што «крымнаш» з нашай краінай не атрымаецца?

- Давайце спачатку пачакаем і паглядзім, што ў самой Расеі будзе адбывацца. Узгадайце, калі ў 1990-м годзе Міхаіл Гарбачоў стаў прэзідэнтам СССР, у яго афіцыйны тэрмін паўнамоцтваў быў (нават пасведчанне было выдадзенае), калі не памыляюся, да траўня 1995 года. Дык вось, у снежні 1991 года не было ўжо не толькі прэзідэнта Гарбачова, а і самога Савецкага Саюза. Таму, як прынята казаць у Расеі, мы доўга запрагаем, але хутка едзем.

У снежні споўніцца роўна 20 гадоў з таго часу, як адзін і той жа чалавек знаходзіцца ва ўладзе. Я разумею, што ў вас яшчэ больш - у вас 25 - але, тым не менш, і ў Беларусі, і ў Расеі ўжо вырасла цэлае пакаленне людзей, якое не памятае нічога іншага, акрамя цяперашняй улады. Але раптам даслоўна ў апошнія тыдні, месяцы мы бачым, што вельмі паскорыліся грамадскія працэсы ў Расеі. Мы бачылі і пратэсты ў жніўні. Падкрэсліваю: у жніўні! Калі наогул нічога не адбываецца, калі Масква пустая, усе на пляжах, на лецішчах і ў адпачынках. Мы бачылі дзясяткі тысяч людзей, якія выйшлі на знак пратэсту супраць адхілення апазіцыі ад выбараў у Маскве. Мы бачым цяпер абсалютна беспрэцэдэнтную мабілізацыю грамадзянскай супольнасці ў абарону палітвязняў. Бачым, што ўжо і акторы, і навукоўцы, і праграмісты, і святары Рускай Праваслаўнай Царквы, самыя розныя групы людзей, якія раней не былі заўважаныя ў такіх актыўных грамадзянскіх пратэстах, пачынаюць у гэтым удзельнічаць. Увогуле, да 2024 года яшчэ шмат вады выльецца. Таму, да таго, як мы будзем казаць пра чарговыя імперскія амбіцыі тых людзей, якія сёння сядзяць у Крамлі, не факт, што яны там яшчэ буду сядзець праз пяць гадоў.

- Сёння гісторыя так склалася, што палітычная сітуацыя ў Расеі і Беларусі цесна пераплеценая, таму хочацца сказаць напрыканцы: за нашу і вашу свабоду?

- Абсалютна! Бяссмертны лозунг палякаў у 19 стагоддзі актуальны сёння як ніколі: за вашу і нашу свабоду! Я, дарэчы, сапраўды мяркую, што палітычная сітуацыя ў нашых краінах звязаная. Быў час, калі рэжым Лукашэнкі называлі апошняй дыктатурай Еўропы, а цяпер, на жаль, ужо дзве дыктатуры ў Еўропе. Але я ведаю, як гісторык па адукацыі, што калі паглядзець на вялікую карцінку, а не на заўтра, то гэты дзень несумненна надыдзе. Дзень, калі ў Еўропе не будзе ніводнай дыктатуры. А тыя, хто з нас удзельнічае ў дэмакратычным руху, грамадзянскім грамадстве ў Беларусі ды Расеі, павінны рабіць усё, каб гэты дзень настаў крышачку хутчэй.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]