29 сакавiка 2024, Пятніца, 5:28
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Улады спрабуюць схаваць чарговы скандал з БелАЭС

53
Улады спрабуюць схаваць чарговы скандал з БелАЭС

Беларусы будуць марнаваць мільярды на захоўванне радыеактыўных адкідаў на сваёй зямлі?

Савет Міністраў зацвердзіў «Стратэгію абыходжання з адпрацаваным ядзерным палівам БелАЭС». Згодна з дакументам, паліўны цыкл БелАЭС складзе 4 гады з перазагрузкай ядзернага паліва кожныя 12 месяцаў. Згодна з разлікамі, за 60 гадоў два энэргаблокі станцыі дадуць «5294 ЦВЗ (цеплавыдзяляльныя зборкі) з агульнай масай 2492 тоны цяжкага металу».

Некаторыя СМІ паспяшаліся напісаць, што адпрацаванае ядзернае паліва (АЯП) нібыта будуць вывозіць у Расею.

Ці так гэта напраўду? Што будзе адбывацца з АЯП і радыеактыўнымі адкідамі з атамнай станцыі ў Астраўцы?

На пытанні Charter97.org адказвае расейскі фізік-ядзершчык Андрэй Ажароўскі:

- «Стратэгія», якую апублікаваў беларускі ўрад, ні на чым не заснаваная. З Расейскай Федэрацыяй да сёння не ўкладзенае міжурадавае пагадненне аб абыходжанні з адпрацаваным ядзерным палівам.

Укладанне гэтай дамовы прадугледжанае міжурадавым пагадненнем ад 2011 года. Але цяпер ужо 2019 год, на БелАЭС неўзабаве прывязуць ядзернае паліва - а пагаднення аб АЯП дагэтуль няма.

І гэта першае, што ўсе павінны выразна разумець: Беларусі не атрымалася дамовіцца з Расеяй. Калі б усё было проста, маглі б укласці пагадненне аб АЯП у 2012, 2013, 2014 і гэтак далей гадах.

Спроба публікацыі гэтай «стратэгіі» з'яўляецца спробай схаваць скандальную сітуацыю «Расатам» цяпер прымусіць Беларусь прыняць свежае паліва, а што рабіць з адпрацаваным палівам — незразумела.

Давайце пачытаем не тое, што пішуць СМІ, а самую «стратэгію» — гэта вельмі цікава.

- І пра што менавіта ў ёй гаворыцца?

- Вось, напрыклад, частка 6:

«Калі пагадненне аб вяртанні АЯП у Расейскую Федэрацыю не можа быць выкананае, у якасці альтэрнатыўнага варыянту абыходжання з АЯП Беларускай АЭС на сучасным этапе прымаецца доўгачасовае прамежкавае захоўванне АЯП з наступным пахаваннем у глыбіннай геалагічнай фармацыі».

То бок, беларускі ўрад толькі мяркуе, што пагадненне з Расеяй можа быць укладзенае, і дапускае, што гэта можа і не адбыцца. І такія агаворкі сустракаюцца ў «стратэгіі» некалькі разоў.

Пагадзіцеся, калі дагэтуль не ўкладзенае пагадненне, пра якое дамовіліся ў 2011 годзе, напэўна, ёсць нейкія сур'ёзныя супярэчнасці. І лёгка высветліць якія.

Расейскай Федэрацыяй дазваляецца ўвоз замежнага АЯП у двух выпадках: для часовага захоўвання і/або для перапрацоўкі. Тут трэба патлумачыць, што слова «перапрацоўка» не вельмі добра адлюстроўвае сутнасць гэтага працэсу. Напраўду «перапрацоўка АЯП» — гэта хімічны працэс вымання з АЯП урану, які не распаўся і ўтворанага там плутонію. Уран можа зноў быць выкарыстаны ў якасці паліва для АЭС, а плутоній ідзе для вытворчасці прадукцыі вайсковага прызначэння.

«Перапрацоўка» была прыдуманая задоўга да таго, як з'явілася паняцце «мірнага атама». Гэта тое, дзеля чаго будаваліся першыя ядзерныя рэактары як у СССР, так і ў ЗША: адасобіць плутоній і рабіць з яго нутро для бомбаў.

Але акрамя «карысных» рэчываў - урана і плутонію - у АЯП змяшчаецца яшчэ шмат чаго, а менавіта: усе вядомыя нам небяспечныя радыеактыўныя ізатопы-цэзій, стронцый, ёд. Там цэлы кактэйль з радыеактыўных ізатопаў: на пачатковым этапе з блізу 2 000 кароткачасовых, а затым - з каля 200 сярэдне і доўгажывучых радыенуклідаў.

Гэта значыць АЯП, гэта не толькі ўран і плутоній, а яшчэ цэлы «букет» радыенуклідаў, якія пры траплянні ў навакольнае асяроддзе заўсёды небяспечныя. І пасля здабывання ўрану і плутонію гэты кактэйль радыенуклідаў застаецца ў так званых «другасных радыеактыўных адкідах», якія паводле заканадаўства РФ падлягаюць вяртанню ў краіну паходжання, гэта значыць у Беларусь.

А цяпер давайце паглядзім, што напісана ў «стратэгіі». Тая ж частка 6:

«Зыходзячы з разлічаных паказчыкаў ступені ўздзеяння... на навакольнае асяроддзе пераважным з'яўляецца варыянт, які прадугледжвае перапрацоўку АЯП».

І гэта найбольш сумнеўнае сцвярджэнне з усёй «стратэгіі», бо ў свеце нармальныя краіны перапрацоўкай АЯП не займаюцца. Цяпер сусветная тэндэнцыя - разглядаць АЯП адкідамі з самага пачатку. Галоўная праблема перапрацоўкі АЯП - у тым, што пры гэтым павялічваюцца аб'ёмы радыеактыўных адкідаў.

Але далей у частцы 6 — яшчэ цікавей:

«Цяпер пераважным варыянтам абыходжання з АЯП Беларускай АЭС з'яўляецца перапрацоўка АЯП у Расейскай Федэрацыі з вяртаннем у Рэспубліку Беларусь адкідаў, уключаных у шклопадобную матрыцу, што змяшчае радыенукліды цэзіева-стронцыевай фракцыі, з выманнем доўгажывучых радыенуклідаў».

Вось гэта - найбольш важная частка дакумента, і з яе мы бачым, чаму паміж Беларуссю і Расеяй дагэтуль няма пагаднення. Расея і не павінна згаджацца з тым, каб вяртаць у Беларусь не ўвесь кактэйль небяспечных радыенуклідаў, а толькі «цэзіева-стронцыевую фракцыю», ды яшчэ і «ўключаную ў шклопадобную матрыцу».

Тут трэба адзначыць: пры перапрацоўцы АЯП утворыцца велізарная колькасць вадкіх радыеактыўных адкідаў - іх аб'ём павялічваецца прыкладна ў 2 000 разоў. Я не перабольшваю: пры перапрацоўцы адной тоны АЯП атрымліваецца блізу 2 000 тон вадкіх радыеактыўных адкідаў. Яны, вядома, менш высокаактаўныя, але іх аб'ём значна ўзрастае.

І планаваць, што ўсе гэтыя вадкія адкіды будуць заставацца ў Расеі і вылівацца ў рэкі і азёры — гэта, мякка кажучы, дзіўна. І казаць пра тое, што ў Беларусь вернуцца толькі «сярэднежывучыя» ядзерныя адкіды — такія як стронцый з перыядам паўраспаду блізу 30 гадоў, а ўсе астатнія застануцца ў Расеі — гэта сапраўды дзіўныя фантазіі, якія не адпавядаюць дзейнаму расейскаму заканадаўству. Якое, нагадаю, патрабуе, каб УСЕ ядзерныя адкіды вярталіся ў краіну іх паходжання.

- Як атрымалася, што абедзве стараны, беларускія ўлады і Расея, зацвярджаюць «ўзаемавыключальныя параграфы»?

- Я падазраю, што ў 2011 годзе, калі ўкладалася дамова на будаўніцтва БелАЭС, «Расатам» проста падмануў беларускія ўлады, сказаў: Не хвалюйцеся, мы і з адкідамі разбяромся.

Калі Беларусь, як сказана ў «стратэгіі» атрымлівала б назад толькі цэзіева-стронцыевую фракцыю, то атрымліваецца, што яна рэгулярна выкідвала б у Расею тоны радыеактыўных адкідаў ад «перапрацоўкі» АЯП. З боку гэта выглядае як спроба «схітраваць».

Але я падазраю, што гэта вынік не таго, што беларуская старана спрабуе падмануць Расею, а таго, што расейская старана сказала няпраўду ў самым пачатку, у 2011 годзе.

Звернемся да часткі 6 «стратэгіі»:

«Пры абыходжанні з прадуктамі перапрацоўкі АЯП (рэгенераваныя ядзерныя матэрыялы і радыенукліды, якія не падлягаюць далейшаму выкарыстанню) рэкамендуецца кіравацца прынцыпам радыяцыйнай эквівалентнасці ўвезенага ў Расейскую Федэрацыю ў мэтах перапрацоўкі АЯП, і прадуктаў перапрацоўкі, якія вяртаюцца ў Рэспубліку Беларусь».

Пагадзіцеся, гэта выглядае дзіўна: Беларусь вывозіць у РФ усе і «доўгажывучыя», і трансуранавыя элементы - а потым хоча забраць толькі «сярэднежывучыя» цэзій і стронцый.

Але - чытаем далей:

«Методыка вызначэння названай радыяцыйнай эквівалентнасці павінна быць удакладненая ў рамках перамоўнага працэсу паміж упаўнаважанымі арганізацыямі Рэспублікі Беларусь і Расейскай Федэрацыяй».

Гэта прамое ўказанне на тое, што ніякіх дамоўленасцяў на сёння няма, перамоўны працэс не прывёў да згоды і будзе працягнуты.

Калі «Расатам», расейская карпарацыя, пагодзіцца пакідаць у РФ «доўгажывучыя» радыеактыўныя адкіды, гэта будзе несумленна ў дачыненні да Расеі. Думаю, што ў гэтым пытанні так і не будзе дасягнутая згоды паміж беларускім і расейскім бокам.

Зрэшты, беларускі бок і сам гэта разумее і сцвярджае, што неабходна:

«Стварэнне ў Рэспубліцы Беларусь аб'екта працяглага захоўвання АЯП і ВАА (высокаактаўных ядзерных адкідаў), заснаванага на кантэйнерных развязаннях...», - гаворыцца ў частцы 5 стратэгіі.

Гэта значыць, нарэшце сур'ёзна разглядаецца тое, што давядзецца будаваць у Беларусі аб'екты захоўвання і, хутчэй за ўсё, пахавання радыеактыўных рэчываў.

- Колькі гэта каштавацьме беларускім падаткаплатнікам?

- У «стратэгіі» падаюцца пэўныя сумы, але, на маю думку, эканамічная ацэнка захоўвання і пахавання радыеактыўных рэчываў з БелАЭС моцна заніжаная.

«Агульныя выдаткі на ўказаныя варыянты абыходжання з АЯП пры існых тэхналогіях ацэньваюцца ад 2,5 млрд даляраў ЗША да 3,5 млрд даляраў ЗША за ўвесь перыяд эксплуатацыі Беларускай АЭС» да 100 гадоў)», - гаворыцца ў дакуменце.

І гэта - вельмі дзіўна. Нават калі спрацуе фантастычны варыянт і з Расеі ў Беларусь вернуць толькі цэзій і стронцый, то іх давядзецца захоўваць блізу 300 гадоў. Гэта значыць, гэтую лічбу памнажаем на 3 і атрымліваем блізу 10 мільярдаў даляраў выдаткаў толькі на захоўванне цэзіевай-стронцыевай фракцыі. Але, падкрэсліваю, тое, што ў Беларусь вернецца толькі яна – гэта фантастычны варыянт.

У дакуменце ёсць яшчэ адна цікавая «мара» беларускіх уладаў:

«Да моманту вяртання ў Рэспубліку Беларусь адкідаў перапрацоўкі АЯП (арыентыровачна да 2050 года) патрабуецца пацвердзіць наяўнасць на тэрыторыі краіны ўстановак для абыходжання з імі».

Гэта значыць, будаваць гэтыя сховішчы яны плануюць толькі да 2050 года. Напэўна, у гэтым і была своеасаблівая «разынка» ад «Расатама»: так, гэта будзе каштаваць мільярды, але нікога з цяперашніх кіраўнікоў краінай гэта не закране - наўрад ці гэтыя людзі дажывуць да 2050 года. Атрымліваецца, што людзі, якія прымаюць пастанову аб будаўніцтве і запуску АЭС у Беларусі, здымаюць ад сябе адказнасць.

Хачу сказаць, што ў развітых краінах, у той жа Швэцыі, выдаткі на дзейнасць для ізаляцыі АЯП і іншых радыеактыўных адходаў разлічваюць на тысячагоддзі наперад.

Вось яшчэ цікавы момант з эканамічнага боку «стратэгіі»:

«Цяпер у Рэспубліцы Беларусь распрацоўваюцца механізмы фармавання фондаў Беларускай АЭС, каб да заканчэння тэрмінаў яе камерцыйнай эксплуатацыі цалкам назапасіць ў гэтых фондах патрэбную суму на абыходжанне з АЯП і РАТ (радыеактыўных адкідаў)».

Выдатна! Беларускія ўлады яшчэ толькі «распрацоўваюць механізмы», а ў Расеі ў эксплуатацыйнай арганізацыі «Расэнэргаатам» няма грошай на працу з адпрацаваным ядзерным палівам. Калі запытацца ў кожнай АЭС у РФ, ці ёсць у яе сродкі на абыходжанне з АЯП, яны адкажуць: не, мы іх збіраемся прасіць з дзяржбюджэту. У Расеі такія «механізмы» не працуюць! Такім чынам, пытанне «хто будзе плаціць за перапрацоўку АЯП з Беларусі» застаецца адкрытым.

Хачу адзначыць яшчэ адзін момант. Беларускія ўлады цешаць сябе надзеямі, што да іх вернуцца толькі цэзій і стронцый, таму сцвярджаюць: «Гэта выключыць неабходнасць стварэння пункта пахавання АЯП або ВАО ў глыбокіх геалагічных фармацыях, аналага якому цяпер у свеце няма».

Вось гэта - зусім дакладна. У свеце няма доўгатэрміновага развязання праблемы высокаактаўных ядзерных адкідаў і адпрацаванага ядзернага паліва. Няма ніводнага дзейнага пункта пахавання доўгажывучых радыеактыўных адкідаў і АЯП, які б развязваў праблему раз і назаўжды. А тыя праекты, што ёсць, напрыклад у Швэцыі - вельмі дарагія і каштуюць блізу 9 мільярдаў еўраў.

А перапрацоўка толькі павялічвае аб'ём радыеактыўных адкідаў і можа стаць прычынай канфліктаў паміж «Расатамам» і Беларуссю.

У выніку можа скласціся такая сітуацыя, што часовае сховішча АЯП, якое будзе пабудаванае побач з Астравецкай АЭС, беларускія ўлады паступова будуць пераназываць у пункт доўгага захоўвання, а потым - і ў пункт сталага захоўвання. Проста таму што іншых падыходаў няма. І аўтары «стратэгіі» прызнаюцца ў гэтым:

«Цяпер нацыянальнай палітыкай абыходжання з АЯП многіх краін прадугледжваецца чакальная стратэгія доўгачасовага кантраляванага прамежкавага захоўвання з адтэрміноўкай прыняцця пастановы аб тыпе паліўнага цыклу».

І гэтая сітуацыя «чакання» акурат і прыедзе да таго, што будучыя пакаленні беларусаў будуць сутыкацца з неабходнасцю працягваць аплачваць - цягам, напэўна, тысячагоддзяў - выдаткі на тое, каб радыенукліды са сховішча ля БелАЭС не траплялі ў навакольнае асяроддзе.

Напісаць каментар 53

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках