Ці атрымае кампенсацыю апраўданы галоўны інжынер МЗКЦ?

Андрэй Галавач правёў 50 месяцаў у следчым ізалятары.

19 ліпеня суд Першамайскага раёна апраўдаў галоўнага інжынера МЗКЦ Андрэя Галавача, які 50 месяцаў правёў у следчым ізалятары — паводле дзвюх крымінальных спраў. Гэтым разам інжынера нарэшце адпусцілі дадому, піша tut.by.

Ці можа Андрэй Галавач зараз атрымаць кампенсацыю за страчаныя гады ў следчым ізалятары?

Грамадзянін, які быў незаконна затрыманы, арыштаваны і асуджаны, мае права на поўную рэабілітацыю і кампенсацыю шкоды, прычыненай яму ў выніку некампетэнтных дзеянняў праваахоўных органаў (арт.460 КПК). Але каб атрымаць кампенсацыю, апраўдальны прысуд мае ўвайсці ў законнае дзеянне. Гэта значыць у першай крымінальнай справе Андрэй Галавач ужо можа звяртацца ў суд, у другой справе трэба чакаць, каб прысуд увайшоў у дзеянне. Пракуратура ўсё яшчэ можа прынесці пратэст на прысуд, і тады яго будуць разглядаць у Менскім гарадскім судзе ў апеляцыйным парадку.

Як на практыцы дамагчыся кампенсацыі? Грамадзянін з апраўдальным прысудам звяртаецца або ў суд, які яго вынес, або ў следчы орган, які праводзіў папярэдняе расследаванне, каб была вынесеная пастанова аб праве на кампенсацыю шкоды.

Чалавеку могуць і адмовіць, адна з самых распаўсюджаных прычын - прызнаваў віну, гэта значыць, сам сябе абгаварыў. І такія выпадкі ў Беларусі былі. Жыхар Менскага раёна Міхаіл гладкі быў асуджаны за забойства роднага брата. Пяць гадоў ён адседзеў у калоніі, два гады - на папраўчых работах. А потым праваахоўнікі знайшлі сапраўднага злачынцу - Эдуарда Лыкава: пакуль Міхаіл сядзеў, Лыкаў забіў яшчэ траіх. Аднак дамагчыся кампенсацыі Гладкі так і не здолеў - суд адмовіў яму, бо ён падчас следства прызнаваў сябе вінаватым.

Адзначым адразу, што Андрэй Галавач усе гэтыя гады паслядоўна заяўляў, што ён невінаваты.

Пасля таго як следчы орган або суд выносіць адпаведную пастанову, чалавек звяртаецца ў суд яшчэ раз, але ўжо з цывільным пазовам аб кампенсацыі шкоды.

Ён мае не на словах, а дакументальна пацвердзіць кожны пункт атрыманай ім шкоды — маёмаснай (страта заробку, ільгот, пенсіі, выдаткі на адваката і г.д.), маральнай (маральныя пакуты, прыніжэнне гонару і годнасці) і фізічнага (разлад здароўя, атрыманыя калецтвы і г.д.).

Акрамя таго, апраўданы або незаконна асуджаны чалавек можа разлічваць на аднаўленне працоўных, пенсійных, жыллёвых правоў — у выпадку звальнення яго павінны аднавіць на працы, залічыць у працоўны стаж час, праведзены пад вартай або ў калоніі, кампенсаваць усю маёмасць, страчаную ў выніку разбору.

Андрэй Галавач, дарэчы, увесь гэты час заставаўся галоўным інжынерам МЗКЦ, кантракт з ім на працягу часу, праведзенага ў следчым ізалятары, падаўжалі тры разы.

І колькі ж заплацяць чалавеку? Фіксаваных ставак у Беларусі няма, з фінансавымі стратах прасцей: ёсць чэкі - ёсць разлік. Як палічаць маральныя і фізічныя страты, залежыць ад ацэнкі суда. Абавязак даводзіць, колькі грамадзянін страціў, ляжыць на ім самім. Былому гомельскаму лекару Яўгену Дзедушкіну, які адседзеў у следчым ізалятары больш за год, а потым быў апраўданы, у 2012 годзе суд прызначыў кампенсацыю 50 млн недэнамінаваных рублёў (Дзедушкін прасіў прызначыць яму кампенсацыю 500 млн). Былы прадпрымальнік Андрэй Бандарэнка ў 2013 годзе атрымаў за два гады за кратамі 100 млн недэнамінаваных рублёў (Бандарэнка прасіў прызначыць яму кампенсацыю 400 млн). Фатограф Антон Сурапін, фігурант справы аб "плюшавым дэсанце", правёў у следчым ізалятары КДБ 35 дзён і адсудзіў 8 млн недэнамінаваных рублёў (блізу 400 даляраў).

Важна: кампенсацыя выплачваецца са сродкаў бюджэту, а не з партманета аператыўнікаў, следчых і пракурораў, якія давялі справу да суда, або суддзяў, калі яны выносяць абвінаваўчы прысуд, які пазней касуецца. І стараной пазванай у справах аб кампенсацыі шкоды ў судзе выступае Міністэрства фінансаў, якое адказвае за скарб.

Калі з боку праваахоўнікаў і суддзяў былі парушэнні закона, гэта асобнае пытанне, за гэта іх павінны прыцягнуць да адказнасці - праводзіцца праверка. З пункту гледжання права, спаганяць грошы з суддзяў і праваахоўнікаў няправільна, бо тады ёсць рызыка, што наогул не будзе апраўдальных прысудаў (іх і так у Беларусі толькі 0,2%), а будзе больш фальсіфікацый на карысць вінаватасці чалавека. І суддзі, і праваахоўнікі дзейнічаюць ад імя дзяржавы, таму і кампенсацыя выплачваецца ад імя дзяржавы - з бюджэту.

Нагадаем, 19 ліпеня Андрэй Галавач быў прызнаны невінаватым паводле ч.2, 3 арт. 430 КК (Атрыманне хабару на вельмі вялікую суму), ч.2 арт.424 КК (Злоўжыванне ўладай або службовымі паўнамоцтвамі), суд пастанавіў яго апраўдаць і вызваліць. Раней суды ўжо апраўдвалі галоўнага інжынера, аднак пасля першага апраўдальнага прысуду яго зноў затрымалі проста ў будынку суда - ужо ў новай справе.

Падчас працэсу фігурант апавядаў, што знаходзіцца за кратамі ўжо 50 месяцаў, і «вельмі хочацца дадому».

- Я верыў з першага дня. Правасуддзе мае быць, і цяпер можна верыць, што яно ёсць — расказаў ужо на сходах суда Андрэй Галавач. - Спадзяюся, вярнуся да працы.