Аксана Грышчанка: Прыход дэмакратыі ў Беларусь немінучы

Нават самыя дэспатычныя краіны не могуць цалкам ізалявацца ад свету.

Пра гэта ў інтэрв'ю Charter97.org заявіла кіраўніца Кіеўскай гарадской арганізацыі партыі «Сіла людзей» (Украіна) Аксана Грышчанка.

- Ваша партыя вядомая тым, што ў яе ўвайшлі многія актывісты і валанцёры Еўрамайдана. Можаце падрабязней расказаць пра гэта?

- Ідэя стварыць нашу партыю з'явілася яшчэ да Еўрамайдана - вясной-летам 2013 года. Тады група актыўных людзей - не палітыкаў, а прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці - сабраліся разам, таму што летам 2013 года, пры Януковічу, ва Украіне ўсё выглядала вельмі змрочна ў плане дэмакратыі. Было вырашана стварыць нейкую альтэрнатыву Януковічу на найбліжэйшых прэзідэнцкіх выбарах.

Увосень, калі пачаўся Еўрамайдан, гэтыя людзі сталі яго актыўнымі ўдзельнікамі. А вясной 2014 года аргкамітэт будучай партыі пачаў збіраць подпісы для яе рэгістрацыі - і даслоўна за месяц да парламенцкіх выбараў 2014 года партыя была афіцыйна зарэгістраваная.

- Чым ваша партыя адрозніваецца ад іншых палітычных сілаў ва Украіне? З якімі ідэямі вы ідзяце на парламенцкія выбары?

- З пункту гледжання ідэалогіі, мы - ліберальна-дэмакратычная партыя. У чымсьці нашы праграмныя пазіцыі супадаюць з «Голасам» Святаслава Вакарчука, у чымсьці - з «Еўрапейскай салідарнасцю» Пятра Парашэнкі.

Але ў нас ёсць прынцыповае адрозненне ад гэтых партый: мы ўважаем, што ва Украіне важна стварэнне партый як інстытуцый.

На жаль, ва Украіне, хоць і шмат дэмакратыі, але не хапае інстытуцыйных арганізацый, якія працавалі б стабільна і па доўгатэрміновых планах.

У нас жа партыі ў асноўным ствараюцца «пад выбары», таму мы нават называем іх не партыямі, а праектамі. Такія «партыі» існуюць, як правіла, адзін сезон. На наступныя выбары вельмі часта гэтыя «партыі» ўжо не трапляюць. Пры гэтым вядомыя людзі вельмі часта пераходзяць з адной палітычнай сілы ў іншую.

А краіне і яе палітычнай культуры патрэбныя рэальныя партыі, якія існуюць і развіваюцца стагоддзямі - як у Еўропе і ЗША.

Другая праблема многіх украінскіх партый - гэта тое, што алігархі разглядаюць іх як свой інвестыцыйны праект. Вядома, палітыка і грошы звязаныя паміж сабой ва ўсім свеце, але ва Украіне гэта цяпер асабліва развіта. У выніку атрымліваюцца інструменты алігархаў, а не партыі, якія прадстаўляюць інтарэсы нейкіх пластоў насельніцтва.

Неразвітасць палітычнай сістэмы спарадзіла ў нас яшчэ адну з'яву, якую мы называем «фан-клубам»: калі партыя ствараецца пад пэўнага лідара. Напрыклад, ёсць партыя «Бацькаўшчына», але ўсе ведаюць, што гэта - партыя Юліі Цімашэнкі, а не палітычная сіла з нейкай сваёй ідэалогіяй.

Мы ж з самага пачатку рабілі нашу партыю «шматлідарнай». У гэтым ва ўмовах Украіны ёсць свае цяжкасці, але для нас важна, каб лідар сапраўды пераабіраўся. У нас ёсць абмежаванні па знаходжанні аднаго чалавека на чале партыі і вельмі жорсткія правілы па фінансаванні. Праз гэта ў нас менш грошай, але затое мы ведаем, што яны атрыманы ад вялікай колькасці нашых прыхільнікаў, а не ад каго-небудзь, хто будзе выкарыстоўваць нас як інструмент.

Мы ў партыі «Сіла людзей» гуляем у доўгую. Верагодна, цяпер у нас наўрад ці атрымаецца прайсці ў парламент, але нам трэба набраць 2% галасоў, каб атрымаць дзяржаўнае фінансаванне. Гэта наша асноўная мэта ў гэтай кампаніі.

Але затое мы дакладна ведаем, у чым наша сіла: бо мы гуляем у доўгую, у нас збіраюцца людзі вельмі ўпартыя і мэтанакіраваныя.

- Што б вам хацелася змяніць ва Украіне ў выніку вашай доўгай гульні?

- Тое, што мы гуляем у доўгую, не значыць, што мы не гуляем ужо цяпер. У нас шмат дэпутатаў на ўзроўні мясцовых саветаў, у нас ёсць два мэра гарадоў - у Трасцянцы Сумскай вобласці і Чарткове Тэрнопальскай вобласці, у нас два дэпутаты ў Вярхоўнай Радзе.

Тыя нашы людзі, якія ўжо ва ўладзе, рэальна працуюць над узмацненнем празрыстасці дзяржаўнай сістэмы (кажуць пра гэта многія, але нам удалося зрабіць канкрэтныя крокі). «Пілаваць» бюджэт там, куды прыходзяць людзі ад нашай партыі, становіцца нашмат больш складана.

З аднаго боку, мы стараемся мінімізаваць падаткі ў тых гарадах, дзе ўдзельнічаем у мясцовым самакіраванні. Але ў той жа час у гарадах, дзе ў нас два мэры, павялічыліся паступленні ў бюджэт - таму што прадпрымальнікі і бізнэс бачаць празрыстасць нашай палітыкі, давяраюць нам і не спрабуюць сысці ад выплаты падаткаў. Напрыклад, у Трасцянцы наш мэр праводзіць такую палітыку, што любы, хто захоча, можа прыйсці ў кабінет - і яму пакажуць усе бухгалтарскія кнігі. І такая поўная адкрытасць прыводзіць да таго, што прадпрымальнікі ў гэтых гарадах спраўна плацяць падаткі.

Адказнасць улады перад выбарцамі і падаткаплацельшчыкамі - гэта, бадай, наш ключавы мэсэдж. Мы хочам аднавіць давер украінцаў да дзяржаўнай улады. Гэта б дазволіла пазбавіцца нашай краіне ад многіх праблем і цыклічных «наступаў на граблі», калі людзі ўжо не ў стане трываць і выходзяць на чарговы Майдан. Мы б хацелі, каб Украіна развівалася без дэспатаў, але і без пастаянных рэвалюцый.

- Вы сказалі, што ва Украіне вельмі шмат дэмакратыі. У Беларусі ж - наадварот, яе зусім няма. Як вы лічыце – ці неабходны «экспарт дэмакратыі» з вашай краіны ў нашу? Ці гатовая ваша партыя падтрымліваць апазіцыю і грамадзянскую супольнасць у Беларусі?

- Я хацела б выказаць сваё асабістае меркаванне ў гэтым пытанні. Прыклад Украіны для многіх людзей у Беларусі (асабліва тых, хто прыязджаў да нас на Еўрамайдан) вельмі значны. Свабода - гэта вельмі важная каштоўнасць, якую нельга чымсьці замяніць або падмяніць. У той жа час для многіх людзей яна можа быць не самай важнай каштоўнасцю: іх больш хвалююць пытанні «стабільнасці», фінансаў, дабрабыту.

Аднак нават такія матэрыяльныя рэчы, як дабрабыт і стабільнасць, яны гэтак жа залежаць ад волі. У сучасным свеце без палітычнай волі краіны не развіваюцца: яны пачынаюць згасаць, закрывацца, дэградаваць - і «стабільнасць» у іх таксама знікае.

Цяпер свет - вельмі канкурэнтны, глабальны. Гаворка ідзе ўжо не толькі пра магчымы ўплыў Украіны на Беларусь - усе працэсы ідуць куды больш узаемазлучана і хутка. Заставацца на ўзбочыне - гэта сёння ўжо не опцыя.

Думаю, што ў Беларусі на самой справе няма выбару: ваша краіна вымушана станавіцца дэмакратычнай, свабоднай і сучаснай. І толькі гэта дасць Беларусі сапраўдную стабільнасць - стабільнасць развіцця і сталення.

Таму я думаю, што прыход дэмакратыі ў Беларусь немінучы. А з боку Украіны, вядома, хацелася б максімальна гэтаму дапамагчы.

З аднаго боку, Беларусь павінна сама паспець для перамен. Але з іншага боку - без дапамогі і прыкладу паспець грамадству, якое доўга жыло без дэмакратыі, вельмі складана. Спадзяюся, Украіна зможа вырашыць свае праблемы і ўзмацніцца настолькі, каб мець магчымасць аказваць нейкую дзейсную дапамогу.

Але і цяпер, хоць бы на ўзроўні зносін, інфармацыйнага ўплыву і абмену, вельмі важна аказваць падтрымку грамадзянскай супольнасці ў Беларусі. Бо свет сёння глабальны, і нават самыя дэспатычныя краіны не могуць цалкам закрыць усе інфармацыйныя плыні.

Асабіста я думаю, што Украіна, як краіна, якая шануе свабоду і дэмакратыю, павінна дапамагаць Беларусі нашмат больш, чым цяпер - хоць бы ў інфармацыйным плане. Гэта маё меркаванне.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]