29 сакавiка 2024, Пятніца, 1:26
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Куды Пуцін вязе Лукашэнку?

39
Куды Пуцін вязе Лукашэнку?
ФОТА: КОММЕРСАНТ

Сустрэча дыктатараў прызначаная на сёння.

17 ліпеня прэзідэнт Расеі сустрэнецца з Лукашэнкам на Валааме. Мяркуючы з усяго, Лукашэнка стане першым замежным кіраўніком, які наведаў гэты востраў, якія шмат хто ўважае сакральным месцам для Пуціна. Што гэта за востраў, як на ім з'явілася манастырская манаполія, чаму з'ехалі практычна ўсе мясцовыя жыхары і якое месца ён займае ў жыцці расейскага прэзідэнта – у матэрыяле tut.by.

ВОСТРАЎ ВАЛААМ. ФОТА: ALEXXX MALEV / FLICKR

Гістарычны экскурс: як грэцкія манахі на Русі храм пабудавалі

Валаам – востраў у паўночнай частцы Ладажскага возера, самы вялікі ў складзе аднайменнага архіпелага. Месца адасобленае: да найбліжэйшага берагу 22, а да найбліжэйшага горада – 42 кіламетры.

Сэрцам вострава Валаам называюць стаўрапігіяльны (гэта значыць падпарадкоўваецца наўпрост патрыярху) мужчынскі Спаса-Праабражэнскі манастыр. Яго заснавалі грэцкія манахі Сергій і Герман, якія пасяліліся на востраве разам з першымі праваслаўнымі місіянерамі.

МАНАХІ НА ЧОЎНАХ НА ЛАДАЖСКІМ ВОЗЕРЫ. НА ЗАДНІМ ПЛАНЕ – ВОСТРАЎ ВАЛААМ. ЗДЫМАК БЫЎ ЗРОБЛЕНЫ ШВЕДСКІМ ЛЕКАРАМ ЭЙНАРАМ ЭРЫКІ Ў 1930-Я ГАДЫ. ТАДЫ ВАЛААМСКІ АРХІПЕЛАГ УВАХОДЗІЎ У СКЛАД ФІНЛЯНДЫІ. РАСЕЙСКІМ ЁН СТАЎ ПАСЛЯ САВЕЦКА-ФІНСКАЙ ВАЙНЫ

Дакладная дата заснавання манастыра невядомая, існуюць два варыянты датавання заснавання манастыра: X–XI стагоддзі (на падставе шэрагу летапісных згадак пра перанос мошчаў прападобных Сергія і Германа з Валаама ў Ноўгарад у 1163 годзе) і XII–XIV стагоддзі (заснаваны на рукапісе XVI стагоддзя «Казанне пра Валаамскі манастыр»). Царкоўная і манастырская традыцыі прытрымліваюцца першай версіі.

У пачатку XVII стагоддзя мясціну на Валааме спустошылі шведы, і яна больш за сто гадоў знаходзілася ў поўным запусценні. У 1715 годзе з’явіўся ўказ Пятра I пра адраджэнне манастыра. У 1754 годзе прытулак цалкам згарэў у выніку пажару, і яго пачалі зноўку ўладкоўваць. У 1819 годзе манастыр наведаў Аляксандр I, у 1858 годзе, – Аляксандр II з сям'ёй.

Менавіта на востраў Валаам, а дакладней у Спаса-Праабражэнскі валаамскі манастыр, у 2001 годзе адправіўся Уладзімір Пуцін. Невядома, чым прасякнуўся расейскі прэзідэнт – прыгажосцямі карэльскай прыроды, духам манастыра і красамоўствам ягонага настаяцеля Панкрація (якога сталі называць асабістым духоўнікам расейскага прэзідэнта) або адноснай адзінотай і гісторыяй вострава, – але з тых часоў Уладзімір Пуцін – часты госць на Валааме.

ПЕРШАЕ НАВЕДВАННЕ ВАЛААМА УЛАДЗІМІРАМ ПУЦІНЫМ, 2001. ГОД. ФОТА: REUTERS

«Абрубкі вайны»

У савецкі час у былых келлях і скітах на Валааме зладзілі Дом інвалідаў вайны і працы.

У асноўным пастаяльцамі былога кляштара станавіліся тыя, у каго былі ампутаваныя рукі ці ногі. Былі там і «людзі-самавары». Пад гэтым недарэчным спалучэннем словаў хаваецца вялікая трагедыя: так называлі інвалідаў без рук і без ног. Пасля Вялікай Айчыннай вайны іх было шмат.

ПАРТРЭТ НЕВЯДОМАГА САЛДАТА; ІНТЭРНАТ ДЛЯ ІНВАЛІДАЎ ВАЙНЫ НА ВОСТРАВЕ ВАЛААМЕ, НІКОЛЬСКІ СКІТ. РЭПРАДУКЦЫІ КАРЦІНЫ МАСТАКА ГЕНАДЗЯ ДАБРОВА «НЕВЯДОМЫ САЛДАТ» (1974)

З чутак, прыбраць іх з вуліцаў, каб яны выгляд не псавалі, даручыў сам Сталін. Так ці інакш, але ў Дом інвалідаў вайны і працы звозілі людзей з усёй Карэла-Фінскай ССР і з Ленінграда. Кагосьці прывозілі сваякі, для якіх інваліды станавіліся цяжарам, кагосьці дастаўлялі на Валаам прымусова.

Многія з пастаяльцаў, патрапіўшы на Валаам, так і паміралі на востраве – некаторыя ў забыцці, выкрасленыя з жыцця роднымі або ўладамi.

Як манахі людзей з выспы выжывалі

У розныя гады колькасць пастаяльцаў дасягала 1500 чалавек, для таго каб абслугоўваць такую колькасць інвалідаў, патрабаваліся людзі. Акрамя таго, на востраў, які спачатку стаў прыродным заказнікам, а потым гістарычна-культурным музеем-запаведнікам, сталі прыходзіць цеплаходы з турыстамі – ім таксама патрабавалася абслугоўванне. Так на востраве, на якім стагоддзі жылі манахі, з'явіліся мясцовыя жыхары, а ў пасёлку – мясцовая адміністрацыя, школа, пошта і крама. У 60-я гады мінулага стагоддзя колькасць сталых жыхароў складала больш за 1300 чалавек.

СПАСА-ПРААБРАЖЭНСКІ ВАЛААМСКІ СТАЎРАПІГІЯЛЬНЫ МАНАСТЫР У ЧАСЫ СССР БЫЎ ДОМАМ ІНВАЛІДАЎ ВАЙНЫ І ПРАЦЫ. ТУТ РАЗМЯШЧАЛАСЯ 1500 ЖЫХАРОЎ. ФОТА: ПРЭС-СЛУЖБА КРАМЛЯ

З гадамі яна няўхільна скарачалася: старыя паміралі, моладзь рвалася на мацярык. У 1989 годзе ўрад перадаў Ленінградскай епархіі манастыр на Валааме і найбліжэйшыя скіты. Калі першыя шэсць манахаў у тым годзе высадзіліся на востраў, ягонае насельніцтва складала менш за 500 мясцовых жыхароў.

У 1993 годзе намеснікам манастыра быў прызначаны архімандрыт Панкрацій, які вучыўся ў свеце на архітэктара. Пра высяленне з вострава свецкага насельніцтва, што «замінае манахам маліцца», ён стаў гаварыць адразу. Аднак некалькі гадоў дзеці Божыя і слугі Божыя ўжываліся мірна, пакуль востраў не стаў часта наведваць Уладзімір Пуцін.

Манастыр стаў прапаноўваць жыхарам Валаама пераезд – у сталіцу Карэліі Петразаводск. Многія скарысталіся прапановай: сям'і з чатырох чалавек за трохпакаёвую кватэру ў «Зімовай гасцініцы» («Зімовая гасцініца», або «Зімка», – адзін з трох шматкватэрных дамоў у пасёлку, трохпавярхоўка на 60 кватэраў) давалі адразу тры маламетражныя кватэры. Вызваленыя ў «Зімцы» кватэры манастыр аддаваў у свой гатэльны фонд.

«ЗІМОВЫ ГАТЭЛЬ». ФОТА: ГЛЕБ ЯРАВЫ, «7×7»

У сярэдзіне 2000-х гадоў Валаам перастаў быць самастойнай тэрытарыяльнай адзінкай. Там было скасаванае самакіраванне, і востраў стаў гарадскім раёнам найбліжэйшага горада Сартавалы – які, нагадаем, знаходзіцца за 40 кіламетраў ад Валаама, а ўсе будынкі на востраве былі перададзеныя ва ўласнасць манастыра.

Апелявалым да жыллёвага заканадаўства мясцовым жыхарам прадстаўнікі манастыра цвёрда заявілі, што іхняя прапіска на востраве незаконная, і папрасілі яго пакінуць. Дэпартацыя з выспы ішла праз суды, у прымусовым парадку.

ПАЖАР У «ЗІМОВЫМ ГАТЭЛІ». ФОТА: VALAAM.RU

Нарэшце, у 2016 годзе згарэў «Зімовы гатэль», у якім яшчэ заставаліся мясцовыя жыхары. Яны былі ўпэўненыя, што гэта справа рук манастыра, але на думку следства прычынай пажару стаў п'яны жыхар «Зімкі», які абліў бензінам і падпаліў сваю вопратку з крыкам «Што хачу, тое і раблю ў сваёй кватэры».

Да канца 2016 года, паводле звестак выбарчых участкаў, на Валааме засталося 40 мясцовых жыхароў.

ТАК ЗВАНЫ ЗАРАБОТНЫ ДОМ, ДЗЕ Ў АСНОЎНЫМ ЖЫВЕ РЭШТА МЯСЦОВЫХ ЖЫХАРОЎ. ФОТА: ГЛЕБ ЯРАВЫ, «7×7»

Манаполія Валаамскага манастыра

У Спаса-Праабражэнскім манастыры, у які ўваходзяць галоўны храм і 12 скітоў, жывуць блізу 200 манахаў і паслушнікаў. Але як высветліла выданне «7×7» два гады таму ў сваім расследаванні, грошы яны лічаць мільярдамі расейскіх рублёў: у спісе заснаваных або афіляваных з кляштарам камерцыйных і некамерцыйных (але таксама з заробкам) структураў – паўтара дзясятка фірмаў.

Востраў карыстаецца папулярнасцю ў турыстаў і паломнікаў: штогод яго наведваюць больш за 100 тысячаў чалавек. Іх дастаўкай на Валаам, экскурсійнай праграмай, абслугоўваннем, харчаваннем, пражываннем і нават продажам сувенірнай прадукцыі займаюцца манастырскія фірмы.

ЦЕПЛАХОД-ГАТЭЛЬ «АДМІРАЛ КУЗНЯЦОЎ» ЛЯ БЕРАГОЎ ВОСТРАВА ВАЛААМ. СУДНАЎЛАДАЛЬНІК – СПАСА-ПРААБРАЖЭНСКІ ВАЛААМСКІ МАНАСТЫР. ФОТА: ALEXXX MALEV / FLICKR

Выручка манастырскіх прадпрыемстваў (не лічачы афіляваных з кляштарам прадпрымальнікаў, якія, напрыклад, займаюцца вытворчасцю сыру на манастырскай ферме) склала ў 2015 годзе, паводле звестак «Коммерсант-Картотеки» 179 млн 744 тысячы расейскіх рублёў (блізу 3 млн даляраў паводле курсу таго года. – Заўвага. tut.by).

Акрамя таго, у Валаам актыўна ўкладвае дзяржава: за тры гады на стварэнне, аднаўленне і падтрымку валаамскай інфраструктуры толькі праз сістэму дзяржзакупак было выдаткавана блізу 600 мільёнаў рублёў (блізу 9,5 млн даляраў).

НА ВАЛААМ ПРЫЯЗДЖАЮЦЬ НЕ ТОЛЬКІ ПАМАЛІЦЦА, АЛЕ І ПАЛЮБАВАЦЦА ПРЫГАЖОСЦЮ ВОСТРАВА. ФОТА: ALEXXX MALEV / FLICKR

Пуцін і Валаам

Адзін з скітоў (гэта значыць невялікіх манаскіх паселішчаў з царквой. – Заўвага. Tut.by), Свята-Уладзімірскі, быў пабудаваны за два гады.

На старанна ахоўнай тэрыторыі скіта, акрамя царквы, размяшчаецца рэзідэнцыя патрыярха маскоўскага і ўсяе Русі і дом «для высокіх гасцей», які мясцовыя жыхары называюць папросту «рэзідэнцыяй Пуціна». Дамы размешчаныя непадалёк, але аддзеленыя адзін ад аднаго невялікім лясным масівам. Побач з рэзідэнцыяй размешчаная «прэзідэнцкая лазня». Увесь комплекс абсталяваны аўтаномным электразабеспячэннем (ад дызельнай электрастанцыі), водаправодам і каналізацыяй.

«ДОМ ПРЭЗІДЭНТА». ФОТА: ГЛЕБ ЯРАВЫ, «7×7»

Прэзідэнт Расеі прыязджае на Валаам амаль кожны год, часцей за ўсё 11 ліпеня, у дзень памяці прападобных Сергія і Германа Валаамскіх. Ён асабіста даў два інтэрв'ю пра востраў для дакументальнага фільма «Валаам», у якіх шмат разважаў пра духоўнасць, гісторыю і рэлігію, – складваецца ўражанне, што для Пуціна Валаам і на самай справе з'яўляецца сакральным месцам.

Як заявіў Лукашэнка, на Валааме не плануюцца нейкія таемныя перамовы.

«Ды мы не збіраемся на Валааме нешта таемна пастанаўляць. Гэта прэзідэнта Расеі прапанова. Гэта наша праваслаўная святыня. Я там проста павінен пабываць. Я яму ўдзячны, што ён мне яе асабіста пакажа і раскажа, як ён узнаўляецца, што зроблена там. Нічога тайнага», – растлумачыў Лукашэнка.

КРАЙНІ СПРАВА – НАМЕСНІК СПАСА-ПРААБРАЖЭНСКАГА ВАЛААМСКАГА МАНАСТЫРА ПАНКРАЦІЙ (ЖЭРДЗЕЎ), ТАК ЗВАНЫ АСАБІСТЫ ДУХОЎНІК РАСЕЙСКАГА ПРЭЗІДЭНТА. У ЦЭНТРЫ – ПАТРЫЯРХ КІРЫЛ І ПРЭЗІДЭНТ РАСЕІ ЎЛАДЗІМІР ПУЦІН. 2018 ГОД, ВАЛААМ.

Але перамовы, і цалкам афіцыйныя, усё ж адбудуцца: 18 ліпеня на Форуме рэгіёнаў Расеі і Беларусі ў Санкт-Пецярбургу Лукашэнка і Пуцін павінны будуць разгледзець прапановы працоўнай групы ў «рэвізіі саюзнай дзяржавы».

Напісаць каментар 39

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках