29 сакавiка 2024, Пятніца, 9:44
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Па-ранейшаму выбуханебяспечна

33
Па-ранейшаму выбуханебяспечна
ІРЫНА ХАЛІП

Мноства нязручных пытанняў так і засталіся без адказаў.

- А як вы думаеце, хто метро падарваў? - спытаў мяне КДБіст.

- Я думаю, гэта хаўрус Віціка папрацаваў.

- У нас у камітэце, дарэчы, многія так думаюць.

Гэты кароткі дыялог на кухні маёй кватэры адбыўся 12 красавіка 2011 года. Да таго часу я трэці месяц сядзела пад хатнім арыштам, мой муж заставаўся ў СІЗА КДБ, як і многія актывісты «Еўрапейскай Беларусі», а рэдактарка Хартыі'97 Наталля Радзіна ўжо дзесяць дзён знаходзілася ў вышуку, таямніча знікнуўшы па дарозе на допыт. Я трэці месяц сядзела ў кватэры пад аховай афіцэраў КДБ, якія мяняліся раз на дзень. Доступу да Інтэрнэту не было, як і права на тэлефонныя размовы, таму навін я не ведала. Тэлевізар у якасці крыніцы інфармацыі ўжо не разглядаўся, і канал мультфільмаў для сына Данькі на ім даўно не пераключаўся.

Увечары напярэдадні таго кухоннага дыялогу папярэдняя змена КДБістаў раптам замітусілася. У іх запішчалі тэлефоны, яны з кімсьці прыглушана размаўлялі і шэптам абменьваліся рэплікамі паміж сабой. Прызнаюся, мільганула тады надзея: а раптам з Лукашэнкам нешта здарылася, інакш навошта ім так нервавацца? Потым яны папрасілі пераключыць канал з мультфільмаў на БТ. На маё «у гэтым доме БТ не ўключаюць нават паводле пастановы суда!» Раптам вельмі ветліва сказалі: «Ну калі ласка, уключыце. У метро тэракт».

А ў камеру да майго мужа Андрэю Саннікава ў той жа самы час уварваўся начальнік СІЗА КДБ і закрычаў: «Гэта ўсё вы і вашыя сябры! Там кроў, забітыя, параненыя! Вы гэтага хацелі?» Яшчэ і гадзіны не прайшло пасля выбуху, а версія ў іх ужо была гатовая. Пазней і тагачасны старшыня КДБ Зайцаў працягваў у тым жа духу: тэракт у метро, казаў ён, гэта помста за суды над апазіцыянерамі. Менавіта тады ўсе незакончаныя крымінальныя справы пачалі хутка даводзіць да канца і накіроўваць у суды. На фоне тэракту яны спадзяваліся пазбегнуць гучных працэсаў і адправіць усіх па зонах цішком.

Але пакуль КДБісцкія начальнікі разважалі пра помсту за арыштаваных апазіцыянераў, маёры КДБ, тыя, што п'юць гарбату ў маёй кватэры, спакойна згаджаліся з цалкам процілеглай версіяй. А ўдало сябе іх начальства наогул па-дурному. Пасля затрымання Канавалава і Кавалёва той жа начальнік СІЗА КДБ выклікаў майго мужа, каб пахваліцца бліскучай працай сваёй установы. Усіх тэрарыстаў, маўляў, у той кватэры затрымалі, аператыўна спрацавалі, і цяпер яны тут, з вамі. Але ў самой «амерыканцы» ў гэты час запанавала ціша ды роўнядзь: гобліны ў масках, якія з'явіліся адначасова з нашымі арыштамі і тэрарызавалі не толькі зняволеных, але і вертухаі, да красавіка шчасна выпарыліся.

А тут - тэракт, выбух у метро, паўтара дзясятка забітых, і небяспечныя тэрарысты знаходзяцца ў турме без усялякага ўзмацнення аховы? Андрэй тады і сказаў начальніку СІЗА: ды ніякія яны, выходзіць, не тэрарысты, калі нават «маскі» не вярнуліся. Усё было зразумела. Нулявая небяспека Канавалава і Кавалёва была выдатна вядомая КДБісцкаму начальству, але спецыяльна для палітвязняў гэбісты не заленаваліся зладзіць маленькую тэатральную пастаноўку.

На наступны дзень Андрэя зноў выклікалі да начальніка СІЗА - з нейкай бессэнсоўнай нагоды. Тамтэйшыя вертухаі заўсёды свішчуць, папярэджваючы, што вядуць арыштанта, каб ніхто нікога не ўбачыў. І раптам - без усялякага свісту мужа выводзяць у калідор, па якім павольна ідзе дзяўчына ў суправаджэнні чалавека ў масцы. Дзяўчына гэтая, магчыма, была Яна Пачыцкая, якую затрымалі разам з Дзмітрыем Канавалавым і Уладзіславам Кавалёвым. А магчыма, гэта была зусім і не яна, а актрыса з эпізадычнай роляй, таму што ў чалавеку, які нацягнуў маску, Андрэй беспамылкова пазнаў аднаго з мясцовых вертухаяў: у таго была вельмі характэрная хада, таму на галаву ён мог напяць што хочаце - ногі вытанцоўваюць, як заўсёды. Спектакль быў з таго ж рэпертуару пагарэлага тэатра, што і суд.

Я сёння, праз восем гадоў, успамінаю гэтыя дробязі - дыялогі, рэплікі, які гарлапаніць начальніка СІЗА КДБ, маёры на кухні, дзяўчыну ў канцы турэмнага калідора, - таму што аднойчы гэта можа спатрэбіцца. Да прыкладу, тым, хто ў будучыні па-сапраўднаму расследуе справу аб выбуху ў менскім метро. Разумею, што гэта адбудзецца не цяпер, - магчыма, толькі праз гады. Але за гэтыя гады можа яшчэ шмат чаго адбыцца. Таму што скрыня Пандоры адчыненая пры непасрэдным удзеле Інтэрпола: яго тагачасны кіраўнік Рональд Ноўбл прыехаў у Менск праз месяц пасля тэракту, бегла прагледзеў падсунутыя яму паперы і заявіў, што беларускія спецслужбы спрацавалі прафесійна і эфектыўна. Рыхтаваць паперы - гэта яны ўмеюць. Магчыма, гэта адзінае іх уменне. І яшчэ - катаваць і выбіваць прызнанні. Больш нічога. Але і гэтага дастаткова, каб у Беларусі па-ранейшаму было выбуханебяспечна.

Мае калегі ў гэтыя дні сфармулявалі мноства нязручных пытанняў з нагоды выбуху ў метро, якія так і засталіся без адказаў. Гэта правільныя, лагічныя, разумныя пытанні, на якія цяперашні рэжым не адкажа ніколі. У мяне ж застаўся толькі адно пытанне: чаго вы гэтым дамагліся, вырадкі?

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Напісаць каментар 33

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках