Упушчаныя мільярды

Як Расея, у адрозненне ад ЕЗ, не зарабіла на парніковым газе.

Задымленых трубы вугальнай электрастанцыі

Штогадовая канферэнцыя ААН аб праблемах змены клімату пачынаецца 2 снежня ў Мадрыдзе. На мерапрыемствах такога роду нярэдка падпісваюць найбуйнейшыя міжнародныя дамоўленасці, якія рэгулююць, у тым ліку, і глабальныя выкіды шкодных рэчываў. Так, падпісанне ў 1997 годзе Кіёцкага пратаколу стала асновай для стварэння рынку гандлю і продажу квот на пэўны аб'ём выкідаў вуглякіслага газу. Чаму на ім дагэтуль няма Расеі і колькі краіна магла б зарабіць, калі б вырашыла стаць больш экалагічнай, - у матэрыяле dw.com.

Мільярды на «гарачым паветры»

Прыняты ў 1997 годзе Кіёцкі пратакол дазволіў рэгуляваць выкіды парніковых газаў на рынкавай аснове. Краіны, якія далучыліся да яго, узялі на сябе абавязанні з 2008 да 2012 года скараціць выкіды CO2 у сярэднім на 5 працэнтаў у параўнанні з узроўнем 1990 года. Калі хто-небудзь з удзельнікаў перавышаў свой ліміт выкідаў, каб не парушаць пагадненне, ён мог дакупіць квоты. Ці, наадварот, прадаць іх іншай краіне, калі выкіды ад уласнай вытворчасці былі ніжэй за норму. Дакупляць або прадаваць можна было так званыя адзінкі скарачэння выкідаў (ЕСВ). Адна адзінка была роўная тоне двухвокісу вугляроду.

Пасля падпісання Кіёцкага пратакола Расея першапачаткова была ў выгадным становішчы, спецыяльна нічога для гэтага не робячы. Проста ў 1990-я гады - час, калі вытворчасці зачыняліся або прастойвалі - РФ «не дабрала» сваю норму выпрацоўкі вуглякіслага газу. І, нібыта, магла прадаваць квоты іншым, больш прамыслова развітым дзяржавам. У той перыяд, паводле ацэнкі гендырэктара Цэнтра экалагічных інвестыцый Міхаіла Юлкіна, ў распараджэнні ў Расеі было не менш за 3 мільярдаў ЕСВ.

«Гэта яшчэ называлі гандлем гарачым паветрам, - успамінае Юлкін. - Уважалася, што проста так прадаваць мільярды тон, якія зваліліся на цябе ніадкуль, непрыгожа». Таму Расея прапанавала гэтыя квоты «азеляніць» і прыдумала схему зялёных інвестыцый. «Яе сутнасць, - распавядае суразмоўца, - заключалася ў тым, што грошы, атрыманыя ад продажу квот, павінны былі пайсці на «экалагізацыі» чаго-небудзь у краіне».

Больш актыўна за ўсё квоты з 2008 да 2012 года купляла Японія - яна набыла больш 209 млн ЕСВ. Аднак Расея так і не змагла скарыстацца сваёй жа ініцыятывай. Прычына заключалася ў адмысловых бюджэтных правілах, паводле якіх грошы, якія паступаюць у бюджэт, не маглі быць мэтавымі. У Расеі не змаглі прыдумаць, як абысці гэтае патрабаванне.

Расея не скарысталася магчымасцю зарабіць на парніковым газе

Не здолеўшы прадаць квоты на выкіды наўпрост, Расеі скарысталася яшчэ адной опцыяй Кіёцкага пратаколу, якая дазваляе не толькі купляць і прадаваць «гарачае паветра», але і ўкладвацца ў мадэрнізацыю эканомікі з дапамогай так званых праектаў сумеснага ажыццяўлення (ПСА). Асноўная ідэя гэтага механізму заключалася ў тым, што прамыслова развітая краіна магла інвеставаць сродкі ў энергаэфектыўныя тэхналогіі, якія спрыяюць зніжэнню выкідаў СО2 у іншай краіне, а ў абмен атрымлівала ЕСВ, што ўтварыліся пры гэтым.

Афіцыйным аператарам продажаў Расеяй правоў на выкід СО2 стаў запрошаны Мінэканамразвіцця Ашчадбанк. Менавіта праз яго праходзілі ўсе таргі квотамі, і менавіта ён адбіраў удзельнікаў ПСА на конкурснай аснове. «Конкурс сярод кампаній быў вялікі, а схема адбору - непразрыстая, - успамінае кіраўнік энэргетычнай праграмы Greenpeace ў Расеі Уладзімір Чупроў. - Сбербанк зрабіў усё, каб «справа» зацягнулася», і каб праскочылі самыя настырныя кампаніі, накшталт «Роснефти» і «Газпрома».

Усяго расейскім кампаніям удалося прадаць блізу 250 млн ЕСВ. Больш за 70 адсоткаў адзінак купіла швейцарская кампанія Vitol, якая спецыялізуецца на гандлі нафтай і іншым вуглевадародным палівам. Але нават гэтая, на першы погляд, удалая сістэма бартэру прапрацавала ў Расеі толькі год з пяці магчымых.

«У Расеі было патэнцыйна шмат праектаў. Але перашкодзіла традыцыйная расейская пракрасцінацыя, - тлумачыць Міхаіл Юлкін. - Нарматыўныя дакументы, якія дазвалялі рэалізаваць схему ПСА, рыхтаваліся некалькі гадоў. Першыя адзінкі скарачэння выкідаў, якія можна было прадаваць, з'явіліся толькі ў 2011 годзе. Так што калі дайшло да справы, дзеянне Кіёцкага пратакола ўжо скончылася».

За гэты час абрынуліся і кошты на адзінкі скарачэння выкідаў. Калі ў 2010 годзе яны каштавалі 10 еўраў за тону, то ўжо праз год іх кошт апусцілася да 0,9 еўра. Гэта адбылося таму, што еўрапейскі рынак - а еўрапейскія краіны былі асноўнымі пакупнікамі квот - быў перапоўнены ЕСВ з Кітая. Кітай паспеў арганізаваць больш за 3000 ПСА і, у адрозненне ад Расеі, скарыстаўся магчымасцю зарабіць на «гарачым паветры».