Спіс падазраваных у палітычных забойствах у Беларусі

Цяпер мы ведаем.

Мне пашанцавала. У канцы 1990-х я, пачаткоўка журналістка, студэнтка журфака БДУ, пазнаёмілася з Юрыем Захаранкам, Віктарам Ганчаром, Генадзем Карпенкам. Я бачыла іх на дэманстрацыях апазіцыі, на пасяджэннях разагнанага Вярхоўнага Савета, які не здаўся, рабіла з імі інтэрв'ю, захаплялася іх бясстрашнай упартасцю і нейкай выключнай бесшабашнасцю, аптымізмам і ўпэўненасцю ў хуткай перамозе. Я сутыкалася на кожнай акцыі апазіцыі з добразычлівым і спакойным Змітром Завадскім з нязменнай камерай наперавес. Адзіны, каго я не паспела даведацца асабіста, гэта Анатоль Красоўскі.

Пазней я пазнаёмілася з ягонай жонкай Ірынай Красоўскай і іншымі ўдовамі – Святланай Завадскай, Зінаідай Ганчар, Людмілай Карпенкай. І таксама былі інтэрв'ю, але ўжо іншыя: цяжкія, са слязамі, успамінамі, дзікім болем і кашмарнымі снамі.

20 гадоў тэма палітычных знікненняў не сыходзіла са старонак «Хартыі-97» і іншых незалежных медыя: мы хапаліся за любую інфармацыю, каб даведацца праўду, зразумець, што ж адбылося з гэтымі людзьмі – такімі яркімі, смелымі, рэдкімі і неабходнымі. Было шмат сведчанняў – ад супрацоўнікаў МУС і Генпракуратуры Дзмітрыя Петрушкевіча і Алега Случака, якія ўваходзілі ў першую следчую групу і якія выйшлі на высокапастаўленых заказчыкаў у пагонах, былога кіраўніка менскага СІЗА №1 Алега Алкаева, супрацоўніка аддзела абароны канстытуцыйнага ладу і барацьбы з тэрарызмам Менскай управы КДБ Генадзя Угляніцы, кіраўнікоў арганізацыі «Край» Вадзіма Кабанчука і Андрэя Жарнасека. Нарэшце выйшаў дакумент спецдакладніка Парламенцкай асамблеі Рады Еўропы Хрыстаса Пургурыдэса «Зніклыя асобы ў Беларусі», што звёў разам усе факты і вынес вердыкт: да выкраданняў лідараў апазіцыі і журналіста маюць дачыненне Лукашэнка і ягоныя найбольш давераныя сілавікі – экс-міністры ўнутраных справаў Юрый Сівакоў, Уладзімір Навумаў, былы генпракурор і памочнік Лукашэнкі ў асаблівых даручэннях Віктар Шэйман, а таксама камандзір САХРа Дзмітрый Паўлічэнка. Уся гэтая крывавая чацвёрка трапіла пад санкцыі ЕЗ і ЗША і застаецца пад імі да гэтага дня.

І вось цяпер здарылася неверагоднае: з'явіўся непасрэдны суўдзельнік забойстваў, які ў страшных дэталях апавёў, як у Беларусі адбываліся пазасудовыя пакаранні смерцю лідараў беларускай апазіцыі. Апавёў аднаму з асноўных медыя Нямеччыны, відавочна, папярэдне даўшы паказанні паліцыі і спецслужбам, як таго патрабуе заканадаўства ў выпадку прыезду ў краіну бежанцаў.

Я сама бежанка і ведаю ўсе працэдуры. прызнаўся ў суўдзеле ў забойствах – рэч неверагодная для бежанца. Упэўненая, што гэтую інфармацыю вельмі старанна правяралі спецыяльныя службы краіны, дзе ён папрасіў прытулак і датычна яго была прынятая асобная пастанова пра ягоныя стасункі з прэсай.

Фільм «Нямецкай хвалі» шакуе падрабязнасцямі і зноў вяртае нас у тыя страшныя дні 1999–2000 гадоў, калі адзін за адным знікалі Захаранка, Ганчар, Красоўскі, Завадскі. Усе раннія сведчанні і паказанні за выключэннем некаторых момантаў фактычна пацвярджаюцца: прозвішчы катаў з «эскадронаў смерці», абставіны захопу ахвяраў, спосаб іх забойства, месца пахавання, імёны заказчыкаў.

Як мінімум з кожным з гэтых людзей павінен пагутарыць следчы, а іхні лёс вызначыць суд – беларускі або міжнародны.

Вось гэтыя прозвішчы:

Аляксандр Лукашэнка

Дзмітрый Паўлічэнка

Віктар Шэйман

Юры Сівакоў

Уладзімір Навумаў

Юры Барадач

Сяргей Шкіндэраў

Дзмітрый Карповіч

Юры Гаранскі

Аляксей Румянцаў

Юры Будзько

Наватарскі

Кажэўнікаў

Панкоў

Балынін

...

...Вось ужо два дні я ўспамінаю свае апошнія размовы з выкрадзенымі, усю інфармацыю, якую атрымалася даведацца з самых розных крыніцаў, у тым ліку з сілавых структураў (тады яны яшчэ былі больш разгаворлівымі), успамінаю, як ездзіла з заходнімі журналістамі на Паўночныя могілкі і спрабавала высветліць, як тут можна схаваць целы забітых...

І сёння мяне шакуе іншае. Рэакцыя беларускіх журналістаў з нібыта незалежных медыя, якіх я сто гадоў ведаю, якія некалі разам з намі пісалі бясстрашныя тэксты і праводзілі расследаванні. У большасці сваёй беларускія медыя, нібы на каманду, ужо на другі дзень пасля сенсацыйных паказанняў Юрыя Гараўскага, пераключыліся на нейкія іншыя, другарадныя тэмы або сталі шукаць магчымасці аспрэчыць відавочнае, знайсці «расейскі след» у рэдакцыі буйнога нямецкага медыяхолдынгу ці ўспомніць, якім выдатным і «шляхетным» хлопцам з'яўляецца падазраваны ў цяжкіх злачынствах камандзір САХРа Дзмітры Паўлічэнка.

Калегі, што з вамі?! Што адбылося з вашым сумленнем? Найлепшых прадстаўнікоў Беларусі выкралі і забілі падступна, страшна, жахліва. І ўсё роўна колькі гадоў прайшло. Нарэшце ў нас з'явіўся рэальны шанец даведацца праўду і заклікаць забойцаў і заказнікаў да адказу. Пра што вы разважаеце? Пра што вы разумнічаеце? Вам нецікава? Вам мала? Каго вы апраўдваеце?

«Расейскі след»... Не таямніца, што ў Маскве вялізная і тоўстая тэчка кампрамату на Лукашэнку і не толькі за забойства лідараў апазіцыі і журналістаў. Але толькі за 25 гадоў Масква ні разу не дала сур'ёзных доказаў ягоных злачынстваў. Серыял «Хросны бацька» – гэта, вядома, інструмент інфармацыйнай вайны, у якім расейцы намякалі на наяўныя ў іх факты, але тое, што сёння зрабіла «Нямецкая хваля», падаўшы нам непасрэднага і жывога ўдзельніка злачынстваў Лукашэнкі – гэта зусім іншы ўзровень, які важыць на правядзенне міжнароднага расследавання ў Радзе бяспекі ААН.

А што мы? Вось гэтае пытанне мяне цяпер хвалюе больш за ўсё. Я заўсёды ганарылася тым, што беларуска і нікому не дазваляла прыніжаць нацыю стэрэатыпамі пра празмерную «цярплівасць». Я разумею, што з такім узроўнем самацэнзуры ў СМІ складана шырока распаўсюдзіць інфармацыю.

І сёння я з усіх сілаў хачу падтрымаць тых журналістаў, праваабаронцаў, палітыкаў, актывістаў, якія, нягледзячы на рызыку, прадаўжаюць расследаваць, можа, самую галоўную ў найноўшай беларускай гісторыі справу. Людзей, якія цягам многіх гадоў выходзілі з партрэтамі забітых лідараў на вуліцы і плошчы беларускіх гарадоў. У памяць пра тых, хто гэтага варты...

Наталля Радзіна, галоўная рэдактарка Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]