У новым Падатковым кодэксе Беларусі знайшлі «падводныя камяні»

Да прадпрымальнікаў паставіліся больш жорстка, чым меркавалася.

Бізнэс і ключавыя экспэрты пачынаюць рэагаваць на навагоднія змены ў беларускім падатковым заканадаўстве. Сярод першых - юрыдычная кампанія «Вердыкт», меркаванне экспэртаў якой публікуе «Экономическая газета»:

1 студзеня 2019 года ўвайшла ў дзеянне новая рэдакцыя Падатковага кодэкса (далей - ПК). Найбольш абмяркоўваецца артыкул 33, які даў магчымасць кантралюючым органам на сваё меркаванне, без звароту ў суд, прызнаваць асноўнай мэтай гаспадарчай аперацыі ўхіленне ад выплаты падаткаў і на гэтай падставе карэктаваць падатковую базу.

Трохі больш глыбокі аналіз гэтай нормы дазваляе знайсці дадатковыя «падводныя камяні».

1. Зваротная сіла закона.

Самае відавочнае пытанне, якое ўзнікае ў любога бізнэсоўца: за які перыяд гаспадарчыя аперацыі трапляюць у зону рызыкі?

Адказ можна знайсці ў п. 15 арт. 4 Закона ад 2018/12/30 №159-3, якім зацверджана новая рэдакцыя ПК.

Названая норма ўстанаўлівае наступнае: падставы для карэкціроўкі падатковай базы могуць быць ужытыя паводле вынікаў праверак, назначаныя пасля 1 студзеня 2019 года, а таксама паводле вынікаў камеральных праверак, якія праводзяцца ў момант уваходжання ў дзеянне Закона.

Такім чынам, калі у 2019 годзе праводзіцца праверка суб'екта гаспадарання, то ў зоне рызыкі аказваюцца ўсе гаспадарчыя аперацыі, якія былі ажыццёўлены за перыяд, які правяраецца. Вельмі актуальнай становіцца норма аб тым, што ўзяць дадатковыя падаткі могуць толькі за пяць папярэдніх гадоў.

Калі перавесці логіку заканадаўцы на абывацельскі ўзровень, то можна сказаць, што плацельшчык яшчэ за некалькі гадоў да ўступлення новай рэдакцыі НК павінен быў валодаць дарам прадбачання і заключаць угоды з улікам прынятай толькі цяпер нормы.

Больш за тое, і сёння мы павінны валодаць дарам прадбачання і прадказаць, якія крытэрыі выкарыстоўвае кантралюючы орган пры прыняцці рашэння аб тым, што асноўнай мэтай угоды з'яўляецца ўхіленне ад выплаты падаткаў.

Відавочна, што такія крытэрыі з'явяцца альбо на ўзроўні нарматыўнага акту, альбо на ўзроўні практыкі; праблема толькі ў тым, што гаспадарчыя аперацыі павінны былі ім адпавядаць яшчэ ўчора.

2. Гаспадарчыя аперацыі - гэта не толькі ўгоды.

Пад гаспадарчай аперацыяй разумеюцца дзеянні або падзеі, што адлюстроўваецца арганізацыяй у бухгалтарскім уліку і якія прыводзяць да змены яе актываў, абавязанняў, уласнага капіталу, даходаў, расходаў (арт. 1 Закона аб бухгалтарскім уліку і справаздачнасці). Іншымі словамі, любая змена актываў, абавязанняў, капіталу, даходаў і расходаў па-за залежнасці ад падставы - няхай гэта будзе ўгода, іншае дзеянне або падзея - здольныя стаць прадметам карэкціроўкі з боку падатковых органаў.

Так, напрыклад, у зоне рызыкі могуць быць аперацыі без ПДВ па ўнясенню неграшовага ўкладу ў статутны фонд ці вылучэнню маёмасці ў рамках рэарганізацыі, што былі зробленыя пару гадоў назад замест прамога продажу маёмасці.

3. У контрагента адкарэктавалі падатковую базу: як быць другому боку ўгоды?

Сітуацыя: падатковы орган правёў праверку і высветліў, што дамова на аказанне паслуг быў зробленая па цане, якая значна перавышае рынкавую, што прывяло да заніжэння падатковай базы па падатку на прыбытак у заказчыка.

Праводзячы праверку ў дачыненні да прадаўца, падатковы орган можа высветліць, што цана была штучна завышана для памяншэння падаткаабкладальнай базы ў заказчыка, і скарэктаваць падатковую базу ў бок павелічэння, у выніку чаго ў заказчыка паўстане абавязак даплаціць падаткі ў бюджэт.

У той жа час, калі адзін з контрагентаў у бюджэт не даплаціў, значыць, ёсць імавернасць, што іншы пераплаціў. Атрымліваецца, што пры карэкціроўцы падатковай базы заказчыка могуць змяніцца і падатковыя абавязанні выканаўцы, але ў бок змяншэння. Пункт 6 арт. 33 ПК усталёўвае, што плацельшчык мае права да прызначэння праверкі самастойна вырабіць карэкціроўку падатковай базы i (або) сумы, што падлягае выплаце (заліку, вяртанню) падатку (збору).

Мяркуем, што фактычна гэтая норма дазваляе суб'екту гаспадарання самастойна правесці карэкціроўку падаткаабкладальнай базы, у тым ліку ў бок змяншэння. Такі падыход, праўда, супярэчыць інтарэсам кантралюючых органаў, хоць і выцякае з даслоўнага тлумачэння нормы. Незразумела, ці будзе ён прымяняцца.

На наш погляд, у ідэале сістэма павінна працаваць у абодва бакі, што дасць магчымасць крыху прыцішыць апетыт кантралюючых органаў у частцы карэкціровак падаткаў.