Удалы старт апазіцыі

Улады Малдовы паступаюць у найлепшых постсавецкіх традыцыях.

Масавыя народныя пратэсты ў цэнтры Кішынёва нагадалі, што на постсавецкай прасторы судовыя інстанцыі дагэтуль выкарыстоўваюцца для «карэкцыі» народнага волевыяўлення - тады, калі гэта не атрымліваецца зрабіць у выбарчых камісій. Пра гэта піша Віталь Портнікаў на сайце «Эспрэса».

Пратэсты звязаныя з нядаўнім скасаваннем Апеляцыйнай палатай выбараў мэра малдаўскай сталіцы Кішынёва. На выбарах перамог кандыдат ад непарламенцкай апазіцыі Андрэй Нестасэ, якому ўдалося абысці кандыдата ад партыі прэзідэнта-сацыяліста Ігара Дадона Ёна Чэбана. Менавіта Чэбан падаў у суд на Нестасэ, абвінаваціўшы яго ва ўдзеле ў перадвыбарчай кампаніі замежнікаў і ў закліку ісці на выбары ў дзень галасавання.

Абодва гэтыя пазовы былі адхіленыя ў судзе. Аднак Апеляцыйная Палата вызначыла інакш. Яна прызнала, што заклік удзельнічаць у выбарах у дзень галасавання - гэта агітацыя. Прычым абвінаваціла ў гэтым не толькі Нестасэ, але і Чэбана, які апублікаваў аналагічны заклік у сацыяльных сетках. Пры гэтым абодва кандыдаты не заклікалі галасаваць за сябе, яны толькі нагадвалі пра важнасць удзелу ў выбарах. Аднак гэтага выявілася дастаткова. І цяпер - калі Вышэйшая судовая палата пагодзіцца з довадамі Апеляцыйнай Палаты - вынікі выбараў могуць быць скасаваныя, а кандыдаты-парушальнікі да ўдзелу ў новых выбарах не дапушчаныя.

Непарламенцкая апазіцыя мяркуе, што ў судовым выраку вінаваты не кандыдат-сацыяліст, а алігарх Улад Плахатнюк, які з'яўляецца фактычным кіраўніком краіны і лідарам кіроўнай Дэмакратычнай партыі. Паслугамі партыі прэзідэнта проста скарысталіся - і ўжо не першым разам. Магчыма, прэзідэнту Дадону паабяцалі, што ў выніку пазову мэрам Кішынёва стане ягоны паплечнік. А потым пазбавіліся ад абодвух прэтэндэнтаў.

Ніякага палітычнага сэнсу ў гэтай пастанове няма. Мэр Кішынёва павінен быў бы заставацца на пасадзе ўсяго год, потым прайшлі б чарговыя выбары. (Гэтыя выбары звязаныя са скандалам вакол папярэдняга кіраўніка сталіцы Дорын Кіртаакэ). Больш за тое, дазволіць Нестасэ пакіраваць сталіцай да парламенцкіх выбараў - гэта зусім не падарунак. Дамагчыся рашучых змяненняў новы мэр усё адно не паспеў бы, затое выбаршчыкі б пераканаліся, што чараўнікоў у Малдове няма. А гэта дапамагло б і Плахатнюку, і Дадону.

Замест гэтага быў справакаваны масавы пратэст, калі тысячы грамадзян выйшлі на вуліцы сталіцы ва ўпэўненасці, што іх голас быў скрадзены карумпаваным судом. Сітуацыя нагадвае тое, што адбывалася ва Украіне ў 2004 годзе - з той толькі розніцай, што сам вынік выбараў не сфальсіфікаваны і яго спрабуюць змяніць з дапамогай судовых інстанцый. Тлумачэнні суддзяў не выклікаюць ніякага даверу – бо кожны разважны чалавек разумее, што заклік удзельнічаць у выбарах у сацыяльнай сетцы не можа ўспрымацца як агітацыя за канкрэтнага кандыдата. Тым больш камічна выглядае сітуацыя, калі пазоў супраць апанента падаваў кандыдат, які сам выступаў з аналагічным заклікам.

У выніку малдаўская ўлада сама стрэліла сабе ў нагу - у найлепшых постсавецкіх традыцыях. Для пазапарламенцкай апазіцыі бестэрміновы народны пратэст можа стаць не толькі абаронай вынікаў выбараў, але і ўдалым стартам парламенцкай перадвыбарнай кампаніі. А вось дэмакраты і сацыялісты рызыкуюць страціць Кішынёў - цэнтр малдаўскіх выбараў, самы вялікі горад краіны.

Уладу Плахатнюку і Ігару Дадону можа дапамагчы толькі здаровы сэнс і яшчэ Вышэйшая судовая палата - калі яна скасуе пастанову Апеляцыйнай Палаты. Тады ўладам можна будзе казаць пра перамогу дэмакратыі і здзіўляцца рэакцыі апазіцыі - ім мала хто паверыць, але тое, што яшчэ засталося ў іх ад рэпутацыі, яны выратуюць. Зрэшты, і ў гэтым выпадку апазіцыянеры ўжо не саступяць: большасць малдаван будзе ўпэўненая, што Вышэйшая судовая палата не змагла супрацьстаяць народнаму пратэсту.