Навошта вялікі князь Вітаўт дамагаўся мітраполіі ў Кіеве
3- 26.12.2018, 10:09
- 15,683
ВКЛ паспяхова спаборнічала з Масквой не толькі на палях бітваў.
У XV стагоддзі царква з'яўлялася значнай палітычнай адзінкай, таму спаборніцтва паміж Масквой і ВКЛ заканамерна насіла рэлігійную афарбоўку, піша «Літвін».
Вітаўт, які прыйшоў да ўлады ў 1392 годзе, імкнучыся ўмацаваць ўладу, спрабуючы вызваліць свае зямлі ад уплыву маскоўскага мітрапаліта, надумаў зацвердзіць у Літве самастойную незалежную кафедру. Адразу ж пасля смерці Кіпрыяна, маскоўскага мітрапаліта, вялікі літоўскі князь выслаў у Канстанцінопаль уласнага кандыдата на гэтую пасаду, біскупа Феадосія.
Аднак уплыў Васілія Дзмітрыевіча, маскоўскага кіраўніка, быў мацнейшы. На ягоную просьбу ў Расею выехаў будучы мітрапаліт грэцкі прадстаўнік Фоція. Вітаўту давялося пагадзіўся з такой пастановай. Аднак Фоцію была пастаўленая ўмова сталага пражывання ў Кіеве. Пасля перасялення таго ў Маскву вялікі літоўскі князь адправіў скаргу ў Канстанцінопаль аб запусценні Кіеўскай царквы і парушэнні Фоціем правоў вернікаў. Ён звярнуўся з просьбай выдаць Літве новага, больш вартага мітрапаліта.
Атрымаўшы адмову, Вітаўт засноўвае ў краіне ўласную Літоўскую мітраполію, якая павінна была стаць епархіяй Кіеўскай і ўсяе Русі. На скліканым к 1414 годзе Саборы Заходне-Рускіх біскупаў на пасаду мітрапаліта абіраецца балгарын Рыгор Цамблак. Яго дыяцэзія аддзяляецца ад Масковіі і мае ўласнае незалежнае кіраванне.
Пражываць новы мітрапаліт павінен толькі ў Літве, у Вільні або Наваградку. У якасці кафедральнага базілікі прызначаецца Прачысценская. Далей Вітаўт марыў аб'яднаць уласную царкву з Рымам. Аднак спроба князя вывесці сваіх падданых з падпарадкавання расейскай епархіі была няўдалай.
Масква не прыняла новага мітрапаліта. Рыгора залічылі ў вераадступнікі, які ўступіў у змову з Папам. У тыдзень праваслаўя яго імя нават згадвалася ў ліку праклятых. Але, хоць Цамблак і ездзіў на загад вялікага князя ў 1418 годзе ў Канстанцінопаль, падпарадкавацца Папу не пажадаў, паказаўшы, што прыбыў толькі на загадзе кіраўніка сваёй краіны. Яднанню царквы з Рымскім пасадам ён запрацівіўся. Далей Рыгор, баючыся цкаванняў, перабраўся ў Сербію і жыў у мясцовым манастыры.
Вітаўт з часам, мабыць, змірыўся з Маскоўскай мітраполіяй і Фоціем. Сведчаннем гэтаму з'яўляюцца дамова з Цверы ў жніўні 1427 года, замірэнне з Ноўгарадам, Псковам, разанскім князем і кіраўніком верхнеокскіх зямель.
Да 30-х гадоў на пасаду кіеўскага мітрапаліта было вылучана адразу тры чалавекі. Патрыярх Язэп II прапанаваў кандыдатуру смаленскага епіскапа Герасіма і нават узвёў яго ў адпаведны сан. Аднак Масква новага ўладара таксама не прызнала, абвінаваціўшы яго ў саюзе з каталікамі.
У 1436 годзе патрыярх прапанаваў на пасаду мітрапаліта адукаванага і набожнага Ісідара. Акрамя праваслаўнага тытула, папам Яўгенам IV яму быў выдадзены тытул кардынала. Такім чынам рымская царква цалкам прызнала кананічнасць праваслаўя. Аднак у Маскве у 1441 годзе Ісідара арыштавалі, запатрабаваўшы адрачэння ад хаўрусу супраць мусульман.
На саборы расейскіх епіскапаў без якога-небудзь ведама патрыярха-ўніята на гэтую пасаду быў вылучаны ўласны святар з Разані Ёна. З таго часу з залежнасцю ад Канстанцінопаля было скончана, і мясцовая аўтакефалія стала цалкам аўтаномнай. Прыёмнікі мітрапаліта абіраліся ўжо толькі ў Маскве. Прызнанне на сусветным узроўні царква Маскоўская і ўсяе Русі атрымала толькі на Саборы 1590 года.