Генадзь Фядыніч: Касуйце прымусовую працу, інакш народ скасуе гэтую ўладу

У рэгіёнах Беларусі спее велізарнае абурэнне.

З нагоды Міжнароднага дня салідарнасці працоўных сайт Charter97.org пагаварыў з лідарам незалежнага прафзвязу работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці (РЭП) Генадзем Фядынічам.

- Якія праблемы цяпер больш за ўсё хвалююць беларускіх рабочых? Хто часцей за ўсё звяртаецца па дапамогу ў прафзвяз РЭП і з якімі пытаннямі?

- Апошнія два месяцы ў наш прафзвяз звярнулася процьма людзей.

Большасць зваротаў звязаныя з трыма праблемамі.

Па-першае, гэта нявыплата грошай за ўмову найму. Людзей проста падманваюць, не выплачваючы ім заробак. Як правіла, ужо ў самым пачатку работнікам прапануюць няправільна складзеныя ўмовы найму. Людзі не ведаюць, як павінен афармляцца такі дакумент, і гэтым карыстаюцца розныя арганізацыі і наймальнікі.

Другая група тых, каму мы часта дапамагаем - гэта матэрыяльна адказныя асобы ў крамах, каапзвязах ды іншых месцах, дзе сталае абарачэнне значных сум грошай. І часта нястачы ў гэтых установах «вешаюць» менавіта на такіх людзей, не занураючыся ў падрабязнасці. Але калі разабрацца, то ў многіх выпадках гаворка ідзе пра такія нястачы, што нават калі б бедны загадчык гаспадаркі або кладаўшчык вывозіў усе і дзень і ноч на аўто, то ўсё адно б не «скраў» бы на такую суму. Людзі проста становяцца закладнікамі створанай у Беларусі сістэмы.

Трэцяя важная праблема – гэта тое, што людзі, якія працуюць паводле кантракту, не могуць звольніцца, калі хочуць памяняць працу на больш высокааплатную. Іх не звальняюць, спасылаючыся на дэкрэты Лукашэнкі №5 і №29.

Гэта і ёсць тая «трыяда» праблем, з якой беларускія рабочыя звяртаюцца да нас больш за ўсё. Да яе трэба дадаць «дармаедскія» пытанні-звароты тых, хто трапіў у так званыя «спісы незанятых у эканоміцы».

- Юрыст прафзвязу РЭП Леанід Судаленка казаў, што ў рэгіёнах за вакансіі на 300 рублёў становяцца чэргі. Улады ж называюць зусім іншыя лічбы «сярэдніх заробкаў». Як выглядае рэальная сітуацыя з заробкам і працай у нашай краіне?

- Разумееце, сістэма афіцыйнай статыстыка і ў Беларусі зусім не адлюстроўвае рэальнай сітуацыі з заробкам. І наймальнікі актыўна карыстаюцца сітуацыяй, якая ўзнікла ў краіне.

У Беларусі ўстаноўлены мінімальны спажывецкі бюджэт. Ён роўны 451 рубель. Паводле вызначэння, гэта грошы, якія павінны быць выдаткаваныя на асноўныя спажывецкія і сацыяльна-культурныя патрэбы чалавека.

Дык вось, узнікае пытанне: чаму тарыф першага разраду - не 451 рубель? І чаму наймальніку законам ўстанаўліваюць суму мінімальнага заробку 330 рублёў? Пры гэтым мы фіксуем процьму фактаў, калі людзі атрымліваюць 280, 290, 300 рублёў. Ну гэта ж здзек з работніка!

Калі б мінімальны заробак не мог быць меншы за стаўку першага разраду, гэта значыць 450 рублёў, то на чацвёртым разрадзе працоўны атрымліваў бы як мінімум 500 рублёў незалежна ад рэгіёна.

Што - гэта нейкае завоблачнае патрабаванне? Што, дзяржава гэта не ў стане зрабіць? Адразу згалее?

Гэта можна зрабіць - і я нават скажу, як. Трэба проста скараціць дзяржаўныя выдаткі на чынавенскі апарат. Столькіх міністэрстваў, ведамстваў, міліцыі, розных дзяржаўных службоўцаў на душу насельніцтва, як у Беларусі, не трэба ніводнай краіне.

Але ўлада не хоча гэтым займацца. У выніку ўвесь гэты апарат сядзіць на шыі ў рабочага - як у прыказцы: у калгасе добра жыць- адзін робіць, сем ляжыць. Пра якую тады «сацыяльна-арыентаваную» дзяржаву можна казаць? Сёння Беларусь - антысацыяльна-арыентаваная дзяржава.

- Праз нізкія заробкі людзі з'язджаюць на заробкі - а на радзіме іх запісваюць у «дармаеды». Што вы думаеце аб вяртанні дэкрэта аб «дармаедах» і як з ім змагацца?

- Па-першае, дэкрэты аб «дармаедах» №1 і №3 павінны быць скасаваныя, і як мага хутчэй.

Тыя беларусы, якія сёння працуюць у Польшчы і Расеі, дасылаюць на радзіму мільёны даляраў. І гэтыя грошы выдаткоўваюцца на падтрыманне эканомікі Беларусі. Акрамя таго, розныя гандлёвыя нацэнкі, ПДВ – гэта ўсё аплачваецца з кішэні насельніцтва, у тым ліку і тых людзей, якія працуюць за мяжой і аддаюць заробак сваім сем'ям.

Яны тут, з намі, яны працуюць на карысць Беларусі. І трэба быць удзячным гэтым людзям за тое, што яны высылаюць грошы сем'ям. Калі б і гэтых мільёнаў даляраў не было, тады б пакупніцкая здольнасць насельніцтва паменшылася яшчэ б у разы.

Няўжо ўраду гэта не зразумела? Калі не зразумела – значыць, павінен быць іншы ўрад, іншая ўлада, якой гэта будзе зразумела.

Людзей у Беларусь трэба вяртаць. І ёсць толькі адзін спосаб: матывацыя ў працы годнымі заробкамі. Калі не атрымліваецца адразу стварыць умовы, каб чалавек зарабіў сваю 1000 даляраў, як у Польшчы, трэба ісці да гэтага паэтапна: хай ён спачатку запрацуе 600-800 даляраў, але будзе жыць з сям'ёй і ведаць, што сітуацыя патроху мяняецца да лепшага.

А ад таго, што з'ехалі высокакваліфікаваныя работнікі, будзе пакутаваць якасць вырабленай у Беларусі прадукцыі - і ў будаўніцтве, і ў прамысловасці, і ўсюды. Таму што праз сённяшнюю ўладу мы страчваем найлепшых. І гэта - факт.

- Міжнародныя арганізацыі не раз білі трывогу, што ў Беларусі выкарыстоўваецца прымусовая праца. Якія менавіта формы прымусовай працы выкарыстоўваюць беларускія ўлады?

- Тут варта ўспомніць, што чалавеку ў Беларусі практычна немагчыма звольніцца да заканчэння тэрміну кантракту. Беларуса фактычна прымушаюць працаваць за капеечныя заробкі на адным і тым жа працоўным месцы.

Натуральна, што міжнародная арганізацыя працы (МАП) і сусветная грамадскасць разглядаюць гэта як прымусовую працу.

Ужо даўно пераспеў момант, калі трэба было тэрмінова касаваць дэкрэты Лукашэнкі №29 і №5. Людзі павінны працаваць паводле бестэрміновых працоўных дамоў. Згодна з Канстытуцыяй, права на працу чалавек вызначае самастойна: ён шукае сабе найлепшае месца, якое адпавядае ягоным запытам і патрэбам у развіцці.

Чаму ў Беларусі чалавек павінен усё жыццё гібець на кантракце, укладзеным толькі ў інтарэсах наймальніка і дзяржавы? Мала таго, што кантракты ўкладаюць толькі на год - і ў людзей кожны год кожны адбываюцца нервовыя зрывы праз стрэсы - дык яшчэ і не дазваляюць пераходзіць на месца, дзе чалавек можа больш зарабіць і тым самым больш ўкласці ў эканоміку.

Таму так, у Беларусі ёсць прымусовая праца ў чыстым выглядзе, і мы будзем змагацца з гэтай з'явай разам з МАП.

Дэкрэты Лукашэнкі павінны быць безумоўна скасаваныя. На тэрміновых кантрактах павінны працаваць толькі пэўныя катэгорыі людзей: гэта кіраўнікі прадпрыемстваў, бухгалтары і тыя, хто прыходзяць на замену часова адсутным работнікам (напрыклад, якія знаходзяцца ў дэкрэтным адпачынку).

Усе астатнія павінны працаваць паводле бестэрміновых працоўных дамоў. І тое, што сёння прапануе афіцыйная Федэрацыя прафзвязаў (ФПБ) - гэта спроба падмануць рабочых. Яны хочуць, каб спачатку з работнікамі ўклаўся кантракт на год, а потым, калі ўсё добра - доўгатэрміновы або бестэрміновы кантракт. Годзе гуляць у гэтыя гульні! Кантракты, прымусовая праца і дэкрэты №5 і №29 павінны быць скасаваныя.

Усе гэта выдатна разумеюць. Выспеюць - калі скасуюць дэкрэты Лукашэнкі разам з гэтай уладай. Тут трэцяга не дадзена: альбо ўрад скасуе гэтыя дэкрэты, альбо народ скасуе гэтую ўладу.

- У Беларусі перыядычна ўспыхваюць стыхійныя незадаволенасці працоўных сваім становішчам. Як зрабіць так, каб гэтая глухая незадаволенасць перарасла ў арганізаваны пратэст?

- Усялякі пратэст не можа з'яўляецца абсалютна стыхійным мерапрыемствам. Заўсёды і ўсюды ёсць нефармальныя лідары. Таму задача ў тым, каб аб'яднаць гэтых нефармальных лідараў і выпрацаваць агульныя патрабаванні да ўладных структур.

Калі яны пачнуць выконваць гэтыя патрабаванні - значыць, гэтыя людзі выконваюць волю народа. Згодна з Канстытуцыяй, улада ў краіне павінна належаць народу. Сёння ж улада ў Беларусі належыць чыноўнікам Лукашэнкі, якія праз сваю недальнабачнасць імкнуцца не дапусціць уплыву народа на прыняцце пастаноў у краіне.

Нават для таго, каб выйсці на мірную акцыю пратэсту, яны патрабуюць ад людзей заплаціць 3-4 тысячы даляраў. Вы што, хлопцы, знарок гэта робіце, каб загнаць праблему ўнутр?

Загнаць. А я вам скажу: калі спружына моцна сціскаецца ў адзін бок, яна мае эфект расціскацца ў іншы бок. Калі хто-небудзь хоча праверыць гэты эфект на сабе – прыйдзе час, праверыце.

Нельга з народам так абыходзіцца. Нельга ў народзе бачыць люмпенаў. Народ наш пісьменны. Калі ён стрыманы - гэта не значыць, што ён безыніцыятыўны.

Праедзьце па рэгіёнах: незадаволенасць уладай там каласальная. Такога яшчэ не было ў найноўшай гісторыі Беларусі.

- Што б вы хацелі сказаць беларускім рабочым у Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных?

- Хацеў бы, каб усе памяталі: 1 траўня – гэта свята працы. Гэта Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных. І салідарнасці трэба вучыцца, як калісьці вучыліся чытаць па буквары.

Салідарнасць сама па сабе не прыходзіць. Не павінна цяпер быць чужога болю і чужых праблем у працоўнага класа. Калі мы навучымся падтрымліваць адзін аднаго і праяўляць салідарнасць са Светлагорскам, Берасцем, рэгіёнамі і маленькімі гарадамі – людзі адчуюць, што яны жывуць у агульнай вялікай сям'і беларускіх грамадзян, якія ведаюць сабе кошт.

Таму я хачу сказаць беларускім рабочым: за свае правы трэба змагацца, іх так проста ніхто ніколі не даваў і даваць не будзе.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]