29 сакавiка 2024, Пятніца, 2:50
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

«I ўсё ж мы дойдзем, дойдзем мы да Беларусі!»

1
«I ўсё ж мы дойдзем, дойдзем мы да Беларусі!»

Сёння-дзень памяці пра Ніла Гілевіча.

Вялікі беларускі паэт памёр 29 сакавіка 2016 года.

«Наша Нiва» нагадала пра важныя старонкі біяграфіі народнага паэта Беларусі Ніла Гілевіча.

Змяніў імя Нінэль на Ніл

Хлопчык у сям'і Сямёна Пятровіча і Кацярыны Міхайлаўны Гілевіч нарадзіўся 30 верасня 1931 года. Бацькі надумалі назваць сына Нінэль (гэта значыць «Ленін» наадварот). У будучыні Гілевіч зменіць гэтае імя на гучнае «Ніл».

Бацька паэта быў старшынём сельсавета.

Гілевіч распавядаў у інтэрв'ю, што падчас акупацыі ў школу практычна не хадзіў. Аднак у рукі тады час ад часу трапляў часопіс «Беларуская школа», дзе падлетак прачытаў верш Алеся Гаруна «Ты, мой брат, каго зваць беларусам, роднай мовы сваёй не цурайся, як не зрокся яе пад прымусам, так і вольны цяпер - не зракайся!». Там жа ён пачаў знаёміцца з паэмай «Новая зямля» Якуба Коласа.

Свой першы верш «Яблынька» напісаў у 1947 годзе ў 15-гадовым узросце. Пасля вайны працаваў сельскім паштальёнам. Паступіў спачатку ў педагагічную вучэльню, а пазней - у педінстытут. З 1954 года чалец Саюза пісьменнікаў СССР.

Брат Гілевіча таксама вядомы як беларускі пісьменнік пад псеўданімам Мікола Гіль.

Чым ганарыўся і чаго саромеўся

«Я правільна рабіў (чым і ганаруся), калі ўсё жыццё супрацьстаяў трунарам і магільшчыкам Беларусі, абараняў нашую мову, калі яе прыніжалі, здзекаваліся з яе, душылі, змагаўся за яе права панаваць на той зямлі, дзе ёй было наканавана ў глыбіні стагоддзяў прарасці і скрозь то лютыя маразы, то страшныя засухі выжыць», - казаў Ніл Сямёнавіч у інтэрв'ю СМІ.

А якіх учынкаў саромеўся? Кажа, што ніякіх, але няёмкасць адчуваў за верш, напісаны на смерць Іосіфа Сталіна ў 1953 годзе. «Ну не магу сказаць, што сорамна, бо я не хлусіў, а ў той час сапраўды так думаў, і не ўяўляў, што можна думаць інакш», - распавядаў паэт на сустрэчы з чытачамі ў Маладзечне.

Не пазбягаў удзелу ў палітыцы

Ніл Гілевіч ніколі не пазбягаў удзелу ў грамадскай дзейнасці. Быў дэпутатам Вярхоўнага Савета (1985-1996). Паэта паважала партыйная наменклатура, гэта дапамагала яму ў прасоўванні «Закона аб мовах». Гілевіч з'яўляўся старшынём камісіі, якая займалася распрацоўкай гэтага закона. 26 студзеня 1990 «Закон аб мовах» быў прыняты і беларуская мова стала адзінай дзяржаўнай у краіне. Праўда, усяго толькі на пяць гадоў.

Быў адным са стваральнікаў і першым старшынёй ТБМ (Таварыства беларускай мовы - Таварыства беларускай мовы), лічачы яго адной з найважнейшых спраў свайго жыцця.

На выбарах 2001 года падтрымлівае Уладзіміра Ганчарыка, у 2006 - Аляксандра Казуліна. Выступаў у абарону маладафронтаўцаў, калі на іх пачаўся ціск, абараняў газеты «Народная воля» і «Наша Ніва», калі над імі навісла пагроза ў 2011 годзе.

Аўтар знакамітага «Сказ пра Лысую гару»

У 1975-м у спісах з'явілася ананімная паэма «Сказ пра Лысую Гару». Пад ёй стаяў подпіс «Францішак Вядзьмак-Лысагорскі». «Быў час, быў век, была эпоха...», - хто цяпер не ведае гэтых радкоў з паэмы.

У паэме не было прыкмет дысідэнцтва, аднак у некаторым сэнсе яна стала культавай. У сатырычнай манеры невядомы аўтар апісваў побыт пісьменнікаў у садовым паселішчы літаратараў каля Лысай Гары пад Менскам.

Астрэйка, той, што ў сотнях песняў

Уславіў некалі будан,

За кожнай кроквай клікаў цесляў:

— Ну, злазьце, хлопцы, кроплю дам!

Стары празаік Аляксееў —

Ён генерал сапраўдны быў:

Не ставіў хаты, град не сеяў —

Склеп-бомбасховішча зрабіў.

Паколькі проза не даецца,

Дык сакратар СП Ткачоў

Уцёк на ўчастак выдавецтва,

Сказаўшы: «Прэч ад стукачоў!»

Вось невялікі ўрывак з гэтага твора. Аўтар не пашкадаваў нікога.

У 2003 годзе Ніл Гілевіч нечакана абвясціў пра сваё аўтарства і пра тое, што сюжэты з садовага жыцця яму падкідваў Мікола Аўрамчык. Сам Аўрамчык вельмі пакрыўдзіўся на такія словы. Ён сцвярджае, што паэму яны пісалі супольна з Гілевічам. Вось так была раскрытая адна з патаемных таямніц беларускай літаратуры.

Напісаў усімі ўлюбёныя гіты

Ніл Гілевіч - аўтар рамана ў вершах «Родныя Дзеці». Усім вядомыя песні на яго вершы.

«Вы шуміце бярозы» («А я лягу-прылягу»)

«І усё ж мы дойдзем, дойдзем мы да Беларусі!»

За векам век плыве-цячэ,

А мы ідзем, ідзем… I што ж?

О, як далёка нам яшчэ

Да Беларусі!

Ужо няўсцерп нам крыж пакут,

I мы крычым, крычым, але —

Не дакрычаліся пакуль

Да Беларусі.

А можа быць, яна — міраж,

I ўсе мы трызнім? Бо чаму ж

Не далятае голас наш

Да Беларусі?

Відаць, пракляцця знак ляжыць

На нас ад роду, і таму

Так цяжка шлях нам церабіць

Да Беларусі.

Равуць вятры, грымяць грамы,

Пыл засціць вочы нам, і ўсё ж,

I ўсё ж мы дойдзем, дойдзем мы

Да Беларусі!..

Напісаць каментар 1

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках