28 сакавiка 2024, Чацвер, 16:00
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Па хвалі нашай памяці

25
Па хвалі нашай памяці
ІРЫНА ХАЛІП

Краіна, пра якую мы марым, абавязкова будзе.

Калі кніжныя шафы перапаўняюцца, я кожны раз спрабую пасартаваць кнігі, расставіць іх так, каб нарэшце ўсё змясціліся. У мяне няма антрэсоляў і іншых карысных каморак, куды можна змяшчаць усё лішняе. Таму даводзіцца ўшчыльняць кнігі, як жыхароў у камуналцы.

Днямі ў чарговым парыве ўшчыльнення я пачала перагортваць кнігі, якія выйшлі пасля 19 снежня 2010 года. Тады іх выйшла некалькі - з дакументамі, партрэтамі, біяграфіямі. Адкрыўшы адну з гэтых выдатна выдадзеных кніг, убачыла партрэт Арцёма Грыбкова, асуджанага за Плошчу. І стала страшна. Таму што я пра яго забылася. А вы хіба не забыліся?

Цяпер вось успамінаю, што Арцёма Грыбкова няма з намі ўжо шэсць гадоў. Сёлета яму споўнілася б трыццаць. Пасля вызвалення ён пражыў зусім нядоўга - у снежні 2012 года загінуў у аўтакатастрофе, назаўжды застаўшыся дваццацітрохгадовым. Засталася цяжарная жонка Святлана, якая праз паўгода нарадзіла хлопчыка. Успамінаю, як Юля Сцяпанава ў офісе БНФ праводзіла марафон салідарнасці і збірала дапамогу для ўдавы і малога. Грошы, памперсы, дзіцячае адзенне, цацкі - усё гэта сабралі тады яшчэ неабыякавыя беларусы. А потым забыліся.

Хіба памятае хто-небудзь сёння, як Алег Бябенін з усіх сіл супраціўляўся, калі яго, тады яшчэ зачахлага інтэлігента-акулярыка, некалькі ўкормленых міліцыянтаў спрабавалі зацягнуць у міліцэйскую машыну? Мы ўжо ўсе сядзелі ўнутры, а Алег працягваў супраціўляцца. Гэта быў 1997 год, спантанная акцыя салідарнасці з Паўлам Шараметам, які сядзеў у турме. Вось так, яшчэ і Павел... Павел, які бясстрашна крочыў праз дзірку ў беларускай мяжы і які выдаў гэты запіс у эфір, ведаючы, што можа быць арыштаваны.

А Віктар Івашкевіч, цалкам хворы, на мыліцах, упарта ідучы на акцыю пратэсту? Не паспяваць-паскакаць на свяце, а біцца за свабоду і за краіну. Віцька, які часам выходзіў на плошчу зусім адзін, і стаяў з двума сцягамі - беларускім і еўрапейскім. Калі б Хартыя не назвала сваю прэмію імем Віктара Івашкевіча, многія б памяталі, хто гэта?

Цяпер ужо напэўна забыліся і пра тое, як вогненна-рудая Хрысціна Шацікава аднойчы летнім вечарам з'явілася раптам на асвятляльнай вышцы каля віцебскага амфітэатра і ўсталявала там бел-чырвона-белы сцяг. О, як радаваліся тады віцебчукі! «Глядзіце, - крычалі, - гэта ж наш сапраўдны сцяг!» Потым сцяг злупілі, Хрысціну, як гэта звычайна з ёй здаралася, павезлі ў міліцыю. Хто сёння гэта памятае?

Хрысціна Шацікава, як і Арцём Грыбкоў, памерла ў 2012 годзе. А ейны стрыечны брат Зміцер Завадзкі - і таго раней. Чаго, уласна, я патрабую, якой памяці, калі вырасла ўжо цэлае пакаленне тых, хто нарадзіўся пасля гэтых выкраданняў і забойстваў? Многія юныя аператары наогул думаюць, што Завадскі - гэта хтосьці, хто стаяў ля вытокаў тэлевізіі. Ды і пра Ганчара з Захаранкам памятаюць ужо не ўсе. Гэта значыць быццам і памятаюць, што былі такія людзі, але якую ролю яны адыгралі ў барацьбе за свабодную Беларусь і за што іх забілі, - не адкажуць. «Нешта там з палітыкай быццам бы звязана».

Усё забываецца, страчваецца сярод новых падзей, пакрываецца пылам, як старое люстэрка. Але ж у гэтым люстэрку - не толькі героі Беларусі, якія пайшлі ад нас, але і мы з вамі, і ўсё, што было перажытае намі да і пасля.

Давайце будзем пра іх памятаць. Каб не выпадкова ўпала з паліцы кніга раптам нагадала і прысароміла - «ён жа быў сапраўдным героем, як можна было яго забыць!» - а ўласная памяць працавала, як дасканалы механізм. Бо не можа быць новых герояў у краіне, дзе не памятаюць герояў, якія сышлі. Іх, новых, у такой краіне і зямля не народзіць.

Беражыце іх памяць, не дазваляйце гультаяватаму забыццю знішчыць імёны нашых герояў. Шукайце сувязь падзей свайго жыцця з імі, чапляйцеся за ўласныя ўспаміны тых дзён: снег на вуснах, абцас, які захрас у бруку, выпадковы погляд у метро, пах дрэва, раптоўны пролівень, ад якога давялося хавацца пад брылём чужога пад'езда, нечаканая сустрэчу, дакучлівая прастуда, сон пра нешта добрае...

І тады яны, героі, якія сышлі, назаўсёды застануцца ў люстэрку разам з намі, і люстэрка то не пакрыецца ні пылам, ні паўцінай, ні расколінамі. Там мы ўсе будзем разам. Маладыя і выдатныя, як тая краіна, пра якую марым і якая яшчэ абавязкова будзе.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Напісаць каментар 25

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках