Ці можна было прадухіліць напад з нажом у Стоўбцах?

Педагог і псіхолаг распавялі, чаму dерсія ўладаў не вытрымлівае крытыкі.

Трагедыя ў Стаўбцоўскай школе, у якой загінулі yастаўніца і 11-класнік, узрушыла не толькі ўвесь гарадок, але і многіх беларусаў. Аднагодкі, педагогі і бацькі называюць затрыманага паводле абвінавачвання ў забойстве вучня ціхім і замкнёным хлопчыкам, ад якога ніхто не чакаў агрэсіі, піша «Завтра твоей страны».

Што не так з падлеткамі

Школы, як могуць, працуюць са спыненнем стандартных правапарушэнняў, мяркуе педагог і пісьменніца Ганна Севярынец. Але прадухіліць няштатныя і трагічныя сітуацыі з падлеткамі амаль немагчыма, бо, з аднаго боку, іх практычна нерэальна спрагназаваць, з другога – у большай ступені гэта залежыць ад сям'і і грамадства агулам.

Разам з фізіялагічнымі зменамі, якія падлеткі не заўсёды паспяваюць усвядоміць і прыняць, змяняюцца іх сацыяльныя паводзіны, бачанне сябе і навакольных, кажа педагог-псіхолаг аддзела выхаваўчай працы з моладдзю Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Францішка Скарыны Арцём Забіран.

Падлетак пакутуе ад ацэнак навакольных і вельмі хваравіта рэагуе на ўсякую крытыку. Паралельна адбываецца самаідэнтыфікацыя, якая суправаджаецца зменамі ў школе і дома, дзе на яго ўскладаюць усё больш адказнасці, але прадаўжаюць ставіцца як да дзіцяці.

Маладзён не ведае і не разумее, што з ім адбываецца.

- Як правіла, у гэтым узросце дастаткова цяжка знайсці апору ў вонкавым свеце, асабліва калі дзіцяці не даюць «мыліц», на якія яно магло б абаперціся — дадае Ганна Севярынец.

Падлеткі часта нават у любячых сем'ях адчуваюць моцнае пачуццё адзіноты.

Складанасць гэтага перыяду сталення яшчэ і ў тым, што дарослы, які кантактуе з падлеткамі, не можа ацаніць наступствы сваіх слоў ці ўчынкаў, накіраваных на падлетка, кажа Ганна Севярынец. Асабліва гэта тычыцца хлопчыкаў, бо ў сілу асаблівасцяў арганізма ў іх менш магчымасцяў рэгуляваць перапады настрою і псіхалагічныя стану.

Недастатковы кантакт з бацькамі, адсутнасць упэўненасці ў тым, што яго прымуць усякім, недахоп бацькоўскага цяпла і клопату, могуць негатыўна адбіцца на ўнутраным стане падлетка або юнака, мяркуюць псіхолагі. І практычна ўсякая сітуацыя можа негатыўна адбіцца на ягоных паводзінах.

Калі ў дзіцяці не склаліся яскрава выяўленыя даверныя стасункі з бацькамі, у яго з'яўляецца шмат падлеткавых таямніц. І гэта ўласціва ўсім падлеткам, кажа Арцём Забіран. Схільнасць уплыву чужога меркавання можна выкарыстоўваць яму на карысць - да прыкладу, у спорце або хобі. Гэтая ж прычына можа быць шляхам у «дурную» кампанію.

Дарослыя і ўлады перакладаюць адказнасць на кіно і відэагульні

Суразмоўцы «Завтра твоей страны» не ўважаюць сацыяльныя сеткі, Інтэрнэт і іншыя сучасныя інфармацыйныя каналы адназначнай праблемай у фармаванні падлеткаў як асоб (менавіта гэтыя фактары былі названыя прычынай трагедыі ў Стоўбцах у заяве кіраўніцы адміністрацыі Лукашэнкі Наталлі Качанавай – рэд.).

- Я не часта сутыкаўся з пацвярджэннем таго, што гвалт у відэагульнях прыводзіць да гвалту ў рэальным жыцці. Імкненне вінаваціць Інтэрнэт, кіно і відэагульні - гэта, хутчэй, зняцце адказнасці дарослых з сябе. Раней не было відэагульняў і ва ўсім вінавацілі рок-музыку, а калі не было рок-музыкі, вінавацілі фільмы-вестэрны, у якіх страляюць, - кажа Арцём Забіран.

Самі па сабе сацыяльныя сеткі - выдатны інструмент, які адыгрывае пазітыўную ролю ў стасунках падлеткаў. Да прыкладу, так ім лягчэй знайсці аднадумцаў або атрымаць падтрымку ад людзей, з якімі яны не побач, мяркуе Ганна Севярынец. Але тое, што сучасная эстэтызацыя забойства і яго масавы вынас на ўсеагульны агляд сталі чыннікам культуры, яна называе безадказным паводзінамі дарослых.

- Вядома, для культуры не павінна быць табуяваных тэм. Але масавая культура, асабліва, арыентаваная на дзяцей і падлеткаў, гэта вялікая рызыка. З ацэнкай дэманстрацыі забойства можа справіцца дарослы чалавек. А падлетак, які знаходзіцца ў стане непаразумення з усім светам, на гэта не здольны, — адзначае Ганна Севярынец.

Галоўная рэкамендацыя бацькам - мець стасункі

Настаўнікі часцей за ўсё звяртаюць увагу на вучняў, якія парушаюць дысцыпліну. Але ў сацыяльных дачыненнях гэтыя дзеці найменш небяспечныя як раз таму, што яны дэманструюць свае эмоцыі і перажыванні. Парушэннем дысцыпліны яны сігналізуюць, што тут ім дрэнна, няўтульна, падкрэслівае Ганна Севярынец.

Прадбачыць і папярэдзіць трагічныя падзеі школа практычна не ў стане. Хоць педагог перакананая, што настаўнікам важна звяртаць увагу не толькі на бунтароў, але і на тых школьнікаў, з якімі «незразумела што адбываецца».

Гісторыі падзей трагічных злачынстваў у розных краінах паказваюць, што часцей за ўсё іх учыняюць ціхія і замкнёныя, якія не дзеляцца сваімі перажываннямі і болем. Але педагогу-псіхолагу складана заўважыць праблемы ў канкрэтнага вучня, прызнае Арцём Забіран.

- Норма на аднаго педагога-псіхолага 500 дзяцей. Ён проста фізічна не можа ахапіць усіх вучняў. Часцяком даводзіцца працаваць асабліва на запыт класнага кіраўніка або бацькоў — - распавядае псіхолаг.

Спецыяліст падкрэслівае, што часцей за ўсё складанасці ў паводзінах ідуць з сям'і – і не абавязкова ў відавочна праблемных, але і ў паспяховых.

- Дзіця можа быць ціхім і спакойным, накормленым, апранутым і абутым, з добрым кампутарам, але не мець кантактаў з мамай. Таму яна можа не ведаць, што ў яго жыцці адбываецца. Бо ён не прывык распавядаць аб сваіх перажываннях, — прыводзіць прыклад Арцём Забіран.

Псіхолаг рэкамендуе бацькам больш гутарыць з дзецьмі, не кантралюючы кожны іх крок, але паказваючы, што маме і тату можна давяраць. Калі ў дзіцяці складваецца крызісная сітуацыя, і яно можа пра гэта расказаць бацькам, то разам яны знойдуць выхад, магчыма, папярэджваючы трагічную развязку.