У беларусаў будуць забіраць нерухомасць для «сяброў» Лукашэнкі?

Улада дзейнічае метадамі аферыстаў з 1990-х.

4 верасня Лукашэнка падпісаў новы ўказ №357 «Пра пустыя і старыя дамы».

Згодна з указам, пустыя дамы будуць выяўляцца на працягу паўгода, і, калі ўладальнік не «пацвердзіць дзеяннямі» жаданне прывесці дом і ўчастак у парадак і «выкарыстаць па прызначэнні», дом пойдзе з малатка або пад бульдозер на працягу года.

Што на самой справе можа хавацца за такой туманнай фармулёўкай? На пытанні Charter97.org адказвае прадстаўнік Беларускага Нацыянальнага Кангрэсу ў Слоніме, грамадскі актывіст Віктар Марчык.

- Пустыя, згодна з указам Лукашэнкі, цяпер будуць лічыцца дамы, у якіх на працягу трох гадоў ніхто не пражываў. Аднак вырашаць, ці пустуе дом ці не, будзе камісія з міліцыі і чыноўнікаў на падставе апытання суседзяў. Навошта ўладам гэта спатрэбілася і да чаго можа прывесці?

- Дастаткова проста праехаць па трасе ад аднаго райцэнтра да іншага, каб убачыць: беларуская вёска вымірае. Калі быць справядлівым, улады самі прывялі яе да такой сітуацыі. Але, як той казаў, свята месца пуста не бывае: сельскія дамы становяцца лецішчамі для тых, хто атрымаў іх па спадчыне або купіў за прымальны кошт.

Гэта новы тып беларускага дачніка. Як правіла, гэта дастаткова прагрэсіўны гарадскі жыхар, які не чакае ад дзяржавы ўчастка, як у СССР, а набывае пусты вясковы дом не дзеля рытуальнага корпання на градках, а для адпачынку, сустрэч з сябрамі сям'і ці нейкіх творчых ініцыятыў. Можна сказаць, што гэта беларускі сярэдні клас, які муляе вочы беларускаму чыноўніку старой загартоўкі.

Бо на такой дачы новага тыпу можна, не дай Бог, пачаць рабіць нешта крамольнае, тое што не супадае з ідэалогіяй. Успомнім, напрыклад, хутар Шаблі, дзе праходзіў фэст і які ў выніку некалькі разоў спалілі. Уладам такія сучасныя дачнікі не патрэбныя. Бо загарадны дом, па іх паняццям, статусная рэч, якую дзяржава павінна выдаваць «сваім» за асаблівыя заслугі.

Чаму склад камісій такі дзіўны? Чыноўнікі, міліцыя... Што гэта за метад такі - апытваць у суседзяў? Зразумела, што мясцовыя вясковыя жыхары ва ўсім залежаць ад мясцовай жа ўлады, якая і ўвойдзе ў гэтыя камісіі. У выніку на дом любога гарадскога «дачніка» новага тыпу могуць сказаць: там ніхто не жыве.

Думаю, ад гэтага ўказа пацерпяць у першую чаргу вось такія гарадскія жыхары, якія трымаюць дом у вёсцы для «нестатутных» з пункту гледжання ўлады мэтаў.

- Але ва ўказе гаворыцца, што камісіі будуць праводзіць свае рэйды не толькі па вёсках, дзе сапраўды шмат лядашчага жылля, але і па гарадах і нават Менску. Як вы гэты аспект пракаментуеце?

- Менская нерухомасць, нават калі знаходзіцца ў аварыйным стане, вельмі дарагая. Асабліва прывабныя зямельныя ўчасткі, на якіх стаяць дамы менчукоў у трэцім, чацвёртым і гэтак далей пакаленні. Яны каштуюць велізарных грошай.

Відавочна, што гэты ўказ выдаваўся з мэтай палегчыць рознага роду «сябрам» Лукашэнкі, накшталт сербскіх бізнэсоўцаў-забудоўшчыкаў Карычаў, забіраць у карэнных мінчукоў самыя «смачныя» ўчасткі сталічнай нерухомасці.

Схема простая і нахабная, як у аферыстаў з 90-х: спачатку робяць дакументы аб тым, што дом у неналежным стане. Камісія ж складаецца з чыноўнікаў і міліцыі і можа «націснуць» на суседзяў. Затым дом пускаюць пад бульдозер і ўчастак прадаюць патрэбным людзям праз «аўкцыён». А ці заплацяць за гэта гаспадару? Нават калі і заплацяць, то нейкія капейкі - па «ацэначнаму» кошту дома ў нібыта аварыйным стане. Вось, ён фільм «Левіяфан» - у дзеяннi. У Беларусі, практычна ў цэнтры Менска, дзе ёсць яшчэ шмат прыватнага сектара.

Абурае дзікунства гэтай фармулёўкі - «пусты» дом. Спадары з Драздоў, запомніце: дом, у якога ёсць юрыдычны гаспадар, не можа быць «пустым». Ён камусьці належыць, жывому і канкрэтнаму чалавеку. Дамоў, як у вашым ўказе, у прыродзе практычна няма. Нават калі гаспадар памёр, нармальная ўлада будзе шукаць яго законных спадчыннікаў - у якім бы стане дом не знаходзіўся.

Гэта - прыватная ўласнасць, і не вам вырашаць, ці можна яе адабраць за непрэзентабельны знешні выгляд. Паклапаціцеся лепш пра свае палацы - ці ўсё з імі добра? Ці ўсё законы былі выкананыя пры атрыманні вашых участкаў у Драздах? А можа, гэтыя катэджы, з пункту гледжання нармальных, справядлівых, законаў з'яўляюцца «пустышкамі»?

- Камісіі, згодна з указам, будуць шукаць «пустыя і старыя» дамы кожныя паўгода. Чаму так часта?

- Ну бо ў гэтым пытанні ўлады ўсё хочуць паставіць на канвеер. Спачатку камісіі пройдуць па краіне, зробяць высновы, дзе і ў каго трэба было б канфіскаваць дом. Аформяць паперы аб «неналежным стане». Як гаворыцца - пазначыць крыжыкам і «возьмуць на заметку».

А праз паўгода ўжо не будуць разбірацца - ці рэальна дом «стары», ці сапраўды ў ім ніхто не жыве. Ёсць вынесенае шэсць месяцаў таму рашэнне аб стане дома. Калі нічога не змянілася - значыць, ужо можна пачынаць працэдуру канфіскацыі або зруйнавання. На падставе таго, што камісія «не пабачыла паляпшэнняў». Дастаткова проста напісаць у новым пратаколе: уладальнік не прыняў ніякіх мер пасля апошняй праверкі.

Таму што ў рэальнасці нармальны дом за паўгода не можа прыйсці ў непрыдатнасць. Значыць, трэба зрабіць гэта «паводле дакументаў».

Уявіце сабе і такую сітуацыю: у рэальным жыцці чалавек будуе дом па 5-10 гадоў. З'яўляюцца грошы - уносіць нейкія паляпшэнні. Цяпер яго будуць «правяраць» кожныя паўгода. Не спадабаецца стан дома, нават калі яшчэ проста «не даведзены да розуму» - складаюць акт. За паўгода не знайшлося грошай дабудаваць да ўзроўню «палац», як прынята ў Драздоўскай браціі - усё, можна канфіскаваць.

Ды нават калі і пабудаваны дом, але не шыкоўны, па магчымасцях, ужо ёсць нагода пачаць «душыць» гаспадара праверкамі кожныя шэсць месяцаў і ў выніку адабраць нерухомасць. Упэўнены, што яны змогуць паставіць гаспадароў у такую сітуацыю, што тым будзе прасцей аддаць дом дзяржаве за капейкі, чым увязвацца ў судовыя цяжбы. Думаю, з гэтым і звязана перыядычнасць рэйдаў камісій - раз на паўгода.

- Указ аб старых і пустых дамах практычна супаў па часе з пачаткам работы камісій па «дармаедах» і электроннай базы звестак па даходах беларусаў. Як думаеце, гэта выпадковае супадзенне?

- Упэўнены, што ўсё гэта ўзаемазвязана.

Можна толькі аналізаваць - што першасна, а што другасна. Напрыклад, спачатку складуць базу «дармаедаў», а потым пачнуць глядзець - якая ў кожнага ёсць нерухомасць. І згодна ўказу Лукашэнкі ад 4 верасня - высяляць адтуль за «ветхасць» або «бязлюддзе».

Ці магчымы іншы варыянт. Спачатку збяруць звесткі па «старых» дамах, а потым, калі ўжо «дармаедаў» налічаць астранамічную камуналку і па ёй пойдуць першыя нявыплаты - пачнуць высяляць людзей з гарадоў, з Менска, і адпраўляць у «старыя хаты» ў вёсках. А кватэры, вядома ж, адбіраць на карысць дзяржавы.

А могуць і камбінаваць два метады. З аднаго боку, выкарыстоўваць ўказ Лукашэнкі, каб спрасціць доступ яго «сябрам», набліжаным і чыноўнікам да самых прынадных кавалкаў менскай нерухомасці. З іншага боку, выкарыстоўваць дэкрэт №1, каб яшчэ і вызваляць кватэры, у «дармаедаў» высылаць за новы 101-ы кіламетр, у «старыя хаты». Тут, як той казаў, магчымасці бязмежныя.

- Як думаеце, ці будуць людзі гэта трываць? Ці ўсё ж такі ёсць імавернасць, што пачнуць пратэставаць і абараняць сваю маёмасць?

- Ведаеце, пратэст пратэсту розніца. Давайце ўспомнім жанчыну, якая залезла ў Лебядзіным, каля Драздоў, на вежавы кран. Акцыя была рэзананснай, усе пра яе пісалі. Але ў выніку ўлады зрабілі ўсё, як хацелі - выселілі і забралі ўчастак каля Драздоў для патрэбнага ім забудоўшчыка.

Гэта паказвае: індывідуальны пратэст не дае патрэбнага эфекту. Дзяржава знойдзе метады, каб зламаць кожнага паасобку. Тым больш цяпер: указ Лукашэнкі аб «старых дамах» ёсць, чыноўнікі без усялякіх цырымоній бяруць «пад казырок» - і ўжо едуць бульдозеры руйнаваць дом, які вы яшчэ ўчора лічылі сваім. А вам дадуць нейкую халупу наўзамен. У вёсцы. І тое не факт. Вясковыя хаты таксама могуць забраць у адзін момант і аддаць пад экалагічна чыстыя лецішчы якім-небудзь чыноўнікам.

Выйсце адно - змагацца з гэтым указам, як змагаліся з дэкрэтам №3 пра «дармаедаў». Выходзіць на вуліцы. Праўда, тут, мне здаецца, сацыяльная база не такая шырокая, як было ў выпадку з дэкрэтам. Але шмат што залежыць ад заўзятасці ўладаў у справе канфіскацыі дамоў і ад нашых поспехаў у інфармацыйнай барацьбе.

Незалежныя СМІ павінны як мага больш уважліва сачыць за сітуацыяй і асвятляць кожны выпадак несправядлівасці. А людзі - актыўна абараняць сваю маёмасць.

На этапе пакуль улады закранулі малую колькасць людзей - пратэставаць лакальна, але ярка і рашуча, як, напрыклад, у Курапатах пратэстуюць. Ёсць шанец, што раўчукі лакальных пратэстаў зліюцца ў больш магутны струмень. Наша зброя тут - галоснасць і рашучасць.