Эканаміст: Тыя, хто ў нас прамаўляе лозунгі пра заробак і даходы, часта блытаюцца ў паказаннях

Экспэрт адказаў на чатыры наіўныя пытанні пра заробкі беларусаў.

«Салідарнасць» задала чатыры наіўныя пытанні пра заробкі беларусаў старэйшаму аналітыку «Альпари» Вадзіму Іосуб.

- На днях Лукашэнка прызнаўся, што яго даручэнне ўраду пад кіраўніцтвам Кабякова дасягнуць хоць бы Br1 тысячы сярэдняга заробку выклікала паніку. Кіраўнік дзяржавы прапанаваў альтэрнатыву: «Давайце тады разам з вамі будзем мець той заробак, які маюць гэтыя няшчасныя нянькі». Ці трэба клапаціцца пра тое, каб кожная нянька атрымлівала па тысячы рублёў?

- Гэта выступ быў узорам папулізму. Тыя, хто ў нас прамаўляе лозунгі пра заробак і даходы, часта блытаюцца ў паказаннях. І адпаведна, блытаніна ўзнікае ў тых, хто іх слухае. З аднаго боку, ёсць лозунг «зробім сярэдні заробак тысячу рублёў». З іншага боку, ёсць знакамітае якое ўвайшло ў мемы «ўсім папіццот».

Часта ўзнікае падмена паняццяў «сярэдні заробак» і «ўсім». Трэба разумець, што сярэдні заробак - гэта не ўсім і нават не палове.

Дасягненне сярэдняга заробку ў тысячу рублёў у агляднай будучыні магчымае. Але дасягненне мэты, каб кожная нянька атрымлівала па тысячы рублёў, вельмі далёкае. Ёсць пасады і працоўныя месцы, дзе атрымліваюць заробак, блізкі да мінімальнага. Прама скажам, гэтая праца можа быць патрэбная, ганаровая, але нізкакваліфікаваная. Часта наймальнік - дзяржава, і яна пакуль не гатова няньцы плаціць шмат.

Калі паставіць мэту «давайце зробім мінімальны заробак тысячу рублёў», тады нянька будзе атрымліваць па тысячы, а айцішнікі, груба кажучы, па дзесяць тысяч. Роўнасці не будзе. Зрабіць мінімальны заробак у 1000 рублёў найбліжэйшымі некалькімі гадамі не вельмі рэальна, таму нянькі столькі атрымліваць, я думаю, будуць не хутка.

- Паводле справаздачы Белстата, 25% працоўных беларусаў маюць заробак ад 1000 рублёў. Беларусы на форумах дзівяцца: хто гэтыя багатыры?

- Ніякай навіны ў размеркаванні лічбаў па медыянным заробку няма. Улады ставілі на мэце зрабіць сярэдні заробак у 1000 рублёў. Гэтая мэта не дасягнутая. Большая частка насельніцтва атрымлівае ніжэйшы за сярэдні заробак па краіне - гэта таксама не адкрыццё.

Медыянны заробак, прынамсі, у апошнія два-тры складаў 60-70% ад сярэдняга і меў тэндэнцыю да паніжэння. Гэта сведчыць аб тым, што ў Беларусі павялічваецца расслаенне па даходах.

Павелічэнне сярэдніх заробкаў адбываецца за кошт тых, у каго і без таго заробкі высокія, вышэй сярэдніх. У шырокіх слаёў насельніцтва даходы не асабліва і растуць, а ў адносінах да сярэдняга заробку нават зніжаюцца.

Гэта натуральная тэндэнцыя для бедных краін, для неэфектыўных эканомік, для дзяржаў, дзе сацыяльныя пытанні толькі дэкларуюцца, а не развязваюцца.

З нагоды лічбаў у гэтай справаздачы - ні адно прадпрыемства не будзе маляваць павышаныя заробкі, якія не адпавядаюць рэчаіснасці, і плаціць з гэтага павышаныя падаткі. Сумнявацца ў гэтых лічбах не варта. Тут складана нешта падрабіць.

Напэўна шмат людзей, прымяраючы гэтыя звесткі на сябе, скажа: «Ой, а мы і блізка такіх грошай не бачылі». Хтосьці дадасць: «І нашы сябры такіх грошай не бачылі». Майце сяброў з высокааплатных галін, з IT-сферы, тых, хто займаецца нафтаперапрацоўкай, можа быць, кіруе самалётамі і г.д., і тады гэтыя лічбы асабліва здзіўляць не будуць.

Можна паглядзець па галінах, хто атрымлівае вышэй сярэдняга заробку і ніжэй. Відавочна, што большасць з тых, хто атрымлівае ад тысячы рублёў працуюць у Менску. У рэгіёнах такія заробкі бачыць значна менш людзей, чым у сталіцы. Выключэнне складаюць работнікі нафтаперапрацоўчых заводаў, салігорскія шахцёры.

- Першае абяцанне Румаса на пасадзе прэм'ера гучала так: «Рост дабрабыту людзей будзе з'яўляцца асноўнай ацэнкай працы абноўленага складу ўрада». Пры якіх умовах новы ўрад зможа наблізіць даходы насельніцтва да даўно абяцанай тысячы рублёў?

- Лічба тысяча рублёў не нясе ніякага сэнсу. Пытанне не ў тым, колькі рублёў у нас у кішэні, а што мы можам на гэтыя рублі купіць. Можна на адну гадзіну ўключыць друкаваны станок і раздаць усім па мільёну. Усе мы будзем мільянерамі, але купім мы на гэтыя грошы менш, чым сёння на свае заробкі.

Справа вось у чым. Асобна казаць пра дабрабыт народа - гэта штука бессэнсоўная. Такія словы акрамя папулізму ніякай іншай сэнсавай нагрузкі не нясуць. Клапаціцца трэба пра тое, каб расла эканоміка краіны. Клопат пра даходы насельніцтва залежыць ад эканомікі краіны.

Тут, праўда, ёсць нюансы. Пытанне ў тым, як заробленыя ў эканоміцы грошы размяркоўваюцца. Чым багацейшая краіна, тым багацейшае насельніцтва. Таму думаць трэба не пра тое, як павысіць дабрабыт народа і вылучаць гэта ў асобную задачу. Працаваць трэба над эканомікай, над яе ростам. Калі будуць зрухі ў гэтым кірунку, дабрабыт вырасце аўтаматычна.

А калі задача ставіцца так: давайце незалежна ад таго, што адбываецца ў эканоміцы, павялічваць дабрабыт, гэта альбо папулізм, альбо глупства. У лепшым выпадку гэта ніколі не будзе рэалізавана. У горшым - гэта паспрабуюць рэалізаваць штучна, адміністрацыйна. Скончыцца гэта ростам інфляцыі, дэвальвацыяй, і ў выніку народ будзе жыць бядней.

- Вы адзначылі тэндэнцыю павелічэння расслаення па даходах. Растуць заробкі ў беларусаў з даходамі вышэй сярэдніх, а ў шырокіх слаёў насельніцтва даходы зніжаюцца. Чаму гэта адбываецца?

- Расслаенне - гэта натуральны працэс для эканомікі, якая не становіцца больш эфектыўнай, для эканомікі, дзе сур'ёзныя заробкі можа забяспечваць вузкая праслойка эфектыўнага прыватнага сектара, а дзяржпрадпрыемствы застаюцца неэфектыўнымі.

Бюджэт не дазваляе асабліва жвава павышаць заробкі бюджэтнікаў. У тым ліку і таму, што вельмі сур'ёзныя выдаткі бюджэт нясе на пагашэнне велізарных замежных запазычанняў, якія мы набралі, калі праводзілі так званую мадэрнізацыю, абсалютна бессэнсоўную і неэфектыўную. Даўгі вяртаць трэба, а профіту гэта ніякага не дало.

Здавалася б, якая сувязь паміж мадэрнізацыяй і сённяшнімі заробкамі няняк? Самая прамая: не было б дурных і неэфектыўных дзяржаўных інвестыцыйных рашэнняў - не было б запазычанняў, якія былі ўзятыя для фінансавання гэтых рашэнняў. Укладзеныя сродкі не адбіліся, а вяртаць іх трэба.

Грошы, якія ідуць на вяртанне запазычанняў, сёння маглі б выдзяляць на заробкі нянькам, настаўнікам, лекарам, бібліятэкарам і іншым бюджэтнікам.