Без працы застануцца сотні тысяч беларусаў?

Эканоміка ўступае ў больш вострую фазу крызісу.

На магілёўскім заводзе «Строммашына» работнікаў пераводзяць на 1-гадзінны працоўны дзень. Рэжым працы на прадпрыемстве будзе з 7.00 да 8.00, а аплата праводзіцца «прапарцыянальна адпрацаванаму часу». Адпаведнае апавяшчэнне рабочыя днямі атрымалі з аддзела кадраў. Нязгодных з новым «графікам» звальняюць.

Тэндэнцыя гэта ці асобны выпадак? І калі тэндэнцыя – то якімі яна можа абярнуцца наступствамі?

Сітуацыю для Charter97.org каментуе каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» і прадстаўнік Беларускага Нацыянальнага Кангрэса ў Берасці Андрэй Шарэнда:

- Гэта з'ява характэрная для ўсіх абласных цэнтраў. У нас адзін з вядучых заводаў «Брэстгазаапарат» жыве, што называецца, ад замовы да замовы. Калі замоў мала, людзей адпраўляюць на 3-хдзённы, а то і на 2-хдзённы, а часам і на 1-дзённы працоўны тыдзень. І гэта – рэгіянальны «флагман»!

Што ж тады казаць пра раённыя цэнтры – такія, як Баранавічы, Пінск... Там людзей, наколькі мне вядома, летам адпраўляюць у «адпачынак» за свой кошт.

Гэта сітуацыя характэрная для ўсіх беларускіх рэгіёнаў. Гэта параліч, які разбіў ўсю нашу эканоміку.

- А як людзі, якім трэба карміць сем'і, рэагуюць на гэтыя вымушаныя «адпачынкі» і няпоўныя працоўныя тыдні?

- Натуральна, што людзі пачынаюць неяк «круціцца». Пераходзяць на «падножны корм»: збіраюць грыбы і ягады, балазе цяпер лета. Праўда, за гэта ў іншых галінах, кажуць, ужо пачалі адсочваць з дапамогай фотапастак і штрафаваць.

У нас, у Берасці, даходзіць і да больш абуральных фактаў, як у выпадку з беларусамі, якія паехалі ва Украіну для рэгістрацыі на сябе аўтамабіляў, што ўвозяцца з ЕЗ. Зарабілі яны па 20-30 даляраў – а потым атрымалі велізарныя штрафы.

Але важна нават не гэта. Важна, як змянілася стаўленне людзей да ўлады. Электарату, які быў у Лукашэнкі ў сярэдзіне і канцы 90-х, цяпер не засталося. Улада цалкам парвала так званы «сацыяльны кантракт» - яго цяпер наогул няма. А гэта значыць, што ў вачах нават вельмі далёкіх ад палітыкі беларусаў сённяшняя ўлада стала нелегітымнай.

- Якія канкрэтна з'явы выклікаюць найбольшае абурэнне?

- Сацыяльнае расслаенне. Людзі абураныя той прорвай, якая аддзяляе іх ад новага прывілеяванага класа – чыноўнікаў ды іншых людзей Лукашэнкі, якія маюць даходы, у шмат разоў пераўзыходзяць тое, што ўдаецца зарабіць простаму чалавеку.

Камяніцы і палацы будуюцца ў той самы момант, калі за іх сценамі большасць людзей, асабліва шматдзетныя і пенсіянеры, даслоўна эканомяць на ежы. Яшчэ трохі – і лозунг «Мір хацінам, вайна палацам» зноў стане папулярным.

Пакуль я бачу паўсюднае, але яшчэ ціхае абурэнне. Аднак у кожны момант яно можа вырвацца на вуліцы і перарасці ў галодныя бунты беспрацоўных. Што б там ні казалі ў афіцыйных справаздачах пра «лішак» працоўных месцаў у Беларусі – у адказ на гэта ёсць суровая жыццёвая праўда. Людзі цяпер працуюць за грашы – і гэта факт. Асабліва добра гэта бачна ў рэгіёнах.

- Ці можа сацыяльная сітуацыя абвастрыцца найбліжэйшым часам?

- Мы цяпер бачым, як праз новыя амерыканскія санкцыі адбываецца падзенне расейскага рубля і фондавага рынку ўсходняй суседкі. Цалкам магчыма, што эканоміка Расеі ўступае ў больш вострую фазу крызісу. І яна пацягне туды следам за сабою і беларускую эканоміку, намёртва прывязаную да яе 24-гадовай палітыкай аднаго вядомага персанажа. Беларускі рубель ужо пачаў сваё падзенне ў дачыненні да даляра і з часам можа «ўвайсці ў штопар», апярэдзіўшы нават падзенне расейскага.

Для беларускіх жа прадпрыемстваў сітуацыя яшчэ больш рызыкоўная, чым для фінансаў. Бо яны практычна цалкам завязаныя на расейскі рынак збыту, на якім праз падзенне курсу рубля, наш тавар стане неканкурэтназдольны і пачне выцясняцца танным расейскім. Больш таго, расейскія тавары хутчэй за ўсё хлынуць на беларускі рынак. І тады мы сапраўды ўбачым 1-дзённы працоўны дзень не толькі на праблемных заводах, але і на вельмі многіх, калі не ўсіх, прадпрыемствах. Без працы застануцца сотні тысяч беларусаў.

- Ці зможа ўлада ўтрымаць сітуацыю?

- Разумееце, каб кантраляваць працэсы ў перыяд вострага сацыяльнага-эканамічнага крызісу, трэба мець хаця б які-небудзь уплыў, я ўжо не кажу – павагу, сярод народа.

У гэтым сэнсе паказальная сітуацыя з нядаўнім «інсультам» Лукашэнкі. Як толькі з'явіліся першыя чуткі, стала зразумела: ніякага спачування да яго ў людзей няма. Наадварот: рэдка калі даводзілася бачыць у нашым горадзе такую сумесь радасці і надзеі. Людзі ўглядаліся ў кожны выпуск навін, каб знайсці пацверджанне адной фразе: «Адбылося».

А калі Лукашэнка з'явіўся ў тэлевізары – пачаўся шквал абмеркаванняў: ці сапраўды гэта ён? Людзі да апошняга хацелі верыць, што ім паказваюць «двайніка» або нават «траяка».

Гэта азначае, што павагі да правадыра краіны зусім не засталося. Беларусы яго спісалі ва ўтыль і толькі і чакаюць, калі ён сыдзе.

Лукашэнка яшчэ з апошніх сіл бяжыць следам за цягніком, якія сыходзіць, рызыкуючы расцягнуцца на рэйках, але ніхто ўжо не чуе ягоных крыкаў і не ўспрымае састарэлага дыктатара сур'ёзна. Праваднікі занятыя сваімі справамі, дзверы вагонаў зачыненыя, у тамбурах устурбаваны люд скрозь клубы дыму абмяркоўвае, як дацягнуць да заробку. У гэтай карціне не знаходзіцца месца таму, хто яшчэ надоечы ўважаў сябе за «начальніка цягніка».