Пайшоў з жыцця пісьменнік Уладзімір Вайновіч

Знакаміты пісьменнік Уладзімір Вайновіч памёр на 86-м годзе жыцця.

Пра гэта Радыё Свабода паведамілі ў суботу ў сям'і празаіка.

"Уладзімір Мікалаевіч памёр", – сказала суразмоўніца агенцтва. Дата і месца развітання з ім пакуль не вядомыя, але пахаванне, хутчэй за ўсё, пройдзе ў панядзелак, паведаміла ў суботу жонка пісьменніка Святлана Калеснічэнка.

"З датай і месцам развітання пакуль яшчэ не вызначыліся, але пахаванне будзе, хутчэй за ўсё, у панядзелак", – сказала яна.

Уладзімір Вайновіч нарадзіўся 26 верасня 1932 года ў Сталінабадзе. Пасля арышту бацькі ў 1936 годзе жыў з маці, дзядулем і бабуляй у Сталінабадзе. У пачатку 1941 года бацька быў вызвалены, і сям'я пераехала да ягонай сястры ў Запарожжа. У жніўні 1941 года быў з маці эвакуяваны на хутар Паўночна-Усходні (Стаўрапольскі край), дзе пасля накіравання маці ў Ленінабад жыў з роднымі бацькі і паступіў у другі клас мясцовай школы. Праз наступ немцаў сям'і неўзабаве давялося зноў эвакуявацца – ва Упраўленчаскі гарадок Куйбышаўскай вобласці, куды летам 1942 года з Ленінабада прыехала ягоная маці. Бацька, які далучыўся да іх пасля дэмабілізацыі, знайшоў працу рахункавода ў саўгасе вёскі Масленікава (Хварасцянскі раён), куды перавёз сям'ю; у 1944 годзе яны зноў пераехалі – у вёску Назарава (Валагодская вобласць), дзе брат маці Уладзімір Кліменцевіч Гойхман працаваў старшынёй калгаса, адтуль у Ермакова, піша philologist.livejournal.com.

У лістападзе 1945 года з бацькамі і малодшай сястрой Фаінай вярнуўся ў Запарожжа; бацька ўладкаваўся ў шматтыражку «За алюміній», маці (пасля заканчэння педагагічнага інстытута) – настаўніцай матэматыкі ў вячэрнюю школу. Скончыў рамесную вучэльню, працаваў на алюмініевым заводзе, на будоўлі, вучыўся ў аэраклубе, скакаў з парашутам.

У 1951 годзе быў прызваны на службу ў войска, спачатку служыў у Джанкое, потым да 1955 года ў авіяцыі ў Польшчы (у Хойне і Шпротаве). У час ваеннай службы пісаў вершы для вайсковай газеты. У 1951 годзе ягоная маці была звольненая з вячэрняй школы і бацькі пераехалі ў Керч, дзе бацька ўладкаваўся ў газету «Керчанскі рабочы» (у якой пад псеўданімам Грак у снежні 1955 года былі апублікаваныя дасланыя яшчэ з войска першыя вершы пісьменніка). Пасля дэмабілізацыі ў лістападзе 1955 года пасяліўся ў бацькоў у Керчы, скончыў дзясяты клас сярэдняй школы; у 1956 годзе ягоныя вершы былі зноў апублікаваныя ў «Керчанскім працоўным».

У пачатку жніўня 1956 года прыехаў у Маскву, двойчы паступаў у Літінстытут, правучыўся паўтара года на гістарычным факультэце Педагагічнага інстытута імя Н. К. Крупскай (1957–1959), ездзіў на цаліну ў Казахстан, дзе напісаў свае першыя празаічныя творы (1958). У 1960 годзе ўладкаваўся рэдактарам на радыё. Напісаная неўзабаве на ягоныя вершы песня «Чатырнаццаць хвілін да старту» стала ўлюбёнай песняй савецкіх касманаўтаў (фактычна іх гімнам).

Я верю, друзья, караваны ракет

Помчат нас вперёд от звезды до звезды.

На пыльных тропинках далёких планет

Останутся наши следы…

Пасля таго як песню працытаваў Хрушчоў, які сустракаў касманаўтаў, яна атрымала ўсесаюзную вядомасць – Уладзімір Вайновіч «прачнуўся знакамітым». Да яго тут жа сталі прыхільныя «генералы ад літаратуры», Вайновіча прынялі ў Саюз пісьменнікаў СССР (1962). Вайновіч – аўтар тэкстаў больш як 40 песняў. Публікацыя аповесці «Мы тут жывем» у «Новом мире» (1961) таксама спрыяла ўмацаванню славы пісьменніка. Прапановы друкаваць вершы ў цэнтральных часопісах, якія рушылі з узлётам вядомасці, Вайновіч адхіліў, жадаючы засяродзіцца на прозе. У 1964 годзе ўдзельнічаў у напісанні калектыўнага дэтэктыўнага рамана «Смяецца той, хто смяецца», апублікаванага ў газеце «Неделя».

Раман «Жыццё і незвычайныя прыгоды салдата Івана Чонкіна» пісаў з 1963 года, тэкст хадзіў у самвыдаце. Першая частка была апублікаваная (без дазволу аўтара) у 1969 годзе ў Франкфурце-на-Майне, а ўся кніга – у 1975 годзе ў Парыжы. У канцы 1960-х гадоў Вайновіч актыўна ўдзельнічаў у руху за правы чалавека, што выклікала канфлікт з уладамі. За сваю праваабарончую дзейнасць і сатырычны малюнак савецкай рэчаіснасці пісьменнік зазнаў пераслед: за ім сачыў КДБ, у 1974 годзе творца быў выключаны з Саюза пісьменнікаў СССР. Быў прыняты ў чальцы ПЭН-клуба ў Францыі.

У 1975 годзе, пасля публікацыі «Чонкіна» за мяжой, Вайновіча выклікалі для размовы ў КДБ, дзе прапанавалі выдавацца ў СССР. Далей для абмеркавання ўмоваў зняцця забароны на выданне асобных ягоных працаў яго запрасілі на другую сустрэчу – на гэты раз у нумары 408 гасцініцы «Метраполь». Там пісьменнік быў атручаны псіхатропным прэпаратам, што мела сур'ёзныя наступствы, пасля гэтага доўгі час ён дрэнна сябе адчуваў і гэта адбілася на ягонай працы над прадаўжэннем «Чонкіна». Пасля гэтага інцыдэнту Вайновіч напісаў адкрыты ліст Андропаву, шэраг зваротаў у замежныя СМІ і пазней апісаў гэты эпізод у аповесці «Справа № 34840».

У снежні 1980 года Вайновіч быў высланы з СССР, а ў 1981 годзе ўказам Прэзідыума Вярхоўнага савета СССР пазбаўлены савецкага грамадзянства. У 1980–1992 гадах жыў у ФРГ і ЗША. Супрацоўнічаў з радыёстанцыяй «Свабода». У 1990 годзе Вайновічу было вернутае савецкае грамадзянства, і ён вярнуўся ў СССР. Напісаў свой варыянт тэксту новага гімна Расеі з вельмі іранічным зместам.

У 2001 годзе падпісаў ліст у абарону тэлеканала НТВ. У 2003 годзе – ліст супраць вайны ў Чачні. У лютым 2015 года напісаў адкрыты ліст прэзідэнту Расеі з просьбай пра вызваленне Надзеі Саўчанкі. У кастрычніку таго ж года, з нагоды дня нараджэння Пуціна, сказаў, што ў Пуціна «едзе дах» і што ён павінен панесці адказнасць за свае злачынствы. Займаўся жывапісам – першая персанальная выстава адкрылася 5 лістапада 1996 года ў маскоўскай галерэі «Асці».

Апошнія інтэрв'ю пісьменніка:

- Уладзімір Вайновіч: У Расеі хутка наступіць новая перабудова

– Уладзімір Вайновіч: Усе перамогі, якія РФ атрымлівае апошнім часам, – піравыя

– Уладзімір Вайновіч: Расея імкнецца да антыўтопіі

– Уладзімір Вайновіч: І Каўказ, і Татарстан могуць адпасці ад Расеі