Як працуе «пастка адкладзенай беднасці» ў Беларусі

Дзяржава эканоміць найперш на сем'ях з дзецьмі.

Узровень беднасці ў Беларусі застаецца высокім, піша «Ежедневник».

Са звестак аўтараў даследавання ІПМ, найбольш востра праблема беднасці стаіць у Беларусі ў сем'ях з дзецьмі. Так, узровень беднасці сярод дзяцей у першым квартале 2018 года склаў 10,7%, у асноўным праз беднасць сярод шматдзетных сем'яў.

Найбольшая рызыка беднасці, са слоў эканаміста Даследчага цэнтра ІПМ Глеба Шымановіча, сканцэнтраваная ў дзяцей ва ўзросце з 6 да 10 гадоў. Прычым праблема росту беднасці сярод дзяцей у школьным узросце характэрная толькі для сельскай мясцовасці.

Даследчык адзначае, што фінансавую сітуацыю ў сем'ях з дзецьмі палепшылі дапамогі. Дзякуючы эфектыўнасці дзіцячых дапамог ва ўзросце ад 0 да 3 гадоў, у гэтай узроставай групе самая нізкая рызыка беднасці.

Размеркаванне бюджэту

Калі ж паглядзець на дзяржаўнае фінансаванне для дзяцей, відавочна, што выдаткі ў Беларусі на адукацыю, ахову здароўя, сацыяльную дапамогу і дапамогі ў мінулым годзе склалі амаль 14% ВУП.

«Але трэба разумець, што не ўсе гэтыя выдаткі наўпрост звязаныя з дзецьмі. Калі ўсе выдаткі на адукацыю можна аднесці на дзяцей і падлеткаў, то дзяржаўныя выдаткі па ахову здароўя і сацыяльную дапамогу накіраваны на ўсё насельніцтва», - патлумачыла акадэмічная дырэктарка Цэнтра эканамічных даследаванняў BEROC Кацярына Барнукова.

Як распавяла экспэрт, зыходзячы з праведзенага аналізу паводле метадалогіі «Імкненні і роўнасць» (CEQ), відаць, што фіскальная сістэма Беларусі вельмі паспяхова пераразмяркоўвае рэсурсы і зніжае няроўнасць. Дырэктыўныя трансферты і падаткі зніжаюць беднасць ў краіне на 16,8%.

«Гэта значыць без дырэктыўных трансфертаў беднасць у нас была б значна вышэйшай. Тое ж самае тычыцца і няроўнасці. Дырэктыўныя падаткі і трансферты, а гэта падатак на даходы насельніцтва, пенсіі, дапамогі - усё гэта зніжае няроўнасць у краіне на 14 пунктаў індэкса Джыні. Самы вялікі ўнёсак у гэтыя зніжэння ўносяць пенсіі і дапамогі», - адзначыла Кацярына Барнукова.

«Што да дапамог, тут бачны вельмі выразны трэнд: яны накіроўваюцца найперш у сям'і з дзецьмі ва ўзросце ад 0 да 2 гадоў», - сказала Барнукова. Са звестак Міністэрства працы і сацыяльнай абароны, у 2017 годзе ўдалося забяспечыць дапамогі 95% такіх сем'яў.

Аднак, чым больш вялікія дзеці, тым менш дзяржаўнай падтрымкі яны атрымліваюць. На дзяцей усіх узростаў да 17 гадоў прыпадае толькі 30,4% дапамогі. Гэта сведчыць аб тым, што 85% дзіцячых дапамог накіроўваецца на ўзроставую групу да двух гадоў.

«Што да адукацыі, выдаткі на яе павялічваюцца з узростам дзіцяці дастаткова сур'ёзна. Значна павялічваюцца яны, калі дзіця ідзе ў садок, прадаўжаюць расці, калі дзіця ідзе ў пачатковую школу і сур'ёзна растуць у сярэдняй школе», - заўважыла Кацярына Барнукова.

«Што атрымліваецца? Калі мы складзём усе дзяржаўныя выдаткі і аднімем падаткі, атрымліваецца, што сістэма дзяржаўнага фінансавання дапамагае дзецям ад 0 да 2 гадоў у асноўным за кошт манетарных трансфертаў у выглядзе дапамог, - сказала экспэртка. - Баланс дзяцей дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту фактычна на нулі. Іх хатнія гаспадаркі атрымліваюць ад дзяржавы столькі, колькі і плацяць».

«Дзеці пасля 10 гадоў таксама атрымліваюць станоўчыя трансферты, у асноўным за кошт адукацыі, гэта можна сказаць такі трансферт у натуральнай форме, - адзначыла Кацярына Барнукова. - Але паколькі трансферты ў выглядзе адукацыі мы ў манетарныя даходы не заносім, манетарная беднасць сярод такіх дзяцей высокая».

Як адукацыя звязана з рызыкай беднасці?

Як заўважыў у сваю чаргу Глеб Шымановіч, з апошніх даследаванняў відаць, што ў нашай краіне нарастаюць выклікі да сістэмы адукацыі праз праблемы з дзіцячай беднасцю.

«Гэта значыць адукацыя непасрэдным чынам уплывае на рызыку беднасці. Трэба разумець, што добрая адукацыя служыць гарантам высокаплатнай працы, якая дазваляе вывесці людзей з малазабяспечанай групы ў больш забяспечаныя», - адзначыў ён.

Са слоў эканаміста, людзі з вышэйшай адукацыяй амаль не сутыкаюцца з рызыкай абсалютнай беднасці. У той час як людзі з сярэдняй спецыяльнай, прафесійным адукацыяй звязаныя з высокім рызыкай беднасці.

«І гэты рызыка значна вырасла ва ўмовах крызісу», - сказаў на заканчэнне Глеб Шымановіч.