Як выглядаюць менскія "панэлькі" знутры

Рэпартаж з дамоў у Менску, будаўніцтва якіх згарнулі 60 гадоў таму.

Сёння ў гэта цяжка паверыць, але 60 гадоў таму панэльныя дамы былі рослымі і велічнымі, з высокімі столямі, велізарнымі вокнамі, вялікімі квадратнымі пакоямі. А потым захварэлі і ператварыліся ў хрушчоўкі, эпідэмія якіх пранеслася па 1/6 частцы сушы, пакідаючы пасля сябе роўныя шэрагі прастакутных паралелепіпедаў на тысячы кіламетраў ва ўсе бакі. Але ўсё гэткі ж жывы выдатны бацька гэтага мутанта, які бескантрольна размножыўся, паблажліва глядзіць на карлікаў па суседстве і не можа паверыць, што гэта яго дзеці. Ацалелы рослы старычына, тупіковая галіна эвалюцыі, серыйныя дамы, якім так і не наканавана было стаць па-сапраўднаму масавымі, - мы адшукалі іх у Менску і даведаліся, што яны хаваюць у сябе за пазухай, піша onliner.by.

Як панэльныя дамы сталі такімі, якімі мы іх ведаем

Мы любім пісаць (а вы - чытаць) пра ператварэнне сумных панэльных серый у сучасныя кварталы з выразнай архітэктурай і камфортным жылым асяроддзем. Але тое, што даводзіцца цюнінгаваць, само па сабе з'яўляецца вынікам цюнінгу 60-гадовай даўніны, гісторыя якога згубілася ў архівах.

Усім вядома, што ў Менску поўна цагляных хрушчовак. Але пра тое, што ў ім ёсць панэльныя "сталінкі", не ведае амаль ніхто. Менавіта так - панэльныя "сталінкі" - іх ахрысцілі архітэктары нягледзячы на тое, што яны з'явіліся на свет праз тры гады пасля смерці правадыра. І гаворка не пра прамежкавую фазу паміж сталінскай і хрушчоўскай архітэктурай, а пра паўнавартасныя "сталінкі" з высокімі столямі, вялікімі вокнамі, прасторнымі і квадратнымі пакоямі, шырокімі лесвічнымі пляцоўкамі і каванымі парэнчамі. У іх можна знайсці нават ляпніну, калі добра пашукаць.

1-506-я серыя буйнапанэльных жылых дамоў была распрацаваная інстытутам "Ленпраект" у 1956 годзе, і да 1960-га імі забудавалі некалькі кварталаў у Ленінградзе. Гэтая ж серыя стала першай вяхой буйнапанэльнага домабудавання і ў Менску, але, у адрозненне ад Ленінграда, у нас паспелі пабудаваць усяго чатыры дамы 506-й серыі, перш чым яе будаўніцтва згарнулі па ўсім СССР.

Дом на вул. Калініна, 4

Першы (у Менску і ва ўсім БССР) панэльны дом быў пабудаваны ў 1957 годзе на вуліцы Калініна, 4. У тым жа 1957 году, па той жа тэхналогіі, але толькі зусім у іншым раёне пабудавалі яшчэ адзін дом 506-й серыі. Ён знаходзіцца па адрасе вуліца Жылуновіча, 27. А 1 сакавіка 1958 года выйшла пастанова Савета Міністраў СССР, у якой задаваліся новыя нормы праектавання жылля. З гэтага часу яно павінна было быць максімальна простым і танным, каб перасяліць з трушчоб і баракаў мільёны савецкіх грамадзян.

На Жылуновіча, 21 і Партызанскім праспекце, 58 яшчэ дабудоўваліся дамы 506-й серыі, калі на іх лёсе ўжо быў пастаўлены тоўсты крыж. На аснове "панэльных" сталінак" ужо двума гадамі раней распрацавалі эксперыментальную серыю 1-507 з малагабарытнымі кватэрамі-хрушчоўкамі, а пасля пастановы Саўміна паставілі яе на канвеер. Так рослая панэльная "сталінка" з высокімі столямі і вялікімі вокнамі спарадзіла самую масавую і сумна вядомую мадыфікацыю хрушчовак, якімі за гады кіравання аднайменнага правадыра ўздоўж і папярок забудавалі шостую частку сушы.

Знутры: старыя панэлькі, якія лепшыя за шматлікія каркасныя новабудоўлі

Прыкладна так выглядае планіроўка паверха цэнтральнай секцыі панэльных "сталінак" серыі 1-506. Прасторны пад'езд, шырокія лесвічныя пляцоўкі ў суправаджэнні вялікіх пляцовачных вокнаў, каваныя парэнчы, высокія дзвярныя праёмы. На лесвічнай пляцоўцы размешчаны 4 кватэры: "аднапакаёўка", "двухпакаёўка" і дзве "трохпакаёўкі", у кутніх - тры "двухпакаёўкі" і адна "трохпакаёўка".

Далёка не ўсе маналітныя новабудоўлі могуць пахваліцца такой планіроўкай кватэр, як у 506-й панэльнай серыі. Плошча аднапакаёўкі - 37-39 кв. м, двухпакаёвак - больш за 54 кв. м, трохпакаёвак - ад 73 кв. м. Плошчы пакояў стартуюць ад 15 квадратаў і даходзяць да 22,3, санвузлы паасобныя, кухні - больш за 8 метраў, выключэнні складаюць толькі аднапакаёўкі, дзе кухня мае плошчу 7 квадратаў, а санвузел вялікі, але сумешчаны.

- Гэтую кватэру калісьці выдзелілі майму мужу ад завода, - распавядае пажылая жыхарка панэльнай "сталінкі" на Партызанскім праспекце. - Мне было 23 гады, да гэтага я жыла ў барачным доме на вуліцы Варвашэні. Пераязджала ўжо цяжарная, і мне было зусім не да новых тэхналогій у будаўніцтве. Чула, што гэта нейкія дзіўныя панэльныя дамы, але што гэта значыць - не цікавілася. Прыехалі, убачылі, што тут добрая планіроўка, паасобныя пакоі, высокія столі, вялікая кухня, і з першага погляду палюбілі гэтую кватэру.

Пенсіянерка паказвае нам 17-метровую ідэальна квадратную спальню і кутнюю залю плошчай 20 метраў, дзе размешчаны адразу тры вокны. Вышыня памяшканняў тут нават большая, чым у шматлікіх цагляных сталінках, - 320 см. Нягледзячы на кароткую гісторыю 506-й серыі, у яе паспелі з'явіцца розныя мадыфікацыі, так што ў нюансах могуць быць адрозненні: напрыклад, у доме на Жылуновіча, 27 столі на 20 см ніжэйшыя.

Цяпер усе панэльныя "сталінкі" ўжо захуталі ў тэрмафутра, але нават да гэтага таўшчыня сцяны складала 50 сантыметраў, што для панэлькі - раскоша.

- Нягледзячы на тое што ў нас кутняя кватэра, зімой у ёй заўсёды было цёпла, а пасля капітальнага рамонту тэмпература ў халодную пару года трымаецца на адзнацы +28! Толькі суседзяў чуем, а так мы вельмі задаволеныя, што калісьці сюды пераехалі.

У пад'езда дома на Партызанскім праспекце, які, дарэчы, глядзіць непасрэдна на праспект, вельмі пажыўныя ў вечар буднага дня. Мужчыны цішком разліваюць «лазурак» і просяць два рублі на адыходак. Калі высвятляецца, што пры сабе мы маем толькі 20 капеек наяўнасці, кажуць: "Давай сюды" і скупа, роўна на 20 капеек, дзеляцца з намі інфармацыяй.

- Засяленне было ў 1960 годзе. А будавалі з 1958 года. Мне было 2 гадкі, і засялілі мяне сюды, у гэты дом. Раней пад'езд быў скразны: можна было зайсці ў яго з вуліцы, а можна з двара. Але потым дваровы выхад заварылі. Ды вось жа самы стары жыхар, - мясцовыя аматары спіртнога прадстаўляюць нам 90-гадовага суседа, - спытайце ў яго.

Мы спрабуем задаць старому пытанні, але мяркуючы па адказах, ён не чуе ні слова і нават не разумее, хто мы такія і чаго хочам. Астатнія водгукі пад капірку: панэлькі чароўныя, лепш не бывае.

- Я тут жыву ўжо 40 гадоў, замуж прыехала з Бабруйска, - кажа іншая жыхарка панэльнай "сталінкі". - Дома раскошныя, асабліва пасля капрамонту. Раней яшчэ вада награвалася ад газавай калонкі, а цяпер нас падключылі да гарачага водазабеспячэння і зрабілі рэгуляванне батарэй. Праўда, праёмы прыйшлося часткова закласці, калі мянялі міжпакаёвыя дзверы, таму што зрабіць такія высокія дзверы пад заказ каштуе вялізных грошай.

Кватэры ў панэльных "сталінках" на Калініна, Жылуновіча і Партызанскім праспекце рэдка прадаюцца (вось цяпер, напрыклад, іх наогул няма ў продажы), таму большасць жыхароў не спрабавалі жыць ні ў хрушчоўках, ні ў "брэжнеўках". Ім няма з чым параўноўваць. Ды і мы б, напэўна, не ведалі альтэрнатыў, калі б не пастанова Саўміна СССР ад 1 сакавіка 1958 года.

Калі б перавагу аддалі 506 серыі, як бы сёння выглядаў Менск? Магчыма, зусім інакш. І ўяўленні аб тыпавых спажывецкіх якасцях жылля мелі б мала агульнага з актуальнымі, і пра "панэлькі" ніхто б дрэнна не адгукаўся. Пры гэтым карэнныя менчукі атрымалі б у спадчыну значна менш кватэр ад сваіх бабуль, і кожная з іх каштавала б значна даражэй, чым мы прывыклі.