Эканаміст: У Лукашэнкі зноў узнікла ідэя-фікс

Ураду Беларусі лепш разам падаць у адстаўку.

На сустрэчы з прэм'ер-міністрам Сяргеем Румасам 16 кастрычніка Лукашэнка ўключыў «заезджаную кружэлку» пра імпартазамяшчэнне. Правадыр падкрэсліў, што беларускім прадпрыемствам трэба «пераймаць сусветныя тэхналогіі, закупляць адпаведнае абсталяванне і вырабляць для імпартазамяшчэння ўсё патрэбнае».

У гэты ж час, экспэрты Еўразійскага банка параілі Беларусі сыходзіць ад даляра на прыклад Расеі.

Як гэтыя «ноў-хаў» адаб'юцца на эканоміцы нашай краіны і ці маюць яны сэнс? На гэты і іншыя пытанні сайту Charter97.org адказаў вядомы эканаміст Леў Марголін:

- Ведаеце, але ж мантра Лукашэнкі пра імпартазамяшчэнне значна старэйшая за расейскую. У Расеі пра гэта загаварылі пасля ўвядзення санкцый у 2014 годзе, а ў Лукашэнкі гэтая ідэя-фікс узнікла яшчэ ў пачатку 2000 гадоў. Адзначу, што ідэя імпартазамяшчэння вар'яцкая. Нельга выпускаць усё, што Бог на душу пакладзе.

Ёсць такое паняцце, як міжнародны падзел працы. Гэта значыць, нешта ў кагосьці атрымліваецца лепш, у кагосьці горш. Нармальная з'ява, калі краіна экспартуе тое, што ў яе атрымліваецца добра і імпартуе тое, што лепш атрымліваецца ў кагосьці іншага.

На жаль, Лукашэнка гэтага не разумее, таму перыядычна ўзнікаюць ідэі свайго тэлефона, аўтамабіля і гэтак далей. Яны рэгулярна з'яўляюцца і знікаюць. Яго натхняе, калі хтосьці звяртаецца да яго з чарговай ідэяй выпускаць нешта замест імпартнага. Падкрэслю, што гэта трызненне.

- З імпартазамяшчэннем сітуацыя зразумелая, а ці магчымая дэдалярызацыя беларускай эканомікі, пра якую кажа Еўразійскі банк?

- Што ж тычыцца дэдалярызацыі, то гэта ўжо сапраўды расейскае ноў-хаў. Пасля таго, як Амерыка ўвяла ў дачыненні да іх санкцыі і ёсць імавернасць увядзення новых, то ў Расеі ўзнікла ідэя-фікс: пазбавіцца ў міжнародных разліках ад даляра.

Расея, якая займае вядучае месца ў Еўразійскім банку, выкарыстоўвае яго ў якасці рупара, тарана, каб укараняць свае ідэі ў краіны-сатэліты.

Зноў жа, з гэтага наўрад ці нешта атрымаецца. У Беларусі, вядома, можна разлічвацца без даляраў. Хоць гэта не будзе выгадна нам, бо ні расейская, ні беларуская валюты асаблівай устойлівасці не маюць. Паколькі паміж пастаўкай тавару і разлікам праходзіць пэўны час, то хтосьці апынецца ў выйгрышы, а хто-то ў пройгрышы.

Але гэта, прынамсі, тэарэтычна магчыма ў разліках паміж Расеяй, Беларуссю, Казахстанам. У астатніх жа міжнародных разліках гэта практычна немагчыма. Пра гэта добра сказаў у свежым інтэрв'ю былы старшыня Нацыянальнага банка Станіслаў Багданкевіч, «для таго, каб праводзіць разлікі ў нейкай нацыянальнай валюце трэба, каб яна хаця б гадоў пяць паказвала сваю ўстойлівасць».

Бо для кожнага канкрэтнага пастаўшчыка гэта досыць крытычна. Напрыклад, Я паставіў нейкія тавары на мільён даляраў, то хачу і атрымаць за іх мільён даляраў. Калі ж мы дамовімся разлічвацца, скажам, у расейскіх рублях, гэта будзе, умоўна кажучы, сённяшнім курсам - 68 мільёнаў рублёў. Да моманту аплаты гэтыя 68 мільёнаў расейскіх рублёў ператворацца ў 900 тысяч даляраў. Выходзіць, што я страціў 100 тысяч даляраў на пустым месцы.

Увогуле, угаварыць кагосьці разлічвацца ў рублях будзе вельмі складана. Ідэя дэдалярызацыі, як зрэшты і ідэя імпартазамяшчэння, асуджаныя на крах.

- На ваш погляд, як дэдалярызацыя можа адбіцца на курсе беларускага рубля?

- Я думаю, што ніяк. Для курсу беларускага рубля значна больш важныя пытанні выплаты і абслугоўвання крэдытаў, якія браліся ў свабодна канверсоўнай валюце. Калі давядзецца выкупляць валюту, браць крэдыты і размяшчаць аблігацыі пад высокі адсотак, то гэта можа сур'ёзна адбіцца на курсе беларускага рубля, чым нейкая міфічная дэдалярызацыя.

- Наколькі адэкватныя заявы дыктатара пра імпартазамяшчэнне ў сітуацыі, калі ў нашых крамах, да прыкладу, прадаюць бульбу з Эквадора?

- Ведаеце, акурат імпартазамяшчэнне бульбы ці яблыкаў рэч даволі рэальная. Іншая рэч, што пакуль у нас няма нармальнай эканомікі, дзе дзейнічаюць свабодныя рынкавыя механізмы, то мы так і будзе імпартаваць з Эквадора разам з бананамі бульбу, а з Польшчы — яблыкі.

Хоць, нядаўна з'явілася інфармацыя, што ў Калінкавіцкім раёне на прадпрыемствы даслалі разнарадку аб тым, каб работнікі прадпрыемстваў куплялі яблыкі мясцовай вытворчасці.

Здавалася б, чаму не правесці імпартазамяшчэнне і не паставіць яблыкі ў беларускія супермаркеты. Адказ просты, для гэтага трэба папрацаваць! Каб яблыкі былі гатункавымі, калібраванымі па памеры, мелі выгляд, як у тых жа польскіх яблыкаў. Але прасцей жа выкарыстоўваць адміністрацыйныя метады і ў канкрэтным Калінкавіцкім раёне, і агулам у краіне. Забараніць імпарт і сказаць - «Купляйце беларускае!»

Увогуле, гэта мы ўжо неаднаразова праходзілі і ніякага толку з гэтага няма.

- Якую б вы далі параду ўраду Беларусі ў гэтай сітуацыі?

- Ведаеце, парады беларускаму ўраду даваць бескарысна, бо, на жаль, яны мала на што ўплываюць. Ёсць чалавек, які вырашае ўсё і калі ён мяркуе, што нас «выратуе імпартазамяшчэнне», то так і будзе меркаваць, бо на сёмым дзясятку чалавека ўжо не перавыхаваць.

Калі ўрад сам сябе паважае, то яны павінны ўсвядоміць, што трэба мяняць стратэгію эканамічнага развіцця, а калі не атрымаецца, то ўсім разам падаць у адстаўку. Я думаю, што яны гэтага, на жаль, не зробяць.